Buzz
1. Dạng phân tích kết hợp so sánh
Dạng phân tích kết hợp so sánh là dạng đề thi quan trọng và thường xuất hiện trong kỳ thi THPT Quốc gia qua nhiều năm. Nhiều đề minh họa gần đây cũng thuộc dạng này. Dạng đề này thường có mức độ phân hóa rõ rệt giữa các mức độ khó dễ. Ví dụ: Phân tích hình tượng sông Hương trong đoạn trích và nhận xét cách nhìn của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường về dòng sông.
Ví dụ: Phân tích đoạn thơ trong bài Sóng và từ đó đánh giá vẻ đẹp nữ tính trong thơ Xuân Quỳnh. Để làm dạng bài này, trước tiên học sinh cần xác định chủ đề, nội dung và đặc điểm nghệ thuật của đoạn trích. Sau đó, xây dựng các luận điểm để phân tích và cảm nhận. Nếu đề thi có phần phụ, sau khi phân tích và đánh giá tổng quát, học sinh cần đưa ra nhận xét và bình luận theo yêu cầu của phần phụ.
2. Dạng so sánh hai tác phẩm văn học
So sánh hai tác phẩm văn học có thể diễn ra theo nhiều hình thức, từ việc đối chiếu hai đoạn thơ, nhân vật, đến các yếu tố khác trong cùng một tác phẩm hoặc giữa hai tác phẩm. Ví dụ: Phân tích sự đối lập giữa hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực gia đình hàng chài (Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu), sau đó liên hệ với sự đối lập giữa cảnh phố huyện đêm khuya và hình ảnh đoàn tàu (Hai đứa trẻ - Thạch Lam) để đánh giá quan điểm hiện thực của hai tác giả. Khi làm dạng đề này, học sinh cần nhận diện đây là dạng đề liên hệ so sánh, không phải so sánh song song. Phần thân bài cần làm rõ đối tượng thứ nhất trước, ví dụ như phân tích đối lập giữa chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực gia đình, rồi mới liên hệ đến đối tượng thứ hai là phố huyện đêm khuya và đoàn tàu. Kết thúc với phần nhận xét chung về cách nhìn của tác giả.
- Mở bài: Mặc dù không phải là phần quan trọng nhất về điểm số trong bài nghị luận văn học, mở bài lại rất quan trọng trong việc tạo ấn tượng với người chấm. Do đó, cần đầu tư để mở bài thật cuốn hút và gợi mở. Trong bài so sánh hai tác phẩm, bạn cần giới thiệu hai tác phẩm và nêu rõ vấn đề sẽ so sánh giữa chúng.
- Thân bài: Để bài văn nghị luận văn học dạng so sánh hai tác phẩm đạt yêu cầu, phần thân bài cần bao gồm các yếu tố sau:
Bước 1: Cung cấp đầy đủ thông tin về hoàn cảnh sáng tác, tác giả, nội dung tổng quát và những điểm nổi bật của hai tác phẩm văn học được yêu cầu so sánh.
Bước 2: Đề cập các điểm tương đồng giữa hai tác phẩm về chủ đề, nội dung, đặc điểm nghệ thuật và phong cách sáng tác của hai tác giả.
Bước 3: Tiến hành phân tích chi tiết từng tác phẩm.
Bước 4: So sánh để chỉ ra các điểm khác biệt giữa hai tác phẩm.
Bước 5: Tổng kết các điểm chung và khác biệt giữa hai tác phẩm.
Khi so sánh hai tác phẩm trong bài nghị luận văn học, cần lưu ý thường xuyên kết hợp phân tích và trích dẫn từ các tác phẩm để làm tăng sức thuyết phục. Để thực hiện điều này hiệu quả, bạn nên thuộc lòng các dẫn chứng quan trọng.
- Kết bài: Ở phần kết thúc của bài văn nghị luận văn học so sánh hai tác phẩm, cần tổng hợp và kết luận những vấn đề đã phân tích, đồng thời đưa ra các ý kiến và nhận xét cá nhân về hai tác phẩm.
3. Dạng nghị luận văn học kết hợp liên hệ với vấn đề xã hội
Dạng bài nghị luận văn học kết hợp liên hệ với vấn đề xã hội yêu cầu học sinh phân tích một tác phẩm hoặc đoạn trích văn học, và liên hệ với một vấn đề xã hội liên quan để đưa ra nhận xét, bình luận hoặc thông điệp ý nghĩa. Quy trình thực hiện bao gồm các bước sau:
Bước 1: Phân tích đề bài để xác định đối tượng văn học và vấn đề xã hội cần liên hệ, cùng với yêu cầu và góc nhìn của đề bài.
Bước 2: Viết mở bài để giới thiệu tác phẩm hoặc đoạn trích văn học, nêu rõ vấn đề cần phân tích và liên hệ, đồng thời đưa ra quan điểm cá nhân hoặc gợi ý thông điệp cho người đọc.
Bước 3: Soạn phần thân bài để phân tích tác phẩm hoặc đoạn trích theo các khía cạnh như nội dung, ngôn ngữ, biểu tượng, nhân vật, tình tiết… và kết nối với vấn đề xã hội qua ví dụ, sự kiện, số liệu, chứng cứ… nhằm làm rõ quan điểm và thông điệp của bài viết.
Bước 4: Viết kết luận để tổng hợp nội dung chính của bài viết, khẳng định quan điểm và thông điệp của bản thân, đồng thời có thể mở rộng hay liên hệ thêm với các vấn đề khác có liên quan.
Một vấn đề trong tác phẩm có thể được liên hệ với các vấn đề thực tế để rút ra bài học và thông điệp sống. Ví dụ: Phân tích vẻ đẹp trong đoạn thơ của bài Đất Nước - Nguyễn Khoa Điềm và liên hệ với trách nhiệm của tuổi trẻ đối với xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc. Ví dụ khác: Cảm nhận sức sống mãnh liệt của nhân vật Mị trong đoạn văn chấm chấm chấm và suy nghĩ về tầm quan trọng của ý chí trước nghịch cảnh. Để làm bài này, trước tiên cần hiểu nội dung tác phẩm, giải thích từ khóa trong đề, sau đó khái quát cách hiểu chung. Sau khi giải thích xong, cần xây dựng luận điểm và dẫn chứng để phân tích, liên hệ và rút ra bài học hay thông điệp cuộc sống.
Phân tích và cảm nhận tác phẩm, sau đó liên hệ với thực tế. Đây là dạng bài nghị luận về vấn đề xã hội được đặt ra trong tác phẩm văn học. Nhà thơ Vũ Quần Phương đã viết:
Có bao giờ sông chảy thẳng đâu em
Dòng sông uốn lượn, chảy mãi đến biển cả.
Hai câu thơ này khiến bạn suy ngẫm điều gì về dòng sông và những bài học cuộc sống có thể rút ra từ đó?
4. Dạng nhận xét về ý kiến văn học
Đề bài thường đưa ra một câu nhận xét về tác giả, tác phẩm hoặc một giai đoạn văn học. Nhiệm vụ của bạn là phân tích và chứng minh để làm sáng tỏ nhận định đó. Ví dụ: Đánh giá đóng góp của Nguyễn Minh Châu cho nền văn học hiện đại, theo nhà văn Nguyễn Ngọc, 'ông là người mở đường tài ba và sáng suốt nhất'; hãy làm rõ điều này qua tác phẩm 'Chiếc thuyền ngoài xa'. Ví dụ khác: Thơ Tố Hữu thể hiện khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn như thế nào qua bài thơ Việt Bắc. Đối với dạng đề này, bạn cần định hướng vấn đề đúng đắn. Trước khi viết, tìm hiểu kỹ nội dung và yêu cầu của đề bài để tránh sai lạc hoặc lạc đề. Việc định hướng đúng là rất quan trọng để bài viết không bị lệch lạc. Đọc kỹ đề bài và xác định rõ yêu cầu, sau đó giải thích và làm sáng tỏ các cụm từ, lý giải vì sao có những nhận định như vậy, khẳng định sự đúng đắn thông qua phân tích tác phẩm.
- Mở bài: Trình bày về tác giả, tác phẩm và giới thiệu tổng quan về nhận định được đề cập.
- Phần thân bài:
Bước 1: Trình bày hoàn cảnh sáng tác, nội dung chính của tác phẩm và tác giả. Sau đó, nêu rõ ý kiến hoặc nhận định của đề bài.
Bước 2: Giải thích chi tiết ý nghĩa của ý kiến hoặc nhận định.
Bước 3: Chứng minh và phân tích ý kiến, nhận định đã đưa ra. Cần lưu ý không sa đà vào các chi tiết không liên quan mà nên tập trung vào những điểm có liên quan. Kết thúc mỗi luận điểm, nên nhắc lại ý kiến hoặc nhận định.
Bước 4: Đưa ra bình luận cá nhân, làm nổi bật quan điểm và sự đánh giá của bạn về ý kiến hoặc nhận định của đề bài.
- Kết luận: Tóm tắt nội dung, tổng hợp lại vấn đề; Đưa ra kết luận về tính đúng đắn hay sai lầm của quan điểm, nhận định.
5. Phân tích cảm nhận về đoạn văn hoặc đoạn trích
Trong tác phẩm Vợ chồng A Phủ, khi Mị bị A Sử trói vào cột, Tô Hoài miêu tả: “Trong bóng tối, Mị đứng bất động, như không nhận thức được mình đang bị trói. Mặc dù hơi rượu vẫn nồng nàn, Mị vẫn nghe tiếng sáo dẫn dắt mình vào những cuộc vui, những bữa tiệc. “Em không yêu, quả pao rơi rồi. Em yêu ai, em bắt pao nào…”. Mị vùng vẫy, nhưng tay chân đau đớn không cử động được. Mị không còn nghe tiếng sáo nữa, chỉ còn tiếng chân ngựa đạp vào vách. Ngựa vẫn đứng yên, gãi chân và nhai cỏ. Mị cảm thấy đau đớn, nghĩ rằng mình không bằng con ngựa”. (Vợ chồng A Phủ – Tô Hoài)
Từ đoạn văn trên, hãy làm sáng tỏ hình ảnh nhân vật Mị và cách miêu tả tâm lý nhân vật của tác giả.
Kỹ năng làm bài nghị luận (phân tích/cảm nhận) đoạn trích là rất quan trọng trong môn Ngữ văn. Để thực hiện bài nghị luận (phân tích/cảm nhận) đoạn trích, bạn cần thực hiện theo các bước sau đây:
Bước 1: Đọc kỹ đoạn trích để nắm bắt nội dung, ý nghĩa, tư tưởng và nghệ thuật của nó. Nếu có thể, hãy đọc toàn bộ tác phẩm để hiểu rõ hơn về bối cảnh và nguồn gốc của đoạn trích.
Bước 2: Xác định yêu cầu của đề bài và chọn góc nhìn phù hợp để phân tích hoặc cảm nhận đoạn trích. Bạn có thể xem xét các yếu tố như nhân vật, tình huống, chủ đề, hình ảnh, ngôn ngữ, giọng điệu, phong cách... của đoạn trích.
Bước 3: Soạn dàn ý cho bài nghị luận (phân tích/cảm nhận) đoạn trích. Một bài nghị luận (phân tích/cảm nhận) thường có ba phần: mở bài, thân bài và kết bài.
- Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm và đoạn trích. Trình bày ý chính của bài nghị luận (phân tích/cảm nhận) đoạn trích.
- Thân bài: Phân tích/cảm nhận chi tiết các khía cạnh của đoạn trích theo góc nhìn đã chọn. Sử dụng luận cứ và ví dụ từ đoạn trích để chứng minh quan điểm của bạn. Có thể liên hệ và so sánh với các tác phẩm khác cùng chủ đề hoặc thời kỳ để mở rộng phạm vi bàn luận.
- Kết bài: Tóm tắt nội dung và ý nghĩa của bài nghị luận (phân tích/cảm nhận) đoạn trích. Đưa ra nhận xét tổng quát về giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích để nhấn mạnh kết quả phân tích của bạn.
Bước 4: Viết bài nghị luận (phân tích/cảm nhận) theo dàn ý đã xây dựng. Chú trọng vào việc diễn đạt rõ ràng, logic, sáng tạo và cảm xúc. Sử dụng ngôn ngữ chính xác, trong sáng và phong phú, đồng thời tránh sao chép ý kiến của người khác mà không có sự phân tích hoặc bổ sung của riêng bạn.
