Các loại nhạc cụ

Nhạc cụ là các thiết bị được chế tạo đặc biệt để tạo ra âm thanh âm nhạc và tiếng động nhịp điệu, phục vụ cho việc trình diễn âm nhạc. Mỗi nhạc cụ mang âm sắc đặc trưng về âm vang, cường độ âm thanh và phạm vi âm vực riêng biệt. Nhạc cụ gắn liền với sự phát triển văn hóa lịch sử và nghệ thuật biểu diễn, cũng như kỹ thuật chế tạo. Qua thời gian, nhiều nhạc cụ dần bị lãng quên, trong khi đó, nhiều loại khác tiếp tục phát triển và ngày càng hoàn thiện.

Dựa trên nguồn âm, nhạc cụ được phân loại thành 5 nhóm chính: bộ dây, bộ hơi, bộ màng rung, bộ tự thân vang, và bộ điện tử. Hơn nữa, dựa vào cách tạo âm, các nhạc cụ trong một nhóm có thể được chia thành các phân loại nhỏ hơn, chẳng hạn như các phân loại dây có thể là gẩy, kéo, hoặc gõ. Không giống như phân loại của dàn nhạc giao hưởng phương Tây, nhạc cụ Việt Nam được phân chia theo nguyên tắc phối hợp âm sắc.

Phân loại nhạc cụ

Phân loại theo nguồn âm của nhạc cụ

• Idiophone ('tự thân vang' - âm thanh phát ra từ toàn bộ nhạc cụ) như tiếng chuông
• Membranophone ('có màng rung' - âm thanh được tạo ra bằng cách làm rung màng) như trống
• Chordophone ('nhạc cụ dây' - âm thanh được tạo ra từ sự rung của dây)
  • Nhạc cụ dây dùng vĩ như violin
  • Nhạc cụ phím như dương cầm
  • Nhạc cụ dây gảy như guitar, tỳ bà
• Aerophone ('nhạc cụ hơi' - âm thanh được tạo ra từ luồng không khí)
  • Nhạc cụ hơi
    • Nhạc cụ hơi bằng gỗ như sáo
    • Nhạc cụ hơi bằng đồng như kèn trumpet
    • Nhạc cụ hơi có phím như đại phong cầm hoặc kéo tay như phong cầm
• Electrophone (âm thanh được phát ra bằng điện, bao gồm tai nghe, loa và bộ khuếch đại âm thanh)
  • Nhạc cụ điện cơ như guitar điện với bộ thu âm điện cơ và xử lý tín hiệu từ quá trình rung cơ học
  • Nhạc cụ điện tử như synthesizer analog, dương cầm điện tử với âm thanh điện tử
  • Nhạc cụ kỹ thuật số như dương cầm kỹ thuật số, hoặc máy tính tạo ra âm thanh kỹ thuật số hoàn toàn, ví dụ với mẫu sampling

Phân loại theo âm vực của nhạc cụ

Các loại âm vực của nhạc cụ

• Âm vực Soprano: sáo, violin, saxophone soprano, trumpet, clarinet, oboe, piccolo
• Âm vực Alto: saxophone alto, kèn cor (kèn sừng Pháp), kèn sừng Anh, viola, alto horn
• Âm vực Tenor: trombone, saxophone tenor, guitar, trống tenor
• Âm vực Baritone: bassoon, saxophone baritone, clarinet bass, cello, baritone horn, euphonium
• Âm vực Bass: double bass, bass guitar, contrabassoon, saxophone bass, tuba, trống bass

Phân loại theo cách sử dụng nhạc cụ

• Nhạc cụ hơi
• Nhạc cụ gõ
• Nhạc cụ dây gảy và nhạc cụ dây dùng vĩ
• Nhạc cụ phím

Các phương pháp phân loại khác

• Phân loại theo nguyên liệu: Tại Đông Á, nhạc cụ được phân chia dựa trên vật liệu cấu thành. Hệ thống bát âm (八音, Pinyin bāyīn) phân loại thành tám nhóm: kim loại (金 kim) như vàng, đồng, thép; đá (石 thạch); sợi (絲 ti) như tơ tằm, dây thép hoặc sợi tổng hợp; tre (竹 trúc); vỏ quả bầu hồ lô (匏 bào); đất sét (土 thổ); da (革 cách); và gỗ (木 mộc)
• Phân loại theo âm sắc
• Phân loại theo mục đích: Nhạc cụ cho dàn nhạc giao hưởng, nhạc cụ trẻ em, nhạc cụ hòa âm, nhạc cụ hiệu ứng, v.v.
• Phân loại theo nguồn gốc văn hóa địa lý (nhạc cụ dân tộc, nhạc cụ địa phương)
• Phân loại theo thể loại âm nhạc (pop, rock, jazz, v.v.)
• Phân loại theo thời kỳ xuất xứ (nhạc cụ tiền sử, nhạc cụ cận đại, hiện đại, v.v.)

Nhạc cụ tự chế

Ví dụ về nhạc cụ tự chế có thể tận dụng các vật dụng cũ hoặc rau củ: như sáo từ ống nước nhựa, trống từ hộp thiếc, đàn guitar hoặc violin từ bìa cứng, dây chun và kim loại phế liệu; chế tạo bộ gõ từ bát sứ với lượng nước khác nhau, hoặc bộ thổi từ chai lọ với mức nước khác nhau tạo ra âm thanh giống sáo ống (pan flute). Các vật liệu thải như thùng phuy, mảnh kim loại cũ có thể được tái sử dụng để làm nhạc cụ với âm thanh và giai điệu không kém các nhạc cụ chuyên nghiệp. Ở Việt Nam, nghệ nhân Mai Đình Tới (Thanh Hoá) nổi tiếng với kỹ thuật chế tạo nhạc cụ tự chế.

• Dàn nhạc giao hưởng
• Danh mục nhạc cụ truyền thống Trung Quốc
• Nhạc cụ truyền thống Việt Nam
• Nhạc cụ của các dân tộc thiểu số Việt Nam

Các liên kết tham khảo

• “Nhạc cụ”. Đồ nội thất. Bảo tàng Victoria và Albert. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 9 năm 2009. Truy cập ngày 1 tháng 7 năm 2008.
• “Âm nhạc & Nhạc cụ”. Hơn 5.000 nhạc cụ của di sản Mỹ và châu Âu tại Smithsonian. Bảo tàng Lịch sử Mỹ. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2008. Truy cập ngày 30 tháng 9 năm 2008.