Các loại

Phân loại là một khái niệm rộng rãi được áp dụng trong nhiều lĩnh vực của xã hội loài người. Phân loại giúp sắp xếp và phân chia các đối tượng, hiện tượng và khái niệm theo một trật tự cụ thể, dựa trên những điểm tương đồng và khác biệt giữa chúng để tổ chức tự nhiên và xã hội một cách hợp lý, tùy thuộc vào mục đích phân loại.

Thông qua việc phân loại, con người có thể nhóm các đối tượng, vật chất, hiện tượng, và sinh vật như động vật, thực vật,… thành các lớp khác nhau. Mỗi lớp tập hợp những đơn vị có chung đặc điểm, chẳng hạn như sắt, đồng, chì, kẽm đều thuộc nhóm kim loại. Việc phân loại dựa trên các thuộc tính chung, và có thể tiếp tục phân chia thành các lớp con hoặc các cấp độ khác nhau trong cùng một hệ thống phân loại.

Lịch sử

Mục đích

• Hỗ trợ người dùng tìm kiếm tài liệu một cách nhanh chóng theo chuyên ngành và phân ngành.
• Giúp quảng bá các bài viết mới hiệu quả hơn khi chúng được phân vào các thể loại có liên quan.

Các loại phân loại

• Phân loại tự nhiên dựa trên các đặc điểm vốn có của sự vật và hiện tượng để tổ chức chúng.
• Phân loại nhân tạo được thực hiện theo mục đích và nhu cầu sử dụng của con người.
• Phân loại khoa học liên quan đến việc phân chia và sắp xếp tri thức theo một hệ thống cụ thể dựa trên các nguyên tắc khoa học nhất định.
• Phân loại tài liệu là quá trình phân tích tài liệu để xây dựng nội dung chủ yếu và thể hiện nội dung qua các ký hiệu của hệ thống phân loại cụ thể.
• Phân loại người dùng trên mạng xã hội là việc tổ chức và sắp xếp các người dùng theo một cách thức phân loại nhất định để phục vụ mục đích cụ thể.

Khung phân loại

Khung phân loại đề cập đến việc tổ chức phân loại vào trong một sơ đồ hoặc bảng (Scheme, Table) cụ thể theo ý định của người thực hiện phân loại.

Khung phân loại tài liệu khác biệt với các khung phân loại đã nêu ở chỗ nó gắn liền với giá trị trí tuệ của con người, đó là tài liệu. Tài liệu, sản phẩm thư viện, hoặc tài liệu lưu trữ không chỉ là kết quả của hoạt động con người mà còn là công cụ thiết yếu cho các hoạt động đó. Các khung phân loại tài liệu từ lịch sử đến hiện đại thường được sử dụng rộng rãi trong thư viện và nghiên cứu tổng hợp. Trong lĩnh vực lưu trữ, khung phân loại cho tài liệu lưu trữ không được xây dựng phổ biến, do nguyên tắc chính trong tổ chức và quản lý tài liệu lưu trữ là nguyên tắc xuất xứ, tức là tài liệu được thu thập và quản lý theo các phông riêng biệt. Việc tra cứu tài liệu lưu trữ chủ yếu được thực hiện qua các công cụ tìm kiếm dựa trên các phông lưu trữ và mục lục hồ sơ. Tuy nhiên, khi cần tra cứu tài liệu theo chuyên đề xuyên phông, khung phân loại thông tin tài liệu lưu trữ đóng vai trò quan trọng hơn và thay thế khung phân loại tài liệu. Một số quốc gia, đặc biệt là các nước châu Âu, đã xây dựng các khung phân loại tài liệu với chức năng phân loại thông tin. Tại Việt Nam, Khung phân loại Paul Boudet cũng đã đáp ứng được yêu cầu này.

Một số khung phân loại nổi bật trong lịch sử bao gồm:

• Khung phân loại của Lê Quý Đôn (1726-1784)
• Khung phân loại của Phan Huy Chú (1872-1840)
• Khung phân loại của Lưu Hướng (Trung Quốc)
• Khung phân loại của Tuân Húc (Trung Quốc)
• Khung phân loại DDC
• Khung phân loại UDC
• Khung phân loại LCC (LC)
• Khung phân loại Paul Boudet

Tính chất

• Đặc tính lớp là tập hợp các phần tử có chung một hoặc một số đặc điểm nhất định. Các thành phần trong cùng một lớp thường chia sẻ mục đích chung và có liên hệ trong một lĩnh vực như toán học, thiên văn học, vật lý học, và hóa học, tất cả đều là ngành khoa học tự nhiên.
• Cơ sở phân chia lớp dựa trên sự phân biệt giữa các sự vật và hiện tượng thành các lớp dựa vào điểm giống và khác nhau. Các lớp có thể được chia thành lớp mẹ và các lớp con. Ví dụ, Khoa học tự nhiên là lớp mẹ bao gồm các lớp con như Toán học, Vật lý học, Sinh học,... Trong đó, Toán học lại có thể phân chia thêm thành các lớp con khác.
• Tính đẳng cấp trong phân loại là việc phân chia các lớp từ khái quát đến cụ thể, từ lớn đến nhỏ, từ chung đến riêng, thực chất là phân chia theo thứ tự bậc hoặc đẳng cấp. Quan hệ đẳng cấp được phân chia dựa trên nguyên tắc bao trùm và phụ thuộc.

Ký hiệu phân loại

Ký hiệu phân loại là hệ thống do các thư viện thiết lập để biểu đạt các khái niệm trong việc xây dựng khung phân loại. Những ký hiệu này đại diện cho các lớp trong hệ thống phân loại, là dạng ngôn ngữ tư liệu dùng để mô tả tài liệu dựa trên lĩnh vực tri thức cụ thể. Chúng tạo thành một ngôn ngữ có cấu trúc thứ bậc, kết hợp các từ, cặp từ và khái niệm đã được xác định từ trước với các ký hiệu để thể hiện nội dung chính của tài liệu.

Ký hiệu phân loại cần phải đơn giản, dễ hiểu, dễ nhớ, linh hoạt và tiện lợi khi sử dụng. Chúng phải có tính phổ biến, thuận tiện và không bị hạn chế về ngôn ngữ hay văn tự. Tuy nhiên, nhược điểm của ký hiệu phân loại là khi cần phân loại chi tiết hơn, ký hiệu sẽ phải dài hơn.

Ký hiệu phân loại bao gồm các loại sau:

• Số, chữ cái và các ký hiệu quy ước.
• Ký hiệu đồng nhất
• Ký hiệu hỗn hợp
• Ký hiệu theo thứ tự
• Ký hiệu đẳng cấp

• Thư viện Quốc gia Việt Nam
• Đề cương nghiên cứu
• Đề tài nghiên cứu
• Chủ đề nghiên cứu
• Phác thảo nghiên cứu
• Thể loại tài liệu
• Xếp hạng tài liệu

Ghi chú

Nguồn tài liệu

Liên kết tham khảo

• https://www.oclc.org
• http://dewey.info Lưu trữ tại Wayback Machine ngày 30 tháng 4 năm 2013
• Thư viện Quốc gia Việt Nam