Các ngày đầu của Việt Nam mới - Võ Nguyên Giáp

II. Tác phẩm

1. Tìm hiểu tổng quan

a. Nguyên bản và bối cảnh sáng tác

- Xuất xứ: Được viết trong chương XII của tập hồi kí Những năm tháng không thể nào quên (do Hữu Mai biên soạn, tên chương do biên soạn viên đặt).

- Bối cảnh sáng tác:

+ Năm 1970, trong những thời kỳ khó khăn của cuộc chiến chống Mỹ.

b. Cấu trúc (4 phần)

- Phần 1: (từ đầu đến 'ập vào miền Bắc'): Hồi tưởng về những thời kỳ gian khó của đất nước ngay sau CMT8/1945.

- Phần 2: (tiếp theo 'thêm trầm trọng'): Sự khó khăn trên mọi mặt của đất nước sau CMT8/1945.

- Phần 3: (tiếp theo 'ba trăm bảy mươi lăm ki-lô-gam vàng'): Biện pháp tích cực và sự quyết tâm vượt qua khó khăn của toàn Đảng, toàn dân.

- Phần 4: (phần còn lại): Hình ảnh Bác Hồ trong những ngày đầu của nước Việt Nam mới.

2. Tìm hiểu chi tiết

a. Hồi tưởng về những thời kỳ gian khó của đất nước sau CMT8/1945

- Để hồi tưởng về những ngày đầu của nước Việt Nam mới, tác giả bắt đầu từ quan điểm hiện tại của năm 1970, khi thế lực và tình hình của chúng ta và kẻ thù đã thay đổi hoàn toàn so với 25 năm trước đó. Vào thời điểm năm 1945, quốc gia chúng ta không có tên trên bản đồ thế giới, chế độ đế quốc đang thống trị, quân đội Pháp xâm lược nước ta từ nhiều hướng. Nhưng tại thời điểm hiện tại (1970), các quốc gia trên thế giới đã biết về và ủng hộ nước ta.

- Cảm xúc cá nhân của tác giả:

+ Tự hào khi 'Chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam ra đời… lập tức nhận được sự hân hoan chào đón của cả loài người tiến bộ từ lâu trông chờ'.

+ Nỗi nhớ và xúc động khi hồi tưởng lại thời kỳ trước năm 1945: 'đã rất xa', 'cái ngày mà người nước ngoài không sao tìm ra nước Việt Nam trên những tấm bản đồ'.

b. Đánh giá về những khó khăn, nguy nan của nước Việt Nam mới

- Về mặt chính trị: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa mới ra đời đã phải đối mặt với nhiều khó khăn, với 'bốn bề hùm sói, phải tự dốc sức mình đấu tranh dũng cảm, mưu trí, phải tìm mọi cách để sống còn'. Mọi hoạt động của Đảng phải được thực hiện một cách bí mật, 'tránh kích thích kẻ thù của dân tộc và của giai cấp'. Chính quyền mới đã được thành lập từ lâu nhưng vẫn chưa được bất kỳ quốc gia nào công nhận.

- Về mặt kinh tế tài chính: Ruộng đất bị bỏ hoang, bão lụt và hạn hán diễn ra thường xuyên; một số nhà máy Nhật trao lại chưa hoạt động; thương mại với các nước ngoại quốc đình trệ, hàng hóa khan hiếm; tài chính trống rỗng chỉ còn một triệu tiền cũ rách, lại bị đồng Quan kim quấy rối.

- Xã hội: Đời sống của nhân dân rất khó khăn, thất nghiệp, đói kém, dịch bệnh lan tràn khắp nơi.

c. Các biện pháp đúng đắn, sáng suốt của Đảng và Chính phủ để vượt qua khó khăn

- Củng cố và duy trì chính quyền cách mạng, giải tán chính quyền cũ (chính quyền của thực dân phong kiến), xây dựng hệ thống chính quyền mới, từ cơ sở là Hội đồng nhân dân, uỷ ban chấp hành đến Trung ương là quốc dân đại hội, toàn dân đóng góp ý kiến cho dự án chống Pháp.

- Áp dụng một số chính sách mới: Giảm thuế đất cho nông dân, miễn nợ cho nông dân, tất cả mọi người đều được học tiếng Việt và thi cử miễn phí, khuyến khích mọi người đóng góp trong dân, tạo quỹ độc lập, khuyến khích mọi người tham gia vào “tuần lễ vàng'. Nội lực của nước Việt Nam mới đã được nâng cao nhanh chóng.

d. Hình tượng Bác Hồ với tấm lòng vì dân vì nước và các biện pháp sáng suốt của Bác, sự can đảm đưa cả dân tộc vượt qua khó khăn

- Tình yêu nước và tính nhân văn cao cả của Bác: 'Trong Bác, mọi vấn đề mọi sự của Đảng, của nước, của dân đều trở thành những rung động sâu xa trong tình cảm'.

- Bác luôn coi chính quyền cách mạng là chính quyền của nhân dân, vì nhân dân.

- Mọi chính sách của Bác đều vì hạnh phúc của nhân dân: ba mục tiêu 'diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm'. Lý tưởng và tấm lòng của Bác là 'hạnh phúc cho dân, đó là mục đích của việc giành lấy chính quyền và giữ vững, bảo vệ chính quyền ấy'.

- Bác đề ra hai nhiệm vụ quan trọng: 'xây' và 'chống', thực hiện đồng thời trong thời gian đầu để củng cố chính quyền và mạnh mẽ chỉ ra những điểm yếu của cán bộ chính quyền.

e. Giá trị nội dung

- Đoạn trích ghi lại những sự kiện lịch sử quan trọng của nước Việt Nam vào một giai đoạn quan trọng, một thời điểm đầy khó khăn và vinh quang của quốc gia.

f. Giá trị nghệ thuật

- Hồi ký mang dấu ấn cá nhân đặc biệt của đại tướng Võ Nguyên Giáp (đặc biệt là bởi sự hòa nhập của cá nhân của đại tướng với cái chung của Đảng, của nhân dân đất nước).

- Cách viết và trình bày suy nghĩ xuất phát từ góc nhìn và vị trí của đại tướng, người đại diện cho bộ máy lãnh đạo của Đảng, của nhân dân, mang lại sự bao quát và tổng thể.