Các phương pháp giáo dục (còn được biết đến với tên gọi phương pháp dạy học, phương pháp giảng dạy, giáo dục học, hoặc sư phạm) đề cập đến cách thức áp dụng các tài nguyên trong giáo dục, chẳng hạn như giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị học tập, và các phương tiện khác để hướng dẫn và phát triển người học.
Lịch sử phát triển
- Thời kỳ cộng sản nguyên thủy: giáo dục chủ yếu mang tính bản năng và tự phát (Ví dụ:...)
- Thời kỳ xã hội chiếm hữu nô lệ: truyền đạt chủ yếu qua kinh nghiệm và lời nói.
- Thời kỳ xã hội phong kiến: giáo dục chủ yếu mang tính giáo điều
- Thời kỳ xã hội tư bản: cung cấp thông tin, giải thích và minh họa
- Giáo dục hiện đại: nêu vấn đề, lập kế hoạch chương trình, cá nhân hóa, và ứng dụng công nghệ...
Các phương pháp giáo dục phổ biến
- Phương pháp giáo dục truyền thống: Giáo viên trình bày kiến thức một cách độc quyền, người học tiếp nhận thông tin một cách thụ động. Giáo viên làm mẫu và học viên bắt chước theo.
- Phương pháp giáo dục hiện đại: Giáo viên đóng vai trò là người thiết kế và tổ chức, trong khi học viên chủ động tìm kiếm kiến thức và hoạt động độc lập, sáng tạo.
- Phương pháp giáo dục thụ động: Giáo viên truyền đạt kiến thức thông qua độc thoại, hỏi đáp, và áp đặt kiến thức sẵn có, trong khi học viên chỉ học thuộc lòng và ghi nhớ. Giáo viên cũng là người duy nhất đánh giá và chấm điểm.
- Phương pháp giáo dục tích cực: Học viên chủ động khám phá kiến thức qua hoạt động và thao tác, giáo viên trao đổi và hợp tác với học viên, đồng thời công nhận kiến thức học viên tự tìm ra. Học sinh học cách tự học, đặt vấn đề và giải quyết vấn đề, cũng như phát triển bản thân. Học sinh tự đánh giá và điều chỉnh để giáo viên có cơ sở cho việc chấm điểm linh hoạt.
Để đạt hiệu quả trong giáo dục, các phương pháp sau đây cũng được áp dụng:
- Phương pháp nhận diện sự tương đồng
- Phương pháp tóm tắt và ghi lại điểm chính
- Phương pháp khuyến khích học tập và ghi nhận nỗ lực
- Phương pháp bài tập về nhà và thực hành trong lớp
- Phương pháp giao tiếp phi ngôn ngữ
- Phương pháp học tập theo nhóm
- Phương pháp thiết lập mục tiêu và phản hồi thông tin
- Phương pháp xây dựng và kiểm chứng giả thuyết
- Phương pháp gợi ý, đặt câu hỏi và cung cấp khung thông tin
- Phương pháp phản xạ
Giáo dục lấy học sinh làm trung tâm
Giáo dục lấy học sinh làm trung tâm (student-centered learning) là các phương pháp giảng dạy tập trung vào học sinh, nhằm phát triển khả năng tự chủ và độc lập của người học.