MB1
Thời kỳ thực dân Pháp xâm lược, văn hoá phương Tây lan rộng, làm mất đi văn hoá truyền thống. Trí thức Hán học suy tàn, nhà nho từ bỏ bút lông để dùng bút chì kiếm sống. Thi cử trong giới nhà nho trở thành điều trớ trêu, hỗn loạn. Nguyễn Khuyến và Tú Xương, hai danh học tự trọng, đau lòng và phẫn nộ ghi lại điều này trong Vịnh khoa thi Hương của Trần Tế Xương.
MB2
Tú Xương nổi tiếng với những bài thơ hài hước, châm biếm trong thế giới thơ Việt. Ông viết tới mười ba bài về đề tài 'thi cử' với tinh thần trào phúng, phẫn uất về chế độ thi cử thời đó. 'Vịnh khoa thi Hương' là một trong số đó. Ông muốn thông qua bài thơ này, phản ánh thực tế xã hội hỗn loạn, đa dạng của xã hội bán thực dân bán phong kiến thông qua một kỳ thi Hương quan trọng, đồng thời chia sẻ suy nghĩ về tình hình đất nước.
MB3
Năm 1897, tại trường thi Nam Định, quan toàn quyền và sứ quán Pháp tham dự lễ xướng danh. Sự hiện diện của bọn thực dân cả trong việc lựa chọn nhân tài cho nhà nước khiến người trí thức Việt Nam tự ái. Trần Tế Xương, một nhà nho kiêng nể truyền thống văn hóa, viết Vịnh khoa thi Hương với lòng đau xót và phẫn uất.
MB4
Tú Xương sinh ra và lớn lên trong thời kỳ đau thương nhất của dân tộc, khi nước ta bị Pháp xâm chiếm và cai trị. Thơ của ông là bức tranh thực tế về nỗi đau của người con Nam, đồng thời lên án tội ác của bọn thực dân. “Vịnh khoa thi hương” cũng nằm trong dòng thơ như vậy.
MB5
Trần Tế Xương (1870 – 1907), hay được gọi là Tú Xương, từng tham dự kỳ thi Tám Khoa nhưng không đỗ. Tuy vậy, tài năng thơ ca của ông đã đưa tên tuổi ông lên hàng đầu trong văn học cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX. Vịnh khoa thi Hương là biểu hiện của sự phẫn uất và mỉa mai của Tú Xương đối với chế độ thi cử và khó khăn trong cuộc đời ông. Có người cho rằng bài thơ này là tiếng khóc, nhưng cũng có người nhận định đó là tiếng cười châm biếm của Trần Tế Xương trước tình hình thời đại. Cả hai quan điểm đều đúng.