Các thành tựu văn hóa cổ đại của phương Đông và phương Tây

1. Những cách tiếp cận văn hóa

Văn hóa bao gồm hai khía cạnh: khía cạnh phi vật chất của xã hội như ngôn ngữ, tư tưởng, giá trị, và khía cạnh vật chất như kiến trúc, trang phục, và các công cụ.

Theo Pitirim Alexandrovich Sorokin (1889 - 1969), nhà xã hội học người Mỹ gốc Nga và người sáng lập ngành Xã hội học tại Đại học Harvard, văn hóa là tổng thể những sản phẩm hoặc biến đổi do hoạt động có ý thức hoặc vô thức của hai hoặc nhiều cá nhân tương tác, ảnh hưởng đến hành vi của nhau.

Vào năm 2002, UNESCO đã định nghĩa văn hóa là tổng hợp các đặc điểm về tinh thần, vật chất, trí thức và cảm xúc của một xã hội hay nhóm người. Định nghĩa này bao gồm cả văn học, nghệ thuật, cách sống, lối sống chung, hệ thống giá trị, truyền thống và niềm tin.

Ralph Linton (1893 - 1953), một nhà nhân loại học người Mỹ, cho rằng văn hóa là tập hợp các phản ứng có tổ chức của các thành viên trong xã hội. Văn hóa là sự kết hợp giữa hành vi mà các thành viên xã hội chấp nhận và truyền lại qua các thế hệ.

Tóm lại, văn hóa bao gồm tất cả các giá trị vật chất mà con người tạo ra trên nền tảng thế giới tự nhiên.

2. Văn hóa cổ đại phương Đông và văn hóa cổ đại phương Tây

Từ định nghĩa về văn hóa, có thể thấy rằng thành tựu văn hóa cổ đại là những giá trị vật chất do con người sáng tạo từ hàng trăm năm trước trên nền tảng thế giới tự nhiên.

2.1 Văn hóa cổ đại phương Đông

Khi nói đến văn hóa cổ đại phương Đông, chúng ta đang nói về các nền văn minh, phong tục tập quán, tín ngưỡng và văn hóa của cộng đồng người châu Á. Với đặc điểm nổi bật về tư tưởng, tập tục, vật chất, hội họa, kiến trúc và tôn giáo, văn hóa cổ đại phương Đông là sự kết hợp của nhiều nguồn gốc, tạo nên một thế giới với những nét cổ xưa được gìn giữ.

- Văn hóa huyền bí:

Người phương Đông thường chú trọng vào thế giới nội tâm và chịu đựng khó khăn hay tổn thương một cách thầm lặng. Để giải tỏa tâm sự và tìm kiếm sự bình yên, họ thường tìm đến các tín ngưỡng và tôn giáo.

Các tôn giáo phổ biến ở phương Đông bao gồm: Ấn Độ giáo, Hồi giáo, Phật giáo, Nho giáo, Lão giáo, v.v. Sự giao thoa giữa các tôn giáo đã tạo ra một sự pha trộn tinh túy của nhân loại, với việc thờ các vị thần khác nhau, truyền thuyết ly kỳ và các lễ hội tôn giáo làm tăng thêm sự huyền bí của văn hóa tín ngưỡng nơi đây.

- Văn hóa phương Đông là cái nôi của nền văn minh:

Cái nôi của nền văn minh là nơi một nền văn minh hình thành và phát triển. Văn hóa phương Đông được coi là cái nôi của nền văn minh vì đây là nơi phát triển ba nền văn minh cổ đại sớm nhất: Lưỡng Hà, Ấn Độ cổ đại và Trung Quốc cổ đại. Đồng thời, khu vực này cũng chứng kiến sự mở rộng lãnh thổ và hoạt động thương mại qua con đường tơ lụa nối liền Đông và Tây.

2.2 Văn hóa cổ đại phương Tây

- Văn hóa cổ đại phương Tây đề cập đến các di sản của chuẩn mực xã hội, giá trị đạo đức, truyền thống, phong tục, hệ thống tín ngưỡng, chế độ chính trị và công nghệ có nguồn gốc từ hoặc liên kết với châu Âu.

Khái niệm về văn hóa cổ đại phương Tây không chỉ giới hạn trong châu Âu mà còn áp dụng cho các quốc gia và nền văn hóa có mối liên hệ mạnh mẽ với châu Âu qua di cư, thuộc địa hoặc ảnh hưởng. Văn hóa phương Tây chủ yếu chịu ảnh hưởng từ văn hóa Hy-La và Kitô giáo.

- Văn hóa phương Tây nổi bật với sự phong phú trong nghệ thuật, triết học, văn học và pháp lý, là di sản của nhiều nền văn minh châu Âu. Kitô giáo, bao gồm Giáo hội Công giáo, Tin lành và Chính thống giáo, đã có ảnh hưởng sâu rộng trong việc hình thành nền văn minh phương Tây từ ít nhất thế kỷ thứ 4.

3. Thành tựu văn hóa cổ đại phương Đông và phương Tây

3.1 Thành tựu văn hóa cổ đại phương Đông

Các quốc gia cổ đại phương Đông đạt được nhiều thành tựu văn hóa đáng kể, bao gồm:

- Thành tựu trong Lịch pháp và Thiên văn học

Ở các quốc gia cổ đại phương Đông, tri thức về Thiên văn học và Lịch pháp đã xuất hiện từ rất sớm. Nghề nông phát triển mạnh mẽ yêu cầu người nông dân phải theo dõi thời tiết để gieo trồng đúng mùa. Qua thời gian, họ đã quan sát được sự chuyển động của Mặt Trời và Mặt Trăng, dẫn đến việc sáng tạo ra lịch (hay nông lịch) với năm 365 ngày chia thành 12 tháng.

- Thành tựu về chữ viết

Người phương Đông là những người đầu tiên phát minh chữ viết vào khoảng thiên niên kỷ IV TCN. Ban đầu, chữ viết chỉ là các hình vẽ đơn giản để biểu thị ý tưởng, sau đó chuyển hóa thành các ký hiệu tượng hình biểu đạt khái niệm trừu tượng.

Nguyên liệu để viết chữ khác nhau tùy vào từng vùng. Người Ai Cập sử dụng giấy làm từ vỏ cây papyrus, người Lưỡng Hà dùng câu sậy làm bút và giấy bằng tấm sét, còn người Trung Quốc dùng xương thú, mai rùa, thẻ tre hoặc lụa.

- Thành tựu về toán học

Sự phát triển của toán học ở các quốc gia cổ đại phương Đông xuất phát từ nhu cầu tính toán cho các công việc như đo đạc ruộng đất và xây dựng. Các thành tựu nổi bật trong toán học bao gồm: tính diện tích các hình, số Pi và phát minh số 0 của người Ấn Độ.

- Thành tựu về kiến trúc

Nghệ thuật kiến trúc ở phương Đông phát triển đa dạng và phong phú. Một số di tích kiến trúc nổi tiếng vẫn được bảo tồn đến ngày nay bao gồm: Kim tự tháp Ai Cập, các đền tháp ở Ấn Độ, và Thành Babilon ở Lưỡng Hà.

Những công trình kiến trúc cổ xưa này là bằng chứng sống động về sự lao động và tài năng phi thường của con người.

3.2 Thành tựu văn hóa cổ đại phương Tây

- Thành tựu về lịch và chữ viết

Các nền văn minh cổ đại phương Tây tiếp thu khoa học sớm hơn các nền văn minh phương Đông nhờ tiếp xúc sớm với công cụ bằng sắt và sự phát triển của các hoạt động hàng hải.

Nhờ các chuyến đi biển, người phương Tây đã có cái nhìn toàn diện hơn về Trái Đất và hệ Mặt Trời. Họ phát hiện ra rằng Trái Đất có hình cầu thay vì dạng đĩa và cho rằng Mặt Trời quay quanh Trái Đất.

Người Lưỡng Hà và người Ai Cập cổ đại cùng một số ngư dân đã phát minh ra chữ viết cổ để trao đổi thông tin, phục vụ cho các hoạt động hàng hải. Mặc dù chữ viết còn sơ khai, chủ yếu là hình vẽ đơn giản, nó đòi hỏi sự linh hoạt trong việc ghép chữ để thể hiện ý tưởng.

Hệ thống chữ cái của người Hy Lạp và Roma cổ đại được phát triển từ đó, với hệ chữ cái Roma ban đầu có 20 chữ cái, sau đó bổ sung thêm 6 chữ cái. Hệ thống chữ số La Mã cũng ra đời từ đó.

- Thành tựu về nghệ thuật

Trong lĩnh vực nghệ thuật, các thành tựu nổi bật của người phương Tây bao gồm: tượng nữ thần Athena đội mũ chiến binh, tượng người lực sĩ ném đĩa và thần Vệ nữ Milo.

Bên cạnh đó, các công trình kiến trúc đồ sộ của người Roma như đền đài, cầu máng dẫn nước và trường đấu cũng rất nổi tiếng.

- Thành tựu về văn học

Các hùng ca vĩ đại của Homer như Iliad và Odyssey, cùng với nhiều tác phẩm nhân văn sâu sắc, đã được phát triển mạnh mẽ bởi người Hy Lạp cổ đại.

Người Roma coi mình là học trò và người kế thừa của nền văn học - nghệ thuật Hy Lạp. Nhờ vào điều kiện kinh tế xã hội phát triển cùng việc kế thừa truyền thống văn học của Hy Lạp, văn học Roma cũng trở nên phát triển mạnh mẽ. Vào thời kỳ thịnh vượng, Roma đã có các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng như Lucrecio và Virgil.

- Những thành tựu trong lĩnh vực khoa học

Với người Hy Lạp, toán học không chỉ dừng lại ở việc ghi chép và giải các bài toán đơn lẻ. Những nhà toán học nổi tiếng của thời kỳ này vẫn còn được nhớ đến qua các định lý như Ta-lét và Pythagoras.

Những thành tựu văn hóa cổ đại của phương Đông và phương Tây đã tạo nền tảng quan trọng cho sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại. Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở việc hiểu và bảo tồn, việc phát triển những nghiên cứu cổ đại này trong tương lai là điều cần thiết và quan trọng mà chúng ta nên thực hiện.