Buzz
Phổ nhạc là quá trình chuyển thể ý nghĩa và lời của bài thơ thành một bản nhạc.
Trên toàn cầu, từ thời kỳ âm nhạc phục hưng, Rondeau, cùng với ballade và virelai, đã là ba dạng thơ Pháp được phổ nhạc từ cuối thế kỷ 13 đến thế kỷ 15.
Âm nhạc trong văn học cổ truyền Việt Nam
Tiếng Việt với âm thanh phong phú mang nhiều yếu tố nhạc, vì thế thơ thường ẩn chứa âm nhạc. Các hình thức văn vần như lục bát, song thất lục bát, hát nói đều kết hợp với việc ngâm vịnh và xướng hát. Các điệu dân ca như hát ru, hò thường sử dụng ca dao làm lời.
Thơ và nhạc hiện đại
Trong nhạc hiện đại Việt Nam, việc kết hợp lời thơ vào giai điệu để tạo thành bài hát gọi là phổ nhạc. Quá trình chuyển thơ thành nhạc có thể chỉ dùng ý để gợi tả hình ảnh trong bài hát, hoặc có thể bám sát lời thơ làm ca từ. Đôi khi, nhạc chỉ lấy một phần của bài thơ hoặc chuyển thể nội dung tự sự, dẫn đến việc phổ nhạc chỉ mang tính chất tham khảo. Một số người cho rằng phổ nhạc là sự hòa hợp giữa nhà thơ và nhạc sĩ. Phong cách này rất phổ biến trong nhạc tiền chiến và được nhiều nhạc sĩ Việt Nam sử dụng suốt thế kỷ 20. Các bài thơ được chọn phổ nhạc thường có nội dung vượt thời gian. Gần đây, từ thập niên 1990, nhạc Việt Nam ít thấy các bài thơ phổ nhạc như trước, phần vì thay đổi thời cuộc và sự giảm sút tính trữ tình trong đời sống.
Khi thơ được phổ nhạc, không ít trường hợp tên nhạc sĩ nổi bật hơn tên tác giả thơ, có khi nhạc sĩ sử dụng bài thơ mà không ghi công cho nguyên tác. Theo pháp luật hiện nay, quyền tác giả cũng áp dụng cho tác giả thơ. Theo VCPMC, nhà thơ nhận 30% lợi nhuận từ bài hát.
Xét về nhạc hiện đại Việt Nam, thi sĩ Du Tử Lê là một trong những người có trên 300 bài thơ được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc.
Một số bài hát tân nhạc Việt Nam dựa trên thơ
- Môi Em Hương Cỏ Dại, thơ của Đỗ Thúy Hân, được phổ nhạc bởi Nguyễn Đức Thuần
- Thì Thầm, thơ của Đỗ Thúy Hân, được phổ nhạc bởi Nguyễn Đức Thuần
- Đành Đoạn Nhánh Rong Trôi, thơ của Đỗ Thúy Hân, nhạc của Nguyễn Đức Thuần
- Viết Cho Ba, thơ của Đỗ Thúy Hân, nhạc của Nguyễn Đức Thuần
- Cơn Mưa Thu, thơ của Hoàng Lan, nhạc của Nguyễn Đức Thuần
- 'Những đồi hoa sim' của Dzũng Chinh và “Áo anh sứt chỉ đường tà” của Phạm Duy, lấy cảm hứng từ bài thơ 'Màu tím hoa sim' của Hữu Loan
- 'Nụ hoa vàng ngày xuân' dựa trên thơ của Kim Tuấn, được Nguyễn Hiền phổ thành bài 'Anh cho em mùa xuân'
- 'Cuối cùng cho một tình yêu', nhạc của Trịnh Công Sơn, phổ từ thơ của Trịnh Cung
- 'Chiều', thơ của Hồ Dzếnh, nhạc của Dương Thiệu Tước
- Phạm Đình Chương đã phổ nhạc nhiều tác phẩm nổi tiếng như 'Đôi mắt người Sơn Tây' (thơ của Quang Dũng); 'Cho một thành phố mất tên' (thơ của Hoàng Ngọc Ẩn); 'Nửa hồn thương đau' và 'Đêm màu hồng' (thơ của Thanh Tâm Tuyền); 'Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển' (thơ của Du Tử Lê); 'Màu kỷ niệm' (thơ của Nguyên Sa); 'Mộng dưới hoa' (thơ của Đinh Hùng); 'Người đi qua đời tôi' (thơ của Trần Dạ Từ)
- Phạm Duy cũng có những bài như 'Ngậm ngùi' (thơ của Huy Cận); 'Mộ khúc' (thơ của Xuân Diệu); 'Đưa em tìm động hoa vàng' (thơ của Phạm Thiên Thư); 'Bên ni bên nớ' và 'Mùa thu Paris' (thơ của Cung Trầm Tưởng); 'Đây thôn Vĩ Dạ' (thơ của Hàn Mạc Tử); 'Kỷ vật cho em' (thơ của Linh Phương); 'Đừng bỏ em một mình' và 'Kiếp nào có yêu nhau' (thơ của Minh Đức Hoài Trinh)
- 'Kiếp sau', thơ của Trần Mộng Tú, nhạc của Nhật Ngân
- 'Khúc Thụy Du', nhạc của Anh Bằng, phổ từ thơ của Du Tử Lê
- 'Thuyền và biển' của Phan Huỳnh Điểu, phổ từ thơ của Xuân Quỳnh
- 'Tháng sáu trời mưa', nhạc của Ngô Thụy Miên và Hoàng Thanh Tâm, phổ từ thơ của Nguyên Sa
- 'Trăng sáng vườn chè', thơ của Nguyễn Bính, nhạc của Văn Phụng
- 'Tiễn đưa', thơ của Nguyên Sa, nhạc của Song Ngọc
- 'Chiều trên phá Tam Giang', thơ của Tô Thùy Yên, nhạc của Trần Thiện Thanh
- 'Gọi Tên', thơ của Phạm Quang Ngọc, nhạc của Nguyễn Đức Thuần
Ghi chú
- Đỗ Bình. 'Những đặc điểm của thơ phổ nhạc'. Nguồn số 17, Tháng 9, 2005. Trang 90-2, 130.
Liên kết ngoài
- 'Danh sách các ca khúc phổ thơ nổi tiếng' theo RFA
