Các tỉnh nào thuộc vùng Tây Bắc của Việt Nam?

1. Vị trí địa lý của vùng núi Tây Bắc?

Vùng Tây Bắc nằm ở khu vực phía Tây Bắc Bộ Việt Nam, tiếp giáp với biên giới của Lào và Trung Quốc. Vùng này đôi khi được gọi là Tây Bắc Việt Nam và là một trong ba tiểu vùng địa lý tự nhiên của Bắc Bộ, bên cạnh Đông Bắc và Đồng bằng sông Hồng.

Vị trí địa lý của vùng Tây Bắc chưa được xác định hoàn toàn chính xác. Một số người cho rằng đó là khu vực phía nam của sông Hồng, trong khi người khác lại coi đó là vùng nằm ở phía Nam của dãy Hoàng Liên Sơn. Theo các nhà địa lý, vùng Tây Bắc được giới hạn ở phía Đông bởi dãy Hoàng Liên Sơn và phía Tây bởi dãy Sông Mã. Với vị trí này, vùng núi Tây Bắc có những ưu điểm và hạn chế cụ thể cần được nhận diện.

Những điểm nổi bật:

- Nguồn khoáng sản phong phú: đồng, chì, kẽm tại Sơn La; đất hiếm ở Lai Châu; tạo điều kiện thuận lợi cho ngành công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản.

- Diện tích rừng rộng lớn, đất đai đa dạng phù hợp cho phát triển lâm nghiệp, cây công nghiệp, cây ăn quả và chăn nuôi. Bên cạnh đó, trữ lượng thủy điện dồi dào có thể hỗ trợ phát triển năng lượng thủy điện, cung cấp điện cho công nghiệp, kinh tế và sinh hoạt.

- Nơi tập trung nhiều danh lam thắng cảnh như hang động, thác nước, hồ Ba Bể, cây cổ thụ, và khí hậu mát mẻ ở một số khu vực, tạo điều kiện lý tưởng cho phát triển du lịch.

Những hạn chế:

- Đất đai ở đây thường có độ cao lớn, bị chia cắt mạnh với nhiều hẻm vực và độ dốc cao, gây khó khăn nghiêm trọng trong việc khai thác tài nguyên thiên nhiên cũng như phát triển cơ sở hạ tầng và giao thông.

- Địa hình này làm gia tăng tần suất sạt lở đất và đá do lũ quét, ảnh hưởng tiêu cực đến giao thông, người dân và tài sản.

- Các khu vực có địa hình không bằng phẳng có nguy cơ xảy ra động đất.

- Thiên tai như lốc xoáy, mưa đá và sương muối thường xuyên xảy ra.

2. Các tỉnh nào thuộc vùng núi Tây Bắc?

Về mặt hành chính, vùng Tây Bắc bao gồm 6 tỉnh: Lào Cai, Lai Châu, Yên Bái, Điện Biên, Sơn La và Hòa Bình. Tổng diện tích của vùng Tây Bắc khoảng 5,645 triệu ha, chiếm khoảng 10,5% diện tích toàn quốc. Do địa hình chủ yếu là đồi núi, dân số của vùng chỉ khoảng 4,5 triệu người. Mặc dù một số khu vực của Phú Thọ cùng với các tỉnh Lào Cai và Yên Bái nằm ở phía hữu ngạn sông Hồng, nhưng Phú Thọ không thuộc vùng Tây Bắc; đôi khi các tỉnh Lào Cai và Yên Bái cũng không thuộc vùng Đông Bắc. Hiện tại, Ban Chỉ đạo Tây Bắc có trụ sở tại thành phố Yên Bái, do đó Yên Bái vẫn thuộc vùng Tây Bắc.

3. Vùng núi Tây Bắc có những đặc điểm gì?

Trước hết, về đặc điểm địa hình:

Vùng núi Tây Bắc nổi bật với địa hình hiểm trở, được hình thành từ nhiều khối núi và dãy núi cao kéo dài theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Dãy Hoàng Liên Sơn dài khoảng 180km, rộng 30km, với một số đỉnh cao lên tới 2800-3000m. Ngoài ra, dãy núi Sông Mã kéo dài 500km có đỉnh cao trên 1800m, và giữa hai dãy núi này là vùng đồi núi thấp thuộc lưu vực sông Đà. Các sông lớn như sông Đà hiện diện cùng với các sông suối nhỏ khác, bao gồm cả thượng nguồn sông Mã.

Hơn nữa, trong vùng trũng của sông Đà có một đặc điểm nổi bật là dãy cao nguyên đá vôi kéo dài từ Phong Thổ đến Thanh Hóa, chia thành các khu vực như cao nguyên Tà Phình, Mộc Châu và Nà Sản. Các lưu vực như Điện Biên, Nghĩa Lộ và Mường Thanh cũng nằm trong khu vực này. Địa hình của Tây Bắc đã được hình thành từ khoảng 500 triệu năm trước và tiếp tục biến đổi theo thời gian. Vùng này từng bị biển bao phủ với một số đỉnh núi thuộc dãy Hoàng Liên Sơn và dãy sông Mã, sau đó biển rút và lấn vào nhiều lần, dẫn đến hiện tượng sụt lún mạnh, góp phần hình thành các tầng đá phiến sét và đá vôi.

Vào cuối kỷ Cổ sinh, khoảng 300 triệu năm trước, dãy Hoàng Liên Sơn và dãy sông Mã đã hoàn toàn nhô lên khỏi mặt biển. Khi đó, địa hình lòng máng sông Đà vẫn chìm dưới biển. Khoảng 150 triệu năm trước, quá trình tạo núi ở Đông Dương khiến hai bờ lòng máng gần lại, tạo nên các nếp gấp lớn và hình thành địa tầng đá vôi cổ xưa. Magma cũng đã xâm nhập vào khu vực, làm cho Tây Bắc nâng lên với độ cao khoảng 1000 mét. Khu vực này, do vỏ trái đất không ổn định, là nơi có nguy cơ động đất cao nhất ở Việt Nam.

Thứ hai, về đặc điểm khí hậu

Mặc dù khí hậu vùng Tây Bắc không khác biệt nhiều giữa các khu vực, nhưng sự thay đổi theo phương ngang và phương đứng là rõ rệt, đặc biệt là ở các dãy núi. Dãy Hoàng Liên Sơn kéo dài theo hướng Tây Bắc - Đông Nam hoạt động như một bức tường ngăn gió mùa đông từ hướng Đông Bắc - Tây Nam, khiến gió mùa vào Tây Bắc yếu hơn so với Đông Bắc, nơi có hệ thống vòng cung kéo dài giúp đợt rét tràn xuống đồng bằng sông Hồng và phía Nam. Do đó, khí hậu phía Tây Bắc ấm hơn Đông Bắc, với chênh lệch nhiệt độ có thể lên đến 2-3°C.

Khí hậu vùng núi Tây Bắc chủ yếu ẩm ướt với chế độ nóng ẩm. Sườn đón gió (sườn đông) nhận lượng mưa lớn, trong khi sườn tây tiếp nhận gió “phơn” (còn gọi là “gió Lào”) thổi qua các thung lũng, đặc biệt là ở phía tây bắc.

Tóm lại, sự ảnh hưởng của địa hình đối với điều kiện khí hậu ở trung du và miền núi là rất quan trọng. Biến đổi khí hậu tại từng khu vực nhỏ có thể dẫn đến hiện tượng khí hậu cực đoan, như lũ lụt do mưa lớn tập trung, lũ quét khi có điều kiện nhất định, và hạn hán kéo dài trong mùa khô, đôi khi vượt quá khả năng chịu đựng của cây trồng.

Thứ ba, về đặc điểm dân cư:

Vùng Tây Bắc chủ yếu là không gian văn hóa của người Thái, nổi tiếng với điệu xòe đặc trưng được nhiều người biết đến. Người Mường là dân tộc đông đảo nhất trong khu vực, bên cạnh đó còn khoảng 20 dân tộc khác như Mông, Dao, Tày, Kinh, Nùng, v.v. Tây Bắc cũng là một địa điểm du lịch hấp dẫn, và hình ảnh những cô gái Thái trong trang phục truyền thống đặc trưng của vùng luôn để lại ấn tượng sâu sắc.

Dân cư ở Tây Bắc phân bố theo đặc điểm địa hình cao thấp. Cụ thể, ở vùng cao (trên đỉnh núi) là nơi sinh sống của các dân tộc thiểu số thuộc nhóm ngôn ngữ Mông – Dao, Tạng Miến, với phương thức sản xuất chính là trồng trọt theo tự nhiên. Ở vùng giữa (sườn núi) là nơi cư trú của các dân tộc thuộc nhóm ngôn ngữ Môn – Khmer, với phương thức sản xuất chính là trồng lúa nước mưa, chăn nuôi gia súc và một số nghề thủ công. Các thung lũng và chân núi là nơi sinh sống của các dân tộc thuộc nhóm ngôn ngữ Việt – Mường và Thái – Kadai, nơi điều kiện tự nhiên thuận lợi hơn cho phát triển nông nghiệp và các ngành công nghiệp khác. Sự khác biệt về điều kiện sống và phương thức sản xuất đã tạo ra sự đa dạng văn hóa, với văn hóa tiêu biểu là văn hóa dân tộc Mường.

Trên đây, Mytour đã giới thiệu bài viết Vùng Tây Bắc Việt Nam gồm những tỉnh nào?. Mời bạn đọc tham khảo!