Buzz
Vào ngày 27/9/1822, nhà văn ngôn ngữ người Pháp Jean-Francois Champollion đã thành công trong việc giải mã Hòn đá Rosetta. Điều này được xem là một thành tựu vĩ đại, mở ra cánh cửa cho thế giới hiện đại tìm hiểu sâu hơn về chữ tượng hình Ai Cập cổ đại và văn minh vĩ đại của họ.Hòn đá quý này được khám phá ra như thế nào?Năm 1799, trong một sự kiện phá huỷ pháo đài của một trong các trung uý của Napoleon tại Rosetta, Ai Cập (hiện tại là Rashid), một phiến đá khổng lồ được phát hiện, bao gồm các ký tự cổ đại lần đầu tiên được tìm thấy. Hòn đá Rosetta (đặt theo tên của nơi phát hiện) sau đó đã được gửi đến Institut d'Egypte ở Cairo và sau đó chuyển đến Bảo tàng Anh, theo yêu cầu của nhà vua.
Phiến đá này chứa các thông điệp chính thức về vị vua - Ptolemy V. Vị vua mà người dân Ai Cập ca ngợi là “hiện thân của vị thần với những việc làm đẹp đẽ”. Đây là một tấm bia làm bằng đá granodiorite, khắc sắc lệnh ban hành tại Memphis vào năm 196 TCN bởi vua Plotemy V. Sắc lệnh này được khắc bằng 3 ngôn ngữ: 14 dòng chữ tượng hình Ai Cập cổ đại, 32 dòng ký tự Demotic và 53 dòng tiếng Hy Lạp cổ đại.
IIon Regulski, người phụ trách phần văn hóa viết của Ai Cập tại Bảo tàng Anh - nơi đặt đá Rosetta từ năm 1802, nói: “Vào thời điểm đó, Ai Cập là một xã hội rất đa văn hoá, nơi nhiều người có khả năng đọc và viết nhiều ngôn ngữ. Do đó, việc dịch văn tự chính thức sang các hệ chữ viết khác là phổ biến, thường là dịch từ tiếng Ai Cập sang Hy Lạp hoặc ngược lại.”Nội dung trên phiến đá đề cập đến Cuộc nổi loạn từ năm 206 TCN đến năm 186 TCN, xuất phát từ sự căng thẳng kéo dài giữa các chế độ Ptolemaic Hy Lạp và các dân tộc Ai Cập. Hòn đá Rosetta mô tả chi tiết cách Ptolemy đánh bại một thị trấn của đối phương, ông 'chẻ nhỏ những kẻ nổi loạn và tiến hành một cuộc tàn sát lớn tại đó.'Thách thức trong việc giải mã
Khi phiến đá được phát hiện, con người vẫn không thể đọc được các ký tự tượng hình, vì loại chữ này đã không được sử dụng từ khoảng 1.400 năm trước. Vấn đề phức tạp hơn khi phiến đá bị vỡ, làm mất đi nhiều thông tin quan trọng. Lý thuyết ban đầu của các học giả là họ chỉ mất 2 tuần để giải mã các ký tự tượng hình vì họ đều biết về tiếng Hy Lạp cổ. Tuy nhiên, quá trình này kéo dài đến hơn 20 năm. Các học giả đã nhận thấy rằng, mặc dù cả ba ngôn ngữ có nội dung tương tự nhau, nhưng 'như ba người khác nhau miêu tả cùng một bộ phim. Do đó, không thể đơn giản cho rằng từ đầu tiên trong một ngôn ngữ tương ứng với từ đầu tiên trong ngôn ngữ tiếp theo.'Đua tranh danh vọng giữa hai quốc gia: Anh và Pháp
Thomas Young không có quan tâm đặc biệt đến văn hóa Ai Cập hoặc chữ tượng hình. Đơn giản là Rosetta đã kích thích sự tò mò của ông. Ngược lại, Champollion lại bị cuốn hút bởi việc giải mã chữ tượng hình và mở khóa bí mật của nền văn minh Ai Cập cổ đại. Với ông, đá Rosetta là một cánh cửa dẫn vào một văn hóa cổ đại mà Champollion rất hứng thú. 'Ông không chỉ muốn đọc hiểu văn bản, mà còn muốn hiểu văn hóa ẩn sau những chữ viết.'Trong thời gian đó, sự căng thẳng giữa Champollion và Young leo thang do Pháp và Anh đang cạnh tranh gay gắt. Vì vậy, cuộc đua của họ không chỉ là về cá nhân mà còn là về danh vọng quốc gia.Mất đến 23 năm mới có thể hiểu đượcNhiệm vụ giải mã hòn đá Rosetta rất phức tạp vì tính độc đáo của loại chữ tượng hình. Cả Champollion và Young chủ yếu làm việc với các ngôn ngữ Latin như tiếng Anh và Pháp, loại chữ cái riêng lẻ và các nhóm chữ đại diện cho các âm thanh khác nhau. Tuy nhiên, ở chữ tượng hình, người ta thường hiểu lầm mỗi chữ mang ý nghĩa sâu xa. Nhưng Young đã phát hiện ra không phải vậy. Người ta có thể mượn một ký tự có âm phù hợp mà bỏ qua ý nghĩa thực sự của chúng.
Dựa vào phần tiếng Hy Lạp trên hòn đá Rosetta, Young biết rằng cái tên Ptolemy sẽ xuất hiện nhiều nhất trong văn bản tượng hình. Thế là, ông đã xác định các hình vẽ giống nhau và tìm được chữ Ptolemy trong văn bản. Ông công bố phát hiện của mình vào năm 1819. Tuy nhiên, việc giải mã của ông bị đình trệ từ đó. Champollion đã giành được ưu thế dựa trên kiến thức sâu rộng của mình về tiếng Coptic - một ngôn ngữ có nguồn gốc từ tiếng Ai Cập cổ đại. Mặc dù chữ tượng hình Ai Cập cổ đại là một ngôn ngữ đã tuyệt chủng, nhưng nó đã tạo ra một ngôn ngữ mới là Coptic - một ngôn ngữ có nguồn gốc từ tiếng Ai Cập cổ đại.
Sau 23 năm kể từ khi phát hiện viên đá Rosetta, Champollion đã thành công trong việc giải mã. Đây cũng là văn bản song ngữ Ai Cập cổ đại đầu tiên được phục hồi trong thời hiện đại, và phiến đá này ngay sau đó đã thu hút sự chú ý lớn từ giới khảo cổ và công chúng.Ngay sau đó, ông đã trình bày các khám phá của mình tại Học viện Thiên văn và Văn chương Đẹp tại Paris vào ngày 27 tháng 9 năm 1822. Đó là ngày mà thế giới mở khóa những bí mật của nền văn minh Ai Cập cổ đại.
Phiến đá Rosetta là phiên bản nổi tiếng nhất, nhưng nó không phải là duy nhất. “Trong văn bản Ai Cập, có viết rằng, sắc lệnh nên được khắc trên đá và được dựng ở tất cả các đền thờ trong quốc gia. Vì vậy, có khả năng mọi ngôi đền đều có một bản sao của sắc lệnh này, và viên đá Rosetta chỉ là một trong số đó.” Đến nay, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra hàng chục bản sao khác.
Hiện tại, viên đá Rosetta vẫn chưa được Bảo tàng Anh trả về cho Ai Cập, mặc dù đã có nhiều áp lực từ chính phủ và giới khảo cổ của Ai Cập. Ngày nay, đá Rosetta vẫn là điểm tham quan phổ biến nhất tại Bảo tàng Anh với nhiều triển lãm đặc biệt dành riêng cho nó.Theo (1), (2), (3)
