Cách để Hỗ trợ Người Khuyết tật

Học thuật ngữ thích hợp. Bạn cần phải sử dụng đúng từ ngữ khi thảo luận với người khuyết tật. Một số từ ngữ từng được coi là chuẩn mực nhưng giờ đã trở nên lỗi thời và thậm chí gây khó chịu. Bước đầu tiên chính là học cách sử dụng từ ngữ thích hợp nếu muốn giúp đỡ người khuyết tật.

• Khi nói về người khuyết tật, sẽ lịch sự hơn nếu bạn nhấn mạnh nhân vị của họ hơn hoàn cảnh đặc biệt. Ví dụ, đừng nói 'người tâm thần', mà hãy nói 'người bị mắc bệnh tâm thần'. Cũng đừng nói 'ngồi xe lăn'. Xác định họ bằng một phương tiện khác có nghĩ là bạn có thể làm thế với bất kỳ, còn muốn nói về chức năng cụ thể của xe lăn thì có thể nói như sau 'người ngồi trên xe lăn' hoặc 'người đang dùng xe lăn'. Hãy ghi nhớ một vài ngoại lệ; nhiều người bị khiếm thính, khiếm thị, hay tự kỷ thường dùng ngôn ngữ nhận dạng địa phương, tức là họ muốn được gọi là 'người tự kỷ' hoặc 'người Khiếm thính' (viết hoa chữ K theo quy định của họ).
• Một số cụm từ phù hợp giờ đã lỗi thời và thậm chí còn mang tính xúc phạm. Từ 'câm' từng được dùng để chỉ người không nói được, nhưng bây giờ ta hay dùng cụm từ 'không có khả năng nói' hoặc 'người phải sử dụng bộ tổng hợp tiếng nói'. Từ bại liệt từng được dùng để miêu tả những người khuyết tật về thể chất, bị hạn chế khả năng vận động, bây giờ ta hay dùng cụm từ khuyết tật thể chất hơn.
• Từ 'thiểu năng' và 'chậm phát triển' là những từ mang tính xúc phạm. Ta có thể thay thế bằng cụm từ người bị khiếm khuyết trí tuệ, sự phát triển, hoặc nhận thức. Từng có nhiều người sử dụng từ 'thiểu năng' nhưng giờ không dùng nữa vì nó xúc phạm nghiêm trọng đến người khuyết tật.

Tương tác trực tiếp. Thông thường, người khuyết tật được hỗ trợ bởi phiên dịch viên, y tá và bạn bè hàng ngày. Khi tương tác với họ, điều quan trọng là bạn nên nói chuyện trực tiếp với họ, không thông qua người khác.

• Hãy nhìn thẳng vào họ, không phải vào phiên dịch viên hoặc trợ lý của họ. Điều này giúp họ cảm thấy được tôn trọng và chú ý của bạn.
• Nếu bạn nói chuyện với người ngồi xe lăn, hãy ngồi xuống để họ không phải ngửa cổ lên nhìn bạn. Nhưng không nên quỳ xuống như khi nói chuyện với trẻ em vì hành động này có vẻ kỳ quặc.

Hỏi ý kiến trước khi hỗ trợ. Nếu bạn thấy một người khuyết tật đang vật lộn với một vấn đề gì đó, bản năng của bạn có thể là muốn giúp ngay. Tuy nhiên, không phải lúc nào hỗ trợ ngay cũng là cách phù hợp. Bạn nên hỏi ý kiến của họ trước khi hỗ trợ.

• Có thể người khuyết tật đang tự xoay sở với vấn đề đó và không cần sự giúp đỡ của bạn. Nếu bạn nghĩ rằng họ cần giúp đỡ, hãy hỏi trực tiếp.
• Khi gặp phải tình huống như vậy, bạn có thể hỏi 'Bạn cần giúp đỡ không?' hoặc 'Bạn muốn tôi hỗ trợ gì không?' Đừng nói thêm vào điều đó.
• Nếu họ từ chối sự giúp đỡ của bạn, hãy tiếp tục cư xử như bình thường. Họ hiểu rõ nhu cầu của mình nhất, ép buộc họ chỉ có thể làm tăng sự khó chịu.
• Đừng đưa ra lời khuyên y tế, đặc biệt nếu bạn không phải là bác sĩ. Khuyên người bị đau mãn tính tập yoga có vẻ hữu ích, nhưng họ đã có bác sĩ, người biết về tiền sử bệnh của họ và đưa ra lời khuyên mà không gây phiền lòng.

Thể hiện sự tôn trọng trong lời nói và hành động. Khi tương tác với người khuyết tật, bạn phải luôn thể hiện sự tôn trọng trong cách nói chuyện và cử chỉ.

• Khi được giới thiệu với người khuyết tật, luôn đề nghị bắt tay. Ngay cả với người bị hạn chế về cử động tay, họ vẫn có thể xoay xở được. Điều này là một cử chỉ lịch sự và thu hút sự chú ý của họ.
• Nói chuyện với giọng điệu như thường ngày. Mọi người thường nói chậm và to hơn bình thường, đặc biệt là khi giao tiếp với người khiếm thính, nhưng đây là một hành động thô lỗ và thiếu ý thức. Hãy giao tiếp như bình thường.
• Thực hiện các hành động để giao tiếp dễ dàng hơn. Ví dụ, nếu bạn tương tác với người khiếm thính, hãy nhìn thẳng vào họ để họ có thể đọc khẩu hình miệng của bạn và hiểu những gì bạn nói. Ngồi xuống và giao tiếp bằng ánh mắt với người ngồi xe lăn là một cử chỉ lịch sự. Đối với người không có khả năng nói, thay vì giả vờ hiểu những gì họ nói, bạn có thể lịch sự nhờ họ nói lại.
• Hãy là chính mình trong các cuộc trò chuyện. Nếu bạn không may sử dụng cách giao tiếp không phù hợp, ví dụ như nói 'hẹn gặp lại' với người khiếm thị, đừng lo lắng và xin lỗi quá nhiều. Họ hiểu rằng bạn không có ý xúc phạm họ.

Đặt câu hỏi. Thường chúng ta lo lắng về việc có thể vô tình làm tổn thương người khuyết tật khi giao tiếp. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy bối rối. Tuy nhiên, đừng ngần ngại mà hãy tỏ ra tự tin. Nếu có thắc mắc, hãy hỏi họ liên quan đến tình huống hiện tại.

• Thường người khuyết tật muốn bạn lịch sự hỏi họ thay vì bối rối. Ví dụ, bạn hoàn toàn có thể hỏi một người khiếm thính xem họ có thể đọc khẩu hình miệng của bạn và bạn có thể nhìn thẳng vào họ khi nói chuyện hay không. Nếu bạn đang lên kế hoạch sự kiện và phải đặt xe lăn ở cuối phòng, bạn hoàn toàn có thể hỏi 'Bạn biết đường đi dành cho xe lăn ở đâu không? Nó khá khó tìm, tôi chỉ muốn chắc chắn rằng bạn biết chỗ.'
• Người ta thường tránh đặt câu hỏi vì sợ thu hút sự chú ý của người khuyết tật. Tuy nhiên, tránh hỏi những câu hỏi rõ ràng đôi khi lại thu hút sự chú ý hơn. Miễn là câu hỏi của bạn liên quan đến tình huống hiện tại, họ sẽ không coi đó là câu hỏi quá tò mò hoặc nhạy cảm.

Tìm cơ hội tình nguyện ở khu bạn sống. Bạn có thể tìm thấy ở trong cộng đồng vì có nhiều tổ chức cố gắng để hỗ trợ người khuyết tật.

• Ability First là tổ chức hỗ trợ trẻ em và người trưởng thành bị khuyết tật thông qua chương trình việc làm, vui chơi giải trí và xã hội. Ability First có chi nhánh ở nhiều quốc gia khác nhau và họ đều cần tình nguyện viên. Tùy thuộc vào con đường bạn chọn mà bạn có thể làm việc cùng người khuyết tật trong các công việc văn phòng giúp đỡ các ban ngành chạy chương trình, sự kiện suôn sẻ.
• Trung tâm Luật vì người nghèo ở phía nam (SPLC) có một chương trình mang tên Giảng dạy Khoan dung, tại đây người hướng dẫn cùng sinh viên đại học và học sinh trung học sẽ thảo luận phương pháp truyền đạt cho người trẻ cách tương tác với người khuyết tật. Bạn có thể truy cập trang web của SPLC để xem chương trình có diễn ra tại khu bạn sống hay không và liên hệ với trưởng nhóm xem họ có cần tình nguyện viên để sắp xếp, quảng cáo và làm việc vặt không.
• Hiệp hội Người khuyết tật (UDS) là tổ chức phi lợi nhuận luôn nỗ lực giúp đỡ người khuyết tật để họ có thể sống độc lập hơn, bao gồm cả cựu chiến binh và người lớn tuổi. Họ giúp tìm nhà, cung cấp thiết bị y tế, xe lăn tự chế và chó phục vụ. UDS tuyển tình nguyện viên phụ trách nhiều lĩnh vực, từ công việc văn phòng đến quan hệ công đồng và gây quỹ. Trụ sở chính của tổ chức nằm ở Lancaster, Pennsylvania nhưng họ có chi nhánh ở khắp mọi nơi.
• Bạn có thể tìm cơ hội thông qua các tổ chức tại nơi bạn sống. Gọi điện đến bệnh viện hoặc viện dưỡng lão để hỏi xem họ có cần tình nguyện viên không hoặc trao đổi với người chăm sóc người khuyết tật.
• Một số tổ chức như Autism Speaks còn làm nhiều điều hại hơn là lợi. Vì vậy bạn nên kiểm tra cẩn thận trước khi tham gia vào bất kỳ tổ chức đoàn thể nào.

Gây quỹ và quyên góp tiền. Đôi khi việc gây quỹ cũng rất hữu ích. Người khuyết tật cần nhiều tiền để chi trả thuốc men, sửa chữa nhà ở, v, v.

• Tất cả những tổ chức trên đều tiến hành gây quỹ theo định kỳ. Ủng hộ tiền, dù chỉ là một khoản nhỏ cũng giúp ích. Bạn có thể khích lệ bạn bè, người thân ủng hộ tiền. Nếu vào đúng dịp sinh nhật, đám cưới hay sự kiện lớn nào đó mà bạn nhận được nhiều quà, hãy thử nhờ họ ủng hộ tiền thay vì tặng quà.
• Nếu bạn biết người khuyết tật nào đó cần tiền vì lý do liên quan tới sự khiếm khuyết của họ, bạn có thể giúp họ gây quỹ. Bạn có thể tổ chức sự kiện, như một bữa tối hay buổi tiệc, bán vé vào cửa và dành số tiền đó để chi trả thuốc men cho người kia. Bạn có thể gây quỹ thông qua chiến dịch trực tuyến trên trang web GoFundMe. Bạn có thể tổ chức cuộc thi hay quay xổ số, thu lệ phí thi hoặc phí vào cửa. Có rất nhiều cách gây quỹ để giúp đỡ người đang gặp khó khăn.
• Nếu bạn còn đang đi học thì có thể tìm các tổ chức tuyển người gây quỹ là sinh viên đại học vào dịp nghỉ hè. Bạn có thể tìm tổ chức giúp đỡ người khuyết tật, nộp hồ sơ vào vị trí gây quỹ. Như vậy bạn vừa có thể giúp đỡ người khuyết tật, vừa tích lũy được kinh nghiệm chuyên môn.

Giúp đỡ trong khả năng của bạn. Thường thì người khuyết tật cần có người hỗ trợ ở cạnh. Bạn có thể tự nguyện giúp đỡ trong vấn đề này.

• Nếu người khuyết tật không thể tự lái xe, bạn có thể giúp họ di chuyển như lái xe hoặc giúp họ bắt phương tiện công cộng. Nhiều tổ chức tình nguyện tuyển dụng nhiều người cho công việc này.
• Nhiều tổ chức mong muốn thế giới trở nên thân thiện hơn với người khuyết tật gặp khó khăn trong việc di chuyển, họ xây dựng những đường đi xe lăn thân thiện ở nơi công cộng. Bạn có thể giúp đỡ bằng cách viết thư gửi lên chính quyền, vận động chữ ký của mọi người để cùng nhau làm những công trình giúp người khuyết tật di chuyển dễ dàng.

Tình nguyện huấn luyện chó phục vụ. Nếu ban yêu chó thì tham gia huấn luyện chó vụ việc là cách tuyệt vời để giúp đỡ người khuyết tật.

• Chó phục vụ là những chú chó được huấn luyện để hỗ trợ người khiếm khuyết về thể chất hoặc tinh thần. Trước khi được đưa về với chủ, chúng cần trải qua khóa huấn luyện đặc biệt và sống với người chủ tình nguyện viên cho tới 18 tháng tuổi.
• Nếu bạn tình nguyện nuôi một chú chó phục vụ, bạn phải đảm bảo tham gia thường xuyên các buổi tập huấn và huấn luyện chú chó tại nhà.
• Huấn luyện chó phục vụ là phần thưởng nhưng cũng là một trải nghiệm khó khăn. Bạn khó có thể rời xa chú chó sau khi đã gắn bó với nó. Bạn cần chuẩn bị tâm lý trước khi nhận nhiệm vụ.
• Đây là lựa chọn phù hợp với sinh viên đại học. Trước hết, nhiều sinh viện đại học muốn có thú cưng nhưng không thể nuôi trong thời gian dài. Thứ hai, trường đại học là cách tốt nhất để chú chó hòa nhập xã hội vì có nhiều hoạt động diễn ra trong khuôn viên trường.

Tận dụng mạng xã hội. Vì có nhiều người sử dụng mạng xã hội như Facebook và Twitter nên việc nâng cao nhận thức trên đó khá dễ dàng.

• Đăng liên kết bài viết về người khuyết tật, truyền đạt với mọi người về khiếm khuyết thể chất và tâm lý. Đừng chỉ chia sẻ thông tin thực tế, hãy cung cấp liên kết bài viết hướng dẫn cách bắt chuyện với người khuyết tật và lợi ích của việc giúp đỡ và làm tình nguyện.
• Nếu bạn đang cố gây quỹ hoặc thu thập chữ ký thì mạng xã hội quả thực là một công cụ hữu ích. Đăng liên kết để thông báo với mọi người địa điểm ủng hộ tiền hoặc ký tên là cách làm nhanh chóng và tiện lợi nhất trong trường hợp của bạn.
• Chọn bài viết mọi người có thể đọc trên máy tính hoặc điện thoại. Thông thường, người dùng internet thường chọn những bài viết ngắn, trình bày theo kiểu liệt kê.

Bày tỏ ý kiến. Nếu bạn thấy có người đưa ra bình luận xúc phạm về người khuyết tật thì dù người đó có cố tình hay không, bạn vẫn nên lên tiếng.

• Thường thì người ta không may sử dụng nhầm từ. Trong trường hợp đó, bạn nên lịch sự sửa lại giúp họ. Ví dụ, nếu bạn nghe ai đó nói 'cô bé bị đao' bạn có thể sửa như sau 'anh/chị nên nói là 'cô bé mắc hội chứng đao.''
• Từ 'thiểu năng' và 'chậm phát triển' được dùng rất nhiều, ngay cả trên truyền thông như một thuật ngữ để miêu tả điều gì đó khó chịu. Mọi người thường bao biện cho lời nói của mình và nói rằng họ không 'có ý đó', bạn có thể giải thích cho họ rằng từ đó mang tính xúc phạm dù họ có cố ý hay không, và không nên sử dụng.
• Nếu bạn thấy sự phân biệt đối xử với người khuyết tật xảy ra trong môi trường làm việc hay học tập, hãy phản ánh hành vi trên với cơ quan phù hợp. Nếu không biết nên phản ánh với ai, bạn có thể liên hệ với tổ chức hỗ trợ người khuyết tật và xin lời khuyên.

Chỉ dẫn mọi người đi đúng hướng. Nhiều người không cố ý làm tổn thương hay xúc phạm, họ chỉ không biết cách tương tác với người khuyết tật. Nếu thấy ai đó đang bối rối hoặc mông lung, bạn có thể chỉ cho họ trang web hoặc tổ chức liên quan để giúp họ học cách tương tác với người khuyết tật. Giáo dục là công cụ mạnh mẽ trong việc thúc đẩy sự phát triển xã hội và tạo ra một thế giới thân thiện, gần gũi hơn.