Cách giải quyết khi trẻ ăn vạ một cách nhẹ nhàng và hiệu quả cho các bậc cha mẹ

Trẻ ăn vạ có nhiều nguyên nhân và có nhiều cách xử lý hiệu quả mà không cần sử dụng đòn roi. Các bậc cha mẹ hãy tham khảo trong bài viết này để biết cách làm nhé.

Giai đoạn nào trẻ thường ăn vạ nhiều nhất?

Giai đoạn trẻ ăn vạ nhiều nhất là từ 1 đến 3 tuổi. Đây là thời điểm trẻ phát triển ngôn ngữ của riêng mình, học cách thể hiện cảm xúc và mong muốn của mình đối với bố mẹ và gia đình.

Độ tuổi từ 1 đến 3 cũng là giai đoạn trẻ trải qua nhiều biến đổi trong tâm lý. Những biểu hiện thường gặp nhất là ăn vạ và thường xuyên gào khóc. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy trẻ đang trải qua khủng hoảng tuổi lên 3.

Nguyên nhân khiến trẻ ăn vạ

Biến đổi tâm sinh lý đặc điểm

Theo nhiều chuyên gia giáo dục, ăn vạ là một biểu hiện bình thường trong quá trình trưởng thành của trẻ. Đa số các trường hợp, trẻ con ăn vạ diễn ra vào giai đoạn khủng hoảng do tâm sinh lý của trẻ thay đổi liên tục và được thể hiện ở nhiều mức độ khác nhau.

Ví dụ, khi trẻ lên 2 tuổi - đây là giai đoạn có những biến đổi rõ rệt nhất về tâm lý. Trẻ thường tỏ ra hờn dỗi, khóc lóc, tức giận, khó chịu và có thể ăn vạ khi không thể đạt được mong muốn của mình.

Với trẻ mới tập đi, sự thất vọng khi không thể đi vững và xa, cũng như khi trẻ mệt mỏi, đói khát hoặc không được gần ba mẹ có thể khiến trẻ ăn vạ.

Trẻ ăn vạ thường là do tâm sinh lý, muốn thu hút sự chú ý hoặc kích động

Được cha mẹ nuông chiều

Với những trẻ 3 tuổi trở lên, việc trẻ con ăn vạ thường là do thói quen, được cha mẹ nuông chiều từ khi còn nhỏ. Mỗi khi trẻ ăn vạ, cha mẹ thường dỗ dành, đáp ứng những mong muốn của trẻ nên dần dần việc ăn vạ trở thành thói quen khi trẻ không hài lòng về điều gì đó.

Tuy nhiên, ngôn ngữ của trẻ lúc này vẫn chưa phát triển hoàn thiện và chưa biết cách thể hiện điều mình muốn chính xác, nên biểu hiện khi ăn vạ thường là khóc lóc và tức giận.

Gây sự chú ý

Trẻ thường thể hiện thái độ phản kháng quyết liệt với mọi người nếu ba mẹ không hiểu và giải quyết được nhu cầu thật sự của trẻ. Thái độ này là cách để trẻ thu hút sự chú ý đến mình và đáp ứng mong muốn của trẻ.

Tùy thuộc vào tính cách nhẹ nhàng, mạnh mẽ hay cáu gắt của từng đứa trẻ mà biểu hiện khi trẻ ăn vạ sẽ khác nhau. Vì vậy, ba mẹ cần hiểu rõ tâm lý con mình để nắm bắt nhu cầu và tìm cách giải quyết và giáo dục phù hợp.

Trẻ bị kích động, mệt mỏi

Khi còn nhỏ, trẻ chưa thể nói ra mong muốn của mình do hạn chế về ngôn ngữ, nên những lúc đói, khát sữa, buồn ngủ, mệt mỏi,... rất dễ khiến trẻ ăn vạ. Đó là cách để giải tỏa sự kích động, buồn bực, mệt mỏi khi nhu cầu của trẻ chưa được đáp ứng ngay lập tức.

Yếu tố di truyền

Nhiều người cho rằng trẻ hay ăn vạ là do ba mẹ nuông chiều quá mức, luôn đáp ứng mọi mong muốn của trẻ mà không giáo dục để trẻ thay đổi hành vi.

Tuy nhiên, không chỉ do cách giáo dục, nhiều nhà khoa học cho biết trẻ ăn vạ còn có yếu tố di truyền ảnh hưởng, không phải chỉ do cách giáo dục.

Các nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng, từ khi sinh ra đặc biệt là vào giai đoạn tuần khủng hoảng sơ sinh hoặc từ 2 - 4 tuổi, khả năng nhiễm các tật xấu từ môi trường sống ảnh hưởng đến tính cách sau này của trẻ rất cao.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Montreal, Canada đã chứng minh rằng yếu tố di truyền mới là yếu tố chính quyết định đến sự phát triển tính cách của trẻ, không phải môi trường. Môi trường ảnh hưởng rất ít đến việc trẻ ăn vạ.

Trẻ thường khóc lóc, ăn vạ một phần là do di truyền

Theo nghiên cứu về yếu tố di truyền, nhiều trẻ có tính cách điềm tĩnh hơn, trong khi những trẻ khác thường có thái độ phản kháng khi không được đáp ứng nhu cầu.

Trẻ từ 1,5 - 4 tuổi có thể thể hiện cơn tức giận bằng cách đấm đá, cắn hoặc lăn lộn trên sàn. Đây là cách mà trẻ ăn vạ để mong được đáp ứng nhu cầu của mình.

Tuy yếu tố di truyền không hoàn toàn quyết định tính cách của trẻ, nhưng ba mẹ có thể quan sát và áp dụng các phương pháp giáo dục khoa học để giảm tính ăn vạ và cảm xúc tức giận của trẻ.

Làm sao khi trẻ thường có hành vi không mong muốn?

Thấu hiểu và đồng cảm với trẻ nhỏ

Mỗi đứa trẻ là một cá nhân riêng biệt và luôn muốn được chấp nhận và đối xử một cách trưởng thành. Vì vậy, khi trẻ buồn, khóc hoặc tức giận là lúc trẻ cần được thấu hiểu và cảm thông từ người lớn.

Nhiều gia đình, nhiều bậc cha mẹ thường không giữ được bình tĩnh khi trẻ có hành vi không mong muốn. Thay vì tìm cách hiểu và đồng cảm với trẻ, họ lại quát mắng (ví dụ: “Nín đi, đừng khóc nữa”, “Cứ yên ổn đi, mẹ sẽ về ngay”,...) và thậm chí còn dùng roi để dọa trẻ ngừng khóc.

Tuy nhiên, tất cả những lời cấm đoán đó đối với trẻ không có hiệu quả mà chỉ khiến trẻ dễ cáu giận và tức giận hơn nữa.

Nếu kéo dài, thói quen này sẽ ảnh hưởng xấu đến hành vi và cách ứng xử của trẻ với những người xung quanh. Điều này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như trẻ trở nên bạo lực với bạn bè vì bị ảnh hưởng bởi việc ba mẹ sử dụng bạo lực khi trẻ ăn vạ.

Thấu hiểu và đồng cảm với trẻ nhỏ

Do đó, ba mẹ cần dành thời gian quan sát để hiểu những mong muốn và vấn đề mà trẻ đang gặp phải. Hãy lắng nghe trẻ, kiên nhẫn và bình tĩnh để hiểu nhu cầu của trẻ khi tức giận hoặc ăn vạ.

Ba mẹ có thể sử dụng lời nói nhẹ nhàng để đoán biết cảm xúc của trẻ như “Con không thích món này đúng không?”, “Mẹ thấy con không thích cái này đúng không?”,... Điều này giúp trẻ cảm thấy được an ủi, yêu thương hơn và tạo sự tin tưởng cũng như tăng cường tình cảm giữa ba mẹ và con.

Hơn nữa, việc ba mẹ giao tiếp đúng cách mỗi khi trẻ ăn vạ cũng giúp trẻ phát triển từ vựng, nâng cao khả năng ngôn ngữ. Điều này giúp trẻ có thể diễn đạt mong muốn của mình một cách tự tin hơn và kiềm chế cảm xúc nóng giận.

Không nên quá nuông chiều trẻ

Cách ba mẹ đối xử với trẻ từ khi còn nhỏ sẽ ảnh hưởng đến tính cách và hành vi của trẻ sau này. Việc luôn đáp ứng mọi nhu cầu mỗi khi trẻ ăn vạ sẽ khiến trẻ dễ cáu gắt, bực bội hơn khi không được đáp ứng như ý.

Ba mẹ cần khéo léo và kiên nhẫn trong cách đối xử và dạy dỗ trẻ mỗi khi trẻ ăn vạ để trẻ cảm thấy được yêu thương và đồng cảm, nhưng phải để trẻ hiểu rằng không phải lúc nào cũng được chiều chuộng khi trẻ ăn vạ.

Chỉ khi mong muốn của trẻ hợp lý và trẻ thể hiện điều đó một cách nhẹ nhàng và bình tĩnh thì mọi người mới sẵn sàng đáp ứng.

Dẫn trẻ sang các hoạt động khác

Dù trẻ có thể hay ăn vạ, khóc lóc hay tức giận nhưng lại rất nhanh quên đi. Vì vậy, khi trẻ khóc lóc hoặc ăn vạ, ba mẹ có thể đoán và đề xuất cho trẻ tham gia những hoạt động mà trẻ có thể thích.

Ví dụ như: “Mẹ biết con buồn vì đồ chơi bị hư, và ông bà sắp tới chơi với con rồi đấy. Con có thích ông bà đến chơi không nào? Vậy thì cùng mẹ chuẩn bị đón ông bà nhé…” Bằng cách này, trẻ khiến phiền phức có thể quên đi nỗi giận và trở lại vui vẻ với những điều khác mà trẻ thích.

Nói chuyện với trẻ

Thường thì khi trẻ ăn vạ và đang tức giận, lời nói của ba mẹ sẽ không có tác dụng, thậm chí còn khiến trẻ cảm thấy bực bội hơn. Vì vậy, khi cơn giận đã qua đi, hãy ngồi lại và nói chuyện với trẻ để hiểu những suy nghĩ và mong muốn của trẻ.

Ví dụ, “Vừa nãy con khóc vì không bấm được tivi phải không? Lần sau nếu con gặp tình huống tương tự, hãy nói với mẹ để mẹ giúp con nhé,...”. Việc chia sẻ, kết nối với con này giúp trẻ cảm thấy được yêu thương và an ủi hơn, từ đó việc trẻ ăn vạ có thể ít xảy ra hơn trong những tình huống tương tự.

Những điều không nên làm khi con ăn vạ

Tình trạng tức giận khi con ăn vạ

Mỗi khi con ăn vạ, đặc biệt là khi ở nơi đông người, ba mẹ thường khó kiềm chế cơn tức giận và quát mắng con. Hành động này không giải quyết được vấn đề mà chỉ làm cho trẻ khóc to hơn. 

Cũng không nên giữ chặt tay chân của con vì điều này chỉ làm trẻ cảm thấy cáu giận và cố gắng giải phóng mạnh hơn, trừ khi trẻ đang có hành động nguy hiểm đối với bản thân hoặc người khác. Ngoài ra, không nên đánh con khi trẻ ăn vạ hoặc khi con không nghe lời vì điều này có thể khiến trẻ trở nên bạo lực với người khác.

Thay vì tức giận, ba mẹ nên giữ bình tĩnh, ở bên cạnh để con cảm thấy yên tâm. Dịu dàng với trẻ và sau đó trẻ sẽ tự nguôi cơn giận khi đã mệt.

Không nên tức giận khi con ăn vạ

Không tranh cãi với trẻ

Không nên tranh cãi hoặc giải thích dài dòng khi trẻ ăn vạ, vì lúc này trẻ hầu như không muốn nghe gì hết mà chỉ muốn được đáp ứng theo ý của mình. Đồng thời, không nên chỉ nói “không” mà không kèm theo lời giải thích thích hợp.

Cách ba mẹ có thể làm khi con ăn vạ là ôm ấp, vỗ về để con dần dần nguôi cơn giận, cho con thể hiện cảm xúc và lý do khiến con tức giận. Ngoài ra, có thể thu hút sự chú ý của con bằng các hoạt động thú vị khác để con quên đi sự tức giận hiện tại.

Không nên nói dối con để giải quyết vấn đề

Việc làm sai lầm nhất mà nhiều ba mẹ thường gặp phải là nói dối để con ngừng ăn vạ, ngừng khóc lóc. Chẳng hạn như: “Nín đi, làm xong việc rồi mẹ chở con đi mua đồ chơi mới nhé”,...

Tuy nhiên, khi trẻ nhận ra ba mẹ đang nói dối, trẻ dễ mất lòng tin vào ba mẹ. Hành vi nói dối này có thể ảnh hưởng đến cách trẻ hành xử hàng ngày. Do đó, trẻ ăn vạ có thể được giải quyết ngay lập tức nhưng lại dẫn đến tật xấu là nói dối.

Không nên so sánh con với trẻ khác

So sánh con với những đứa trẻ khác có thể làm con cảm thấy xấu hổ, tự ti và thậm chí ghét bạn bè. Hành động này khiến con luôn cảm thấy không bằng người khác, buồn rầu và tự ti, không dám thể hiện bản thân trong tương lai.

Vì vậy, khi trẻ ăn vạ, tuyệt đối không được so sánh con với những đứa trẻ khác. Thay vào đó, hãy đồng cảm và giáo dục cảm xúc cho trẻ từ từ, để tránh con học cách cư xử không đúng này.

Giải quyết vấn đề mọi cách trong không gian riêng tư

Không nên cố gắng giải quyết vấn đề hoặc nói chuyện với con ở nơi đông người, ảnh hưởng đến những người xung quanh. Thay vào đó, hãy trở về nhà hoặc đến một nơi riêng tư để giải quyết khi trẻ ăn vạ. 

Khi di chuyển, cả ba mẹ và con đều giảm bớt cơn giận. Lúc này, cả hai đều bình tĩnh, con có thể nói lên nguyên nhân của sự tức giận và ba mẹ cũng bình tĩnh hơn để đáp ứng nhu cầu của con. Cuộc trò chuyện sẽ hiệu quả hơn khi không có sự can thiệp của người khác.

Hướng dẫn ba mẹ xử lý khi trẻ gặp tình huống ăn vạ

Tình huống 1: Trẻ khóc lóc và ăn vạ

Khi gặp tình huống này, ba mẹ nên dẫn con vào một phòng riêng để không bị làm phiền bởi những người khác. Đồng thời, hãy đảm bảo phòng an toàn bằng cách gọn gàng các vật dụng nguy hiểm cho trẻ, và giữ cho phòng luôn thoáng mát và sạch sẽ. Sau đó, ba mẹ có thể đeo tai nghe để nghe nhạc và tập trung quan sát con mà không nghỉ mắt.

Nếu trẻ lấy tai nghe ra hoặc cố tình gây chú ý bằng cách đánh hoặc xé phăng, ba mẹ nên bình tĩnh và không chú ý đến hành động đó. Họ có thể ngồi yên và chờ đợi đến khi trẻ ngừng hoàn toàn.

Khi trẻ đã ngừng ăn vạ và lắng nghe, ba mẹ không nên trách móc hoặc nhắc nhở về tình huống vừa xảy ra vì trẻ chưa thể hiểu những lời đó. Thay vào đó, ba mẹ có thể về làm việc khác và coi như không có chuyện gì xảy ra.

Chỉ cần ba mẹ thực hiện những điều này vài lần, trẻ sẽ tự hiểu, rút kinh nghiệm và không còn khóc lóc ăn vạ nữa.

Tình huống 2: Trẻ đòi điều gì đó

Khi trẻ ăn vạ để đòi hỏi điều gì đó như đòi mua đồ chơi khi đi chợ cùng mẹ,... Ba mẹ nên không đáp ứng yêu cầu của con, coi như không nghe thấy và thản nhiên đi sang nơi khác (nhưng vẫn luôn theo dõi trẻ mà không để trẻ biết).

Vì sợ lạc mất mẹ hoặc sợ ở một mình nơi đông người, trẻ sẽ phải chạy theo sau. Sau vài lần như vậy, trẻ sẽ rút kinh nghiệm và không còn muốn đòi hỏi gì nữa.

Tình huống 3: Trẻ ăn vạ trong lúc ăn cơm

Khi trẻ đạt 2 tuổi rưỡi, trẻ có thể tự xúc cơm ăn. Vì vậy, cách tốt nhất là để trẻ tự xúc cơm ăn. 

Ba mẹ nên đặt thời gian ăn cơm cho trẻ (ví dụ: tối đa là 30 phút). Nếu sau 30 phút trẻ vẫn chưa ăn xong, ba mẹ cần cất cơm đi mà không cho trẻ ăn thêm.

Sau bữa cơm, không cho trẻ ăn vặt. Điều này sẽ khiến trẻ cảm thấy đói hơn và sẽ ăn cơm nghiêm túc hơn để không bị đói. Thực hiện cách này trong 1 tuần, ba mẹ sẽ thấy kết quả bất ngờ khi con ăn ngoan và giỏi hơn.

Ba mẹ nên để trẻ tự xúc ăn nếu trẻ thường xuyên ăn vạ khi ăn cơm

Tình huống 4: Trẻ có thái độ không tốt

Khi trẻ ăn vạ với thái độ không tốt, ba mẹ nên áp dụng một hình phạt nhỏ cho con, ví dụ như bắt trẻ ngồi im trong một thời gian nhất định, dù có khóc lóc hay giãy dụa cũng không được phép đứng lên.

Thực hiện hình phạt vài lần, chắc chắn trẻ sẽ trở nên ngoan ngoãn hơn rất nhiều. Vì sợ bị phạt, trẻ sẽ tự kiềm chế thái độ không tốt như trước đó.

Tình huống 5: Trẻ ăn vạ khi chuẩn bị ra ngoài

Khi gặp tình huống này, ba mẹ nên để con đi dọn dẹp, lấy đồ và tắt điện (nhớ để lại một ít ánh sáng để trẻ không sợ) rồi rời nhà nhanh chóng.

Với tâm lý không dám ở nhà một mình, trẻ sẽ chạy ra ngoài rất nhanh. Dù có khóc lóc nhưng khi lên xe là sẽ dễ dàng hơn nhiều, ba mẹ không cần quá lo lắng về điều này.

Tình huống 6: Trẻ không nghe lời và ăn vạ

Khi trẻ ăn vạ và không chịu nghe lời, ba mẹ có thể đưa ra các phương án để con lựa chọn. Nhớ là cung cấp thông tin về hậu quả của mỗi phương án để trẻ dễ dàng chọn lựa.

Ví dụ: Nếu con dọn đồ chơi thì tối nay sẽ được xem 1 tập phim hoạt hình. Nếu không làm thì sẽ phải úp mặt vào tường hoặc không được ngủ chung với mẹ.

Khi đó, trẻ sẽ chọn phương án có lợi nhất cho mình và thực hiện đúng yêu cầu của ba mẹ là dọn đồ chơi. Một cách khác cũng hiệu quả là: “Nếu mẹ đếm đến 3 mà con không dọn đồ chơi, mẹ sẽ tắt tivi ngay lập tức”. Trẻ sẽ hành động nhanh hơn rất nhiều trong trường hợp này.

Ngoài ra, có một cách xử lý khi trẻ ăn vạ khá thú vị là chơi oẳn tù xì. Nếu trẻ thắng thì được làm theo ý thích, còn thua thì phải nghe ba mẹ. Cách này cũng giúp rèn luyện tính chính trực cho trẻ.

Lời nhắn từ Mytour

Trẻ ăn vạ đôi khi khiến ba mẹ rất khó chịu. Nhưng chỉ cần ba mẹ nhẹ nhàng, kiên nhẫn áp dụng những cách trên thì có thể rèn luyện con tốt hơn, giúp con không hay giận dỗi, ngang bướng như trước.

Mai Thu tổng hợp