Buzz
Thông tin tiêu cực lan rộng, lệnh mua vượt lệnh bán, thanh khoản giảm mạnh và sau đó tăng trở lại... có phải là dấu hiệu thị trường đang hình thành đáy chứng khoán?
Thị trường chứng khoán Việt Nam thường có những đợt giảm mạnh bất ngờ và sau đó là các giai đoạn giảm điểm kéo dài. Do đó, việc xác định các yếu tố giúp thị trường ngừng rơi sẽ hữu ích cho các nhà đầu tư.
Sau khi phân tích các trường hợp tạo đáy điển hình trên thị trường chứng khoán Việt Nam, ta thấy thị trường thường có những dấu hiệu sau.
Khái niệm
“Đáy”
“Đáy” là điểm thấp nhất trong chu kỳ biến động của cổ phiếu. Ngược lại với đỉnh, đây là thời điểm thấp nhất của sự thất vọng và nản lòng. Đây là thời điểm mà nhà đầu tư nên mua lại cổ phiếu, và những khoản lợi nhuận lớn thường được tạo ra từ đầu xu hướng tăng mới. Các cổ phiếu dẫn đầu hoặc cổ phiếu thị trường thường tăng mạnh ngay sau khi chạm đáy.
“Thị trường chứng khoán”
Thị trường chứng khoán hoặc sàn chứng khoán là nơi thực hiện giao dịch mua bán, trao đổi các loại cổ phiếu chứng khoán, chủ yếu tại sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các công ty môi giới chứng khoán.
Thị trường chứng khoán được chia thành 2 loại: thị trường thực hiện giao dịch cổ phiếu lần đầu (thị trường sơ cấp) và thị trường giao dịch cổ phiếu đã phát hành trước đó (thị trường thứ cấp). Thị trường sơ cấp là nơi công ty phát hành cổ phiếu lần đầu để hút vốn đầu tư, thường là từ các tổ chức lớn hoặc quỹ đầu tư.
Đối với thị trường chứng khoán thứ cấp, cổ phiếu được mua bán lại sau khi được phát hành sơ cấp. Nhà đầu tư mua từ thị trường sơ cấp sẽ thực hiện giao dịch với các nhà đầu tư khác trên thị trường, không tạo ra tiền mới mà chỉ đổi quyền sở hữu cổ phiếu. Đây cũng là nơi nhà đầu tư cá nhân có thể tham gia giao dịch chứng khoán.
Ví dụ: Nếu bạn đầu tư mua cổ phiếu VNM (Vinamilk) với giá 50.000đ/CP và giá cổ phiếu tăng lên 70.000đ/CP, bạn sẽ có lợi nhuận là 20.000đ/CP. Tương tự, nếu bạn mua 100 cổ phiếu, bạn sẽ có lợi nhuận là 2.000.000đ.
Dấu hiệu nhận biết đáy của thị trường chứng khoán
Giá và khối lượng
Tín hiệu đáy thị trường xảy ra trong giai đoạn tuyệt vọng – giai đoạn cuối của xu hướng giảm
Đây là thời điểm các nhà đầu tư thông minh bắt đầu tham gia mua lại cổ phiếu từ những người đang trải qua giai đoạn khó khăn.
Sau khi giai đoạn giảm mạnh kết thúc, trong giai đoạn cuối cùng, khối lượng giao dịch giảm do nguồn cung cạn kiệt. Đồng thời, sự tham gia của dòng tiền thông minh giữ giá cổ phiếu không thể giảm sâu hơn nữa. Chú ý đến sự không phù hợp giữa giá và khối lượng giao dịch.
Kết quả của quá trình giao dịch sẽ tạo ra các mô hình đáy như chữ V, U, 2 đáy, 3 đáy, và hình VĐV.
Động lượng giảm dần dần thu hẹp
Trong một giai đoạn giảm giá, chỉ số tiếp tục thấp hơn mức thấp nhất gần đây nhưng các chỉ báo động lượng cao hơn mức thấp nhất gần đây. Điều này cho thấy mặc dù giá vẫn giảm nhưng sức giảm dần dần thu hẹp lại đáng kể. Khi các chỉ báo tạo đáy sau đó cao hơn đáy trước, đó là tín hiệu cho thấy thị trường sắp vào vùng đáy.
Xuất hiện đảo chiều ngay trong phiên với lượng giao dịch lớn
Sau một chuỗi giảm dài với lực bán ngày càng mạnh và chưa có dấu hiệu nào cho thấy xu hướng giảm sẽ kết thúc. Tuy nhiên, trong một phiên nào đó thì giá bất ngờ có động thái đảo chiều mạnh với lượng giao dịch tham gia bắt đáy mạnh. Đây là dấu hiệu đầu tiên cho thấy chỉ số sẽ bước vào vùng tạo đáy đảo chiều khi có sự tham gia tích cực từ dòng tiền.
Xem lại: Cách phân tích kỹ thuật để xác định đỉnh và đáy của thị trường
Chỉ báo RSI và MACD cho dấu hiệu đảo chiều
Để giảm thiểu tác động của tạp âm, nên sử dụng biểu đồ hàng tuần
Chỉ báo RSI đang ở vùng quá bán, gần mức 20, tạo ra sự khác biệt tích cực với giá
Chỉ báo MACD có tín hiệu đường báo cắt lên trên đường MACD
Giá hình thành mẫu hình kiểm chứng đáy thành công
Đây là tín hiệu phổ biến nhất khi giá quay đầu trở lại để kiểm chứng mức đáy cũ và đảo chiều hồi phục trở lại khi chạm đáy cũ. Giá có thể kiểm chứng 2 lần hoặc 3 lần, đây được gọi là mẫu hình 2 đáy hoặc 3 đáy. Biểu hình của mẫu hình này cho thấy đà giảm của chỉ số đã chững lại và bắt đầu phản ứng tích cực hơn khi chạm các ngưỡng hỗ trợ.
Xuất hiện phiên bật tăng mạnh vượt qua khỏi khu vực tích lũy
Thanh khoản suy giảm mạnh và dần tăng trở lại
Thanh khoản luôn là chỉ số phản ánh mức độ quan tâm của các nhà đầu tư đối với thị trường. Sự suy giảm và cạn kiệt thanh khoản cho thấy tâm lý chán nản của nhiều thành viên thị trường.
Nếu thanh khoản bỗng nhiên tăng mạnh đột ngột thì không phải là dấu hiệu thị trường ngừng giảm mà thường chỉ là hiện tượng Dead cat bounce (là hiện tượng thị trường sau những phiên giảm sâu, giá bật tăng rồi sau đó tiếp tục giảm). Xem minh họa trong biểu đồ bên dưới.
Hành động của các nhà đầu tư có thể hỗ trợ thị trường hồi phục dưới sự nhẹ nhàng. Điều này không phải là do sự mạnh mẽ từ phía cầu hơn mà do bên cung không muốn bán với giá thấp hơn nữa khi giá cổ phiếu đã giảm xuống mức quá thấp. Đây không phải là tín hiệu mua bán mà là cảnh báo rằng thị trường có thể sắp ngừng điều chỉnh và chạm đáy.
Phân kỳ của nhóm động lượng giảm sút
Khi các chỉ số thuộc nhóm dao động (momentum) giảm xuống mức gần như tối đa và duy trì trong một giai đoạn dài, cần xem xét khả năng giá có thể chuyển sang giai đoạn tích lũy và giằng co.
Sự tích lũy kéo dài quá lâu trong vùng oversold có thể dẫn đến một đợt hồi phục mạnh mẽ thông qua việc hình thành các phân kỳ giá đi lên (bullish divergence). Những phân kỳ này sẽ có độ tin cậy cao hơn khi chúng xảy ra gần hoặc trong vùng oversold.
Tín hiệu từ sức mạnh thị trường đi lên
Ngoài các phân kỳ của nhóm động lượng, các chuyên gia kỹ thuật cũng quan tâm đến phân kỳ của nhóm sức mạnh thị trường vì nhóm này phản ánh khá đầy đủ cả sự rộng lẫn sâu của thị trường.
Thông thường, nhóm này sẽ bắt đầu đi lên trước khi giá thực sự tạo đáy khoảng 1-2 tuần. Đây được xem là một trong những tín hiệu quan trọng và được rất nhiều nhà đầu tư sử dụng để nhận biết thời điểm thị trường thực sự ngừng giảm.
Dấu hiệu đáy của VN-Index trong quá khứ
Các dấu hiệu về chỉ số và số lượng cổ phiếu tăng/giảm giá
VN-Index đã trải qua hơn 7 tháng trong xu hướng giảm điểm khi giảm tổng cộng hơn 37%. Tuy vậy vẫn thấp hơn mức trung bình gần 40%. Hiện tỉ lệ trung bình số lượng cổ phiếu giảm giá đã đạt gần 50%, tương đương với đợt suy thoái 2007 - 2009.
Trên một góc độ khác, khi thị trường xác định được vùng đáy, VN-Index cần khoảng 0,8 tháng để đạt mức tăng trung bình 6,16% trong 5 đợt gần đây nhất.
Các dấu hiệu về chỉ số P/E và P/B ngoài phạm vi -2 độ lệch chuẩn
BSC cho biết, hiện chỉ số P/E và P/B của VN-Index đang nằm ngoài vùng định giá ở mức -2 độ lệch chuẩn so với bình quân 5 năm.
Đồng thời, định giá vào ngày 10.11 kết thúc ở mức 9,87 lần, thấp hơn so với giai đoạn suy thoái do đại dịch Covid-19 vào năm 2020. Tuy nhiên, định giá hiện tại vẫn cao hơn so với khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và giai đoạn 2009 - 2012.
Dấu hiệu về thanh khoản và dòng vốn ngoại
Ngoại trừ đợt giảm do Covid-19 vào năm 2020, sau 1 tháng từ đáy, thanh khoản đã giảm hơn 40%. Sau 3 tháng, thanh khoản cải thiện dần nhưng vẫn giảm trung bình 2%. Đặc biệt, thanh khoản ở đợt 2 và đợt 4 tiếp tục giảm lần lượt là 32% và 17% so với giai đoạn hình thành đáy.
Ở góc độ vốn của nhà đầu tư nước ngoài, sau 1 tháng từ đáy, dòng vốn có xu hướng rút ròng và sau 3 tháng trở lại đầu mua ròng.
Dấu hiệu về lãi suất và lạm phát
Trong 5 đợt điều chỉnh giảm trước đó, tỉ lệ lạm phát và lãi suất điều hành đã có dấu hiệu tăng và đạt đỉnh trong quá trình hình thành vùng đáy. Sau đó, mặt bằng lãi suất điều hành và lãi suất huy động cũng đã giảm xuống, tạo điều kiện cho thị trường chứng khoán vào chu kỳ tăng trưởng mới.
Khi phát hiện dấu hiệu hình thành đáy, làm gì?
- Đối với những nhà đầu tư vẫn cầm cổ phiếu, không bán khi thị trường giảm mạnh trước, thay vào đó nên chuẩn bị tiền mặt để mua lại cổ phiếu với giá tốt hơn. Hãy cân nhắc bán sạch các cổ phiếu yếu và giữ lại các cổ phiếu mạnh.
- Đối với những nhà đầu tư có sẵn tiền mặt, nên giải ngân theo tỷ lệ 30 – 30 – 30 – 10 (chiến lược giải ngân từng lần) tại các vùng đáy. Mô hình đáy W thường đáng tin cậy hơn, vì đã qua hai lần kiểm tra thành công và tiếp tục quay trở lại xu hướng chính.
- Sau khi mua thành công ở đáy, có thể xem xét sử dụng margin vào phiên thứ 4 để tăng tỷ lệ lợi nhuận, nếu thị trường/cổ phiếu đi theo đúng dự đoán.
