Lách là một tạng nhỏ nằm sâu trong khu vực ổ bụng. Trong giai đoạn phát triển bào thai, lách chịu trách nhiệm sản xuất hồng cầu, tiểu cầu và bạch cầu hạt. Lách cũng tham gia vào việc sản xuất các tế bào lympho nhằm bảo vệ cơ thể.

Trước khi đến kiểm tra lách to để phân loại lách to, hãy tìm hiểu về nguyên nhân và triệu chứng của tình trạng này. Các chuyên gia đánh giá rằng: Lách to được xem là khi kích thước lá lách nằm trong khoảng 12 - 20cm và có trọng lượng trên 400g. Một số triệu chứng phổ biến của lách to bao gồm:

• Đau hoặc cảm giác đầy bụng ở vùng bên trái, cơn đau có thể lan ra vai trái;
• Cảm giác no mặc dù không ăn hoặc sau khi ăn một lượng nhỏ (do lách to áp đặt lên dạ dày);
• Mệt mỏi, thiếu máu, dễ chảy máu, và nguy cơ nhiễm trùng thường xuyên.

Những nguyên nhân thường gặp gây lách to bao gồm:

• Nhiễm trùng: Virus mononucleosis, ký sinh trùng toxoplasmosis, hoặc vi khuẩn viêm nội tâm mạc;
• Ung thư: Ung thư bạch cầu, u lympho, ung thư hạch bạch huyết;
• Bệnh tự miễn như lupus, sarcoidosis, lupus, viêm khớp dạng thấp;
• Ung thư di căn đến lách;
• Chấn thương (có thể do va chạm thể thao);
• U nang - một túi dịch không chứa tế bào ung thư;
• Áp xe lớn do nhiễm trùng;
• Những bệnh truyền nhiễm như bệnh Gaucher, bệnh tăng tích trữ glycogen, bệnh tăng tích đạm.

Trong quá trình kiểm tra, bác sĩ có thể phân loại lách to. Thông thường, lách nằm sâu trong lồng ngực và không thể sờ được (trừ khi là trẻ nhỏ). Chỉ có thể nhận biết được vùng đục của lách ở đường nách phía sau.

Các kỹ thuật kiểm tra lách bao gồm:

• Nhìn: Khi lách to nhiều, bác sĩ có thể thấy một định hình nổi lên dưới bờ sườn trái của bệnh nhân. Tuy nhiên, trường hợp này ít xảy ra và thường không thể chẩn đoán chính xác;
• Sờ nắn:
  • Để xác định lách ở phía dưới bờ sườn, bệnh nhân nằm ngửa hoặc hơi nghiêng về bên phải, giơ tay trái cao lên đầu. Bác sĩ ngồi bên phải bệnh nhân, dùng tay phải đặt lên hạ sườn trái người bệnh ở giữa đường nách trước và đường thẳng dọc qua giữa xương đòn. Vì lách di chuyển theo nhịp thở, bệnh nhân hít vào thật sâu để lách va vào ngón tay;
  • Bác sĩ cũng có thể ngồi bên trái bệnh nhân. Người bệnh nằm nghiêng hẳn về bên phải. Bác sĩ dùng các đầu ngón tay móc nhẹ về phía bờ sườn vùng nách của bệnh nhân. Người bệnh hít vào thật sâu để có thể sờ thấy cực dưới của lách;
  • Trong trường hợp lách to xuống phía dưới nhiều, bác sĩ có thể sờ bằng 2 tay: một tay đặt phía trên bụng và một tay đặt phía dưới lưng để giới hạn vị trí của lách, nhận thấy rõ vùng eo trước khi vào lách. Phương pháp này không chỉ rõ sự dao động của thận mà còn giúp loại bỏ khả năng bất thường ở phần thắt lưng;
• Gõ: Để biết vùng đục của lách ở phía trong lồng ngực, bác sĩ sẽ gõ mạnh từ trên xuống theo đường nách;
• Nghiệm pháp co lách: Lách có thể thay đổi thể tích do co lại vì nhiều nguyên nhân như khó thở, cường độ vận động, cảm xúc, chảy nhiều máu,... Bác sĩ có thể đánh giá mức độ co lại của lách bằng cách tiêm 1mg adrenalin dưới da và theo dõi. Nghiệm pháp này giúp chẩn đoán xác định lách to và thể hiện tình trạng xơ hóa của lách;
• Siêu âm lách: Qua cấu trúc liên sườn, lách to trên siêu âm có thể quan sát được cấu trúc chủ mô lách và đo kích thước của lách;
• Chọc dò lách: Rất ít được áp dụng vì nguy cơ tai biến chảy máu. Điều này chỉ được thực hiện khi các phương pháp khác không thể xác định được nguyên nhân gây lách to. Phương pháp này không được áp dụng nếu bệnh nhân có nguy cơ nhiễm trùng, thể trạng dễ chảy máu, dễ kích động hoặc lách to gây đau;
• Chụp X-quang: Hữu ích trong việc xác định lách to, cũng như phân biệt với các khối u khác ở vùng hạ sườn trái.

Lách to thường theo 2 chiều: Chiều thẳng đứng từ trên xuống hố chậu (lách đứng) và theo đường nằm ngang đi ra giữa bụng (lách nằm). Tuy nhiên, lách có thể chỉ to theo chiều thẳng đứng hoặc chiều nằm ngang, không mang giá trị chẩn đoán lách to và nguyên nhân gây bệnh.

Lách to có thể được chia thành 4 mức độ từ nhỏ đến lớn:

• Độ 1: Bờ dưới lách đến gần 1/4 đường từ mạn sườn trái đến rốn;
• Độ 2: Bờ dưới lách ở 1/4 đến 1/2 đường từ mạn sườn trái đến rốn;
• Độ 3: Bờ dưới lách nằm xa hơn 1/2 đường từ mạn sườn trái đến rốn;
• Độ 4: Bờ dưới lách ngang hoặc vượt quá rốn.

Lách to có thể bị nát, vỡ. Khi đã xác định lách to, bác sĩ sẽ điều trị trực tiếp vào căn bệnh cơ bản để giảm kích thước lách về mức bình thường. Nếu chỉ là lách to đơn thuần, không cần điều trị (trừ trường hợp có cường lách). Người bệnh có lách to hoặc rất lớn nên hạn chế các hoạt động thể thao để giảm rủi ro chấn thương gây vỡ lách.

Lách to là một biểu hiện phổ biến trên lâm sàng, dễ xác định. Phân loại lách to chuẩn giúp bác sĩ đề xuất phương pháp điều trị chính xác nhất. Người bệnh cần hợp tác với bác sĩ trong quá trình chẩn đoán và điều trị.

• Lách to: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
• Hình ảnh chẩn đoán lách to trên siêu âm
• Hậu quả của cường lách do xơ gan