Cách nhận biết triệu chứng rối loạn lưỡng cực

Nhận biết dấu hiệu hưng cảm. Trong giai đoạn hưng cảm, bạn thường cảm thấy phấn khích, sáng tạo, và nhận thức tăng cao. Giai đoạn hưng cảm có thể kéo dài vài tiếng hoặc vài ngày, thậm chí vài tuần. Dấu hiệu hưng cảm bao gồm:
- Cảm giác 'say,' quá say, và thậm chí cảm thấy không thể thua được. Tình trạng này thường đi kèm với cảm giác mạnh mẽ hay giống như thánh thần.
- Thay đổi liên tục trong suy nghĩ. Tư duy chuyển từ một vấn đề này sang vấn đề khác một cách nhanh chóng, gây khó khăn trong việc tập trung.
- Nói chuyện nhanh hơn bình thường, đến mức người khác khó hiểu. Thường xuyên cảm thấy lo lắng và bồn chồn.
- Mất ngủ hoặc ngủ ít, nhưng vẫn cảm thấy tỉnh táo vào ngày hôm sau.
- Thực hiện các hành động liều lĩnh, như chơi cờ bạc hoặc đầu tư mạo hiểm. Có thể tiêu tiền cho các mặt hàng đắt tiền hoặc nghỉ việc.
- Dễ cáu kỉnh và khó chịu với người khác, thậm chí có thể leo thang thành hành vi xô xát hay đánh nhau.
- Trong một số trường hợp hiếm, có thể gặp ảo tưởng, ảo giác, và tưởng tượng thái quá (như nghe thấy tiếng gọi của thần thánh hoặc thiên thần).

Nhận diện triệu chứng rối loạn lưỡng cực. Người mắc rối loạn lưỡng cực thường trải qua giai đoạn trầm cảm kéo dài và thường xuyên hơn so với giai đoạn hưng cảm. Bạn cần chú ý những dấu hiệu sau đây:

• Mất khả năng cảm nhận niềm vui và hạnh phúc.
• Cảm thấy vô vọng và không hài lòng. Có thể cảm thấy vô ích và tự trách bản thân.
• Ngủ nhiều hơn bình thường và luôn cảm thấy mệt mỏi và không có năng lượng.
• Tăng cân và thay đổi thói quen ăn uống.
• Suy nghĩ về cái chết và tự tử.
• Cần lưu ý rằng trầm cảm lưỡng cực khá giống với rối loạn trầm cảm cấp tính (MDD). Bác sĩ sẽ phân biệt được hai loại rối loạn này dựa trên tiền sử hưng cảm và mức độ của giai đoạn hưng cảm.
• Thuốc được sử dụng để điều trị MDD thường không hiệu quả trong việc điều trị trầm cảm lưỡng cực. Ngoài ra, những người mắc MDD không thường xuyên gặp trạng thái cáu kỉnh và thay đổi tâm trạng như người mắc trầm cảm lưỡng cực.

Nhận diện dấu hiệu của cơn hưng cảm nhẹ. Đây là trạng thái cảm xúc leo thang không bình thường và kéo dài khoảng bốn ngày. Bao gồm cả trạng thái cáu kỉnh và các dấu hiệu khác. Hưng cảm nhẹ khác biệt với cơn hưng cảm thông thường ở mức độ nhẹ hơn. Lưu ý các dấu hiệu sau:

• Cảm giác phấn khích.
• Cáu gắt.
• Tăng cảm giác tự tin hoặc tự trọng.
• Mức độ cần ngủ giảm.
• Phát ngôn căng thẳng (nói nhanh và gay gắt).
• Ý tưởng phong phú (khi suy nghĩ chuyển đổi nhanh chóng từ một ý tưởng sang một ý tưởng khác).
• Phân tán chú ý.
• Kích động tinh thần, như run chân hoặc gõ ngón tay, và không thể ngồi yên một chỗ.
• Người mắc hưng cảm nhẹ thường không gặp trở ngại trong cuộc sống xã hội hoặc công việc. Họ có thể cảm thấy phấn khích và có ham muốn ăn uống hoặc tình dục tăng cao. Tuy nhiên, họ vẫn có thể tham gia vào công việc và giao tiếp với đồng nghiệp một cách bình thường, mặc dù có thể hơi khắt khe. Nếu phải đối mặt với trầm cảm, họ có thể gặp khó khăn trong việc hoàn thành nhiệm vụ hàng ngày và có thể đưa ra quyết định sai lầm. Tình trạng hưng cảm nhẹ cũng không gây ra các triệu chứng ảo tưởng hoặc ảo giác.

Tìm hiểu đặc điểm hỗn hợp. Trong một số trường hợp, người bệnh trải qua cả giai đoạn hưng cảm và trầm cảm đồng thời. Họ có thể gặp vấn đề về tâm trạng, thay đổi suy nghĩ, lo lắng và mất ngủ cùng lúc.

• Hưng cảm và hưng cảm nhẹ có thể được coi là hỗn hợp nếu có ít nhất ba triệu chứng trầm cảm.
• Ví dụ, hãy tưởng tượng một người thực hiện hành động nguy hiểm. Họ có thể gặp vấn đề về giấc ngủ, hiếu động quá mức và biến đổi suy nghĩ. Điều này đáp ứng đủ tiêu chí của hưng cảm. Nếu một người cũng gặp ít nhất ba triệu chứng trầm cảm, họ được coi là có hỗn hợp hưng cảm. Ví dụ có thể là cảm giác vô ích, mất sự quan tâm đến sở thích hoặc hoạt động, và ý nghĩ về cái chết lặp đi lặp lại.

Nhận biết đặc điểm của rối loạn lưỡng cực. Loại rối loạn lưỡng cực này là dạng phổ biến nhất của rối loạn trầm cảm-hưng cảm. Người mắc rối loạn lưỡng cực I phải trải qua ít nhất một cơn hưng cảm hoặc kết hợp. Họ cũng phải trải qua giai đoạn trầm cảm.

• Người mắc rối loạn lưỡng cực I thường dễ bị say mê và thực hiện hành vi nguy hiểm.
• Loại bệnh này thường ảnh hưởng đến công việc và mối quan hệ của họ.
• Người mắc rối loạn lưỡng cực I thường có ý định tự tử, với tỉ lệ tự tử thành công là 10-15%.
• Người mắc rối loạn lưỡng cực I cũng có nguy cơ cao hơn về vấn đề lạm dụng chất kích thích.
• Rối loạn lưỡng cực I thường liên quan đến tình trạng hoạt động quá mức của tuyến giáp. Do đó, cần phải thăm bác sĩ để được tư vấn.

Phân biệt triệu chứng rối loạn lưỡng cực II. Rối loạn này bao gồm giai đoạn hưng cảm nhẹ và trầm cảm nặng. Người bệnh đôi khi trải qua giai đoạn trầm của hưng cảm nhẹ. Tuy nhiên, về cơ bản vẫn là trầm cảm.

• Người mắc rối loạn lưỡng cực II thường được chẩn đoán mắc bệnh trầm cảm. Để phân biệt cần phải quan sát đặc điểm riêng của trầm cảm lưỡng cực.
• Trầm cảm lưỡng cực khác MDD ở chỗ tình trạng này thường đi kèm với triệu chứng hưng cảm. Đôi khi hai loại này có thể chồng chéo lên nhau. Chỉ có bác sĩ có trình độ mới có thể phân biệt được hai dạng này.
• Đối với bệnh nhân lưỡng cực II, giai đoạn hưng cảm có thể bao gồm lo âu, cáu gắt, hoặc suy nghĩ biến đổi. Người bệnh ít xuất hiện sự sáng tạo và hoạt động.
• Cũng giống như lưỡng cực I, người mắc lưỡng cực II cũng có nguy cơ cao xuất hiện ý nghĩ tự tử, tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức, và lạm dụng chất kích thích.
• Phụ nữ thường mắc lưỡng cực II so với nam giới.

Nhận diện dấu hiệu của chứng tâm tính xoay chuyển. Đây là dạng rối loạn lưỡng cực nhẹ bao gồm tình trạng tính khí thất thường đi kèm các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm nhẹ. Tình trạng tính khí thất thường hay xảy ra theo chu kỳ, xuất hiện và biến mất giữa các lần trầm cảm và hưng cảm. Theo Hướng dẫn Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM):

• Chứng tâm tính xoay chuyển xuất hiện sớm trong cuộc sống và thường bắt đầu ở tuổi dậy thì và trưởng thành.
• Cả nam giới lẫn nữ giới đều có thể mắc chứng tâm tính xoay chuyển.
• Cũng như lưỡng cực I và II, người mắc chứng tâm tính xoay chuyển cũng có nguy cơ lạm dụng chất kích thích.
• Rối loạn giấc ngủ cũng thường xuất hiện kèm theo chứng tâm tính xoay chuyển.

Chú ý đến sự thay đổi tâm trạng theo mùa. Những người mắc rối loạn lưỡng cực thường có sự thay đổi khi chuyển mùa. Trong một số trường hợp, giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm thường kéo dài cả một mùa. Trong những trường hợp khác, sự chuyển mùa đánh dấu bắt đầu chu kỳ bao gồm hưng cảm và trầm cảm.

• Giai đoạn hưng cảm thường diễn ra vào mùa hè, còn giai đoạn trầm cảm hay xuất hiện vào mùa thu, đông và xuân. Tuy nhiên đây không phải là quy tắc cố định; một số người có thể bị trầm cảm vào mùa hè và hưng cảm vào mùa đông.

Hiểu rằng rối loạn lưỡng cực không phải lúc nào cũng ảnh hưởng đến hoạt động chức năng. Một số người mắc rối loạn lưỡng cực thường gặp khó khăn trong công việc và học tập. Trong một số trường hợp khác, bệnh nhân có thể hoạt động bình thường trong những lĩnh vực này.

• Những người mắc lưỡng cực II và chứng tâm tính xoay chuyển vẫn có thể làm việc và học tập bình thường. Bệnh nhân lưỡng cực I thường gặp khó khăn trong những hoạt động này.

Đề phòng vấn đề lạm dụng chất kích thích. Khoảng 50% số người mắc rối loạn lưỡng cực trở nên phụ thuộc vào các chất này. Họ sử dụng rượu, bia hoặc thuốc an thần để kiềm chế suy nghĩ trong giai đoạn hưng cảm. Họ cũng có thể sử dụng ma túy để kích thích trong giai đoạn trầm cảm.

• Các chất kích thích như rượu và bia có ảnh hưởng rõ rệt đối với cảm xúc và hành vi, khiến việc chẩn đoán rối loạn lưỡng cực trở nên khó khăn hơn.
• Những người lạm dụng ma túy và rượu bia cũng có nguy cơ tự tử cao do các chất này làm gia tăng mức độ hưng cảm và trầm cảm.
• Lạm dụng chất kích thích cũng gây ra chu kỳ trầm cảm và hưng cảm.

Chú ý đến sự tách biệt khỏi thực tế. Người mắc rối loạn lưỡng cực thường mất kết nối với thực tế trong giai đoạn hưng cảm nặng và trầm cảm nặng.

• Tình trạng này có thể thể hiện dưới dạng tâm trạng nguy hiểm và cảm giác tội lỗi không có thật. Trong một số trường hợp, có thể xuất hiện các triệu chứng rối loạn tâm thần và ảo giác.
• Thường xuyên mất kết nối với thực tế thường xảy ra ở rối loạn lưỡng cực I trong giai đoạn hưng cảm và hầu như không xuất hiện ở rối loạn lưỡng cực II và chứng tâm tính xoay chuyển.

Thăm bác sĩ chuyên khoa. Tự chẩn đoán chỉ giúp xác định các bước tiếp theo trong hỗ trợ. Nhiều người mắc rối loạn lưỡng cực vẫn sống mà không được điều trị. Tuy nhiên, điều này có thể được kiểm soát bằng thuốc. Tâm lý liệu pháp do bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tư vấn có thể hữu ích.

• Thuốc điều hòa tâm trạng bao gồm lithium, depakote, neurontin, lamictal và topamax có tác dụng điều chỉnh tâm trạng. Chúng ngăn chặn sự biến động tâm trạng cao và thấp trong rối loạn lưỡng cực.
• Thuốc chống loạn thần giảm các triệu chứng loạn thần như ảo giác hoặc ảo tưởng trong giai đoạn hưng cảm. Các loại thuốc này bao gồm zyprexa, risperdal, abilify và saphris.
• Thuốc chống trầm cảm như lexapro, zoloft, prozac và các loại thuốc khác cũng được sử dụng để chữa trị rối loạn lưỡng cực. Cuối cùng, để kiểm soát lo lắng, bác sĩ tâm thần có thể kê toa thuốc xanax, klonopin hoặc lorazepam.
• Chỉ có bác sĩ tâm thần hoặc bác sĩ chuyên khoa có thẩm quyền kê toa các loại thuốc này. Bạn cần tuân thủ liều lượng được chỉ định để tránh các biến chứng liên quan đến sức khỏe.
• Nếu bạn lo lắng về bản thân hoặc người thân mắc rối loạn lưỡng cực, bạn cần thăm bác sĩ chuyên khoa hoặc bác sĩ tâm thần để được chẩn đoán.
• Nếu bạn hoặc người thân có ý định tự tử, hãy liên lạc ngay với người thân hoặc bạn bè đáng tin cậy. Tại Việt Nam, bạn có thể gọi đến đường dây nóng tự tử 1900599830.