Buzz
1. Những điều cần lưu ý khi phân tích thơ
Phân tích thơ bao gồm việc xem xét từ ngữ, hình ảnh, nhịp điệu, giọng điệu và các biện pháp tu từ trong bài thơ để làm nổi bật tư tưởng và tình cảm mà tác giả muốn truyền tải qua tác phẩm.
Phương pháp phân tích hoặc cảm nhận giúp người đọc nhận diện cái hay, cái đẹp và đặc trưng của nội dung cũng như nghệ thuật của bài thơ. Đồng thời, nó giúp phát hiện tài năng và sự sáng tạo của tác giả trong việc chọn lựa hình ảnh, từ ngữ để diễn tả sâu sắc và chính xác những tư tưởng và cảm xúc mà họ muốn truyền đạt.
Do đó, khi phân tích thơ, cần chú ý đến một số yếu tố sau:
- Cuộc đời của tác giả
- Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ: năm sáng tác và các sự kiện lịch sử nổi bật liên quan
- Thể loại thơ: lục bát, thất ngôn bát cú, tự do, thơ năm chữ,...
- Hình ảnh trong thơ: chẳng hạn như hình ảnh người lính trong cuộc kháng chiến chống Pháp – Mỹ như trong 'Đồng chí', 'Bài thơ về tiểu đội xe không kính', hay hình ảnh người bà trong 'Bếp lửa'.
- Các chi tiết trong thơ
- Giọng điệu: bao gồm các sắc thái như hào hùng, nhẹ nhàng, xót thương, bi lụy, triết lý,…
- Vần (nhịp điệu) trong thơ.
- Ngôn ngữ trong thơ: gồm ngôn ngữ bình dân, bác học, và các yếu tố ngôn ngữ đặc trưng trong bài thơ (như từ láy, câu đặc biệt, thành ngữ, tục ngữ, dấu ?, dấu !,... – tất cả đều mang ý nghĩa của tác giả).
- Bố cục: Đây là phần quan trọng nhất để xác định ý chính cho bài cảm nhận. Có thể chia theo khổ, đoạn, câu,...
Mỗi tác phẩm đều có sự khác biệt về mức độ thể hiện các đặc điểm nêu trên. Các bạn nên căn cứ vào yêu cầu của đề bài để chọn lọc các đặc điểm phù hợp với sở trường và khả năng của mình.
2. Kiến thức cần nắm trước khi làm bài
- Hiểu biết về tác giả
- Họ tên, bút danh, năm sinh, năm mất, gia đình,...
- Thời kỳ xã hội tác giả sống và sáng tác
- Xu hướng sáng tác, chủ đề chính
- Các tác phẩm nổi bật
- Nắm vững bài thơ (ghi nhớ thơ sẽ giúp phân tích dễ hơn)
- Các điểm chính của tác phẩm
- Những yếu tố nghệ thuật nổi bật trong tác phẩm
- Những tác giả và tác phẩm khác có chủ đề tương tự để so sánh (nếu có)
=> Tất cả những kiến thức này đã được các em học tại trường qua các tiết học dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Hãy chú ý rằng lượng kiến thức này rất quan trọng; mặc dù mỗi giáo viên sẽ hệ thống hóa bài học theo cách riêng, nhưng nội dung cơ bản giữa các tác phẩm là giống nhau.
3. Phương pháp phân tích bài thơ
3.1. Bước 1: Phân tích yêu cầu đề bài
- Xác định yêu cầu của đề bài là bước quan trọng đầu tiên khi phân tích thơ, đoạn thơ hoặc các bài tập văn khác.
- Để phân tích một bài thơ hay đoạn thơ, các em cần đọc kỹ để nắm rõ yêu cầu của đề bài (Bài thơ nào? Tác giả, hoàn cảnh sáng tác, đối tượng phân tích). Sau khi xác định yêu cầu, việc triển khai và phân tích nội dung sẽ chính xác hơn và dễ đạt điểm cao hơn.
Ví dụ:
Đề bài: Phân tích vẻ đẹp của thiên nhiên trong bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu
- Dựa trên phân tích đề bài, chúng ta có thể xác định rằng:
+ Bài thơ cần phân tích: 'Vội vàng'
+ Tác giả của bài thơ: Xuân Diệu
+ Đối tượng phân tích: Vẻ đẹp của thiên nhiên trong bài thơ
3.2. Bước 2: Tạo dàn ý cho bài phân tích
Việc tạo dàn ý cho bài phân tích không chỉ giúp ghi chép các ý tưởng và nội dung mà còn hỗ trợ quá trình viết một cách hiệu quả. Dựa trên dàn ý đã chuẩn bị, các em có thể triển khai bài phân tích theo đúng kế hoạch ban đầu, đảm bảo sự logic và đồng nhất, đồng thời tránh thiếu sót các nội dung quan trọng.
- Các em có thể xây dựng dàn ý theo cấu trúc 3 phần cơ bản:
+ Mở bài: Giới thiệu đối tượng phân tích (có thể giới thiệu trực tiếp hoặc gián tiếp).
+ Thân bài: Phát triển nội dung phân tích.
+ Kết bài: Đánh giá bài thơ hoặc đoạn thơ, hoặc tổng hợp cảm nhận về tác phẩm đó.
3.3. Bước 3: Bắt đầu phân tích bài thơ hoặc đoạn thơ
- Đọc lại bài thơ hoặc đoạn thơ:
Đọc lại bài thơ hoặc đoạn thơ để ôn lại kiến thức và kích thích cảm hứng cho quá trình phân tích. Những ấn tượng về hình ảnh và chi tiết nổi bật trong bài thơ sẽ là tài liệu quan trọng, giúp các em trong việc phân tích.
Chẳng hạn, khi phân tích vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên trong bài thơ 'Vội vàng', các em có thể ôn lại kiến thức và khơi gợi cảm nhận về bức tranh sự sống phong phú qua đoạn thơ sau:
'Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Của yến anh này đây khúc tình si.
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi;
Mỗi sáng sớm, thần vui hằng gõ cửa;
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần'
- Phân tích kỹ lưỡng từng câu thơ, ý thơ:
Phân tích chi tiết từng câu thơ và ý nghĩa của nó, nhằm tìm ra những điểm nổi bật về nội dung và nghệ thuật, giúp bài phân tích trở nên sâu sắc và rõ ràng hơn. Đối với một bài thơ dài, các em có thể phân tích theo khổ thơ, khái quát nội dung của khổ thơ rồi chọn những câu thơ đặc sắc để phân tích. Đối với đoạn thơ, hãy chia thành các ý nhỏ, có thể theo câu thơ hoặc nội dung đoạn thơ.
Khi phân tích bài thơ, các em cũng có thể dựa vào cấu trúc thể thơ. Ví dụ, thơ tứ tuyệt có cấu trúc: Khai-thừa-chuyển-hợp; thơ thất ngôn bát cú có thể phân tích theo hai cặp câu.
- Đưa ra nhận xét và đánh giá bài thơ:
Việc nhận xét và đánh giá ý chính của bài thơ là một bước quan trọng để bài viết trở nên chặt chẽ và logic hơn. Ví dụ, trước khi phân tích hai câu thơ cuối, các em cần tổng kết nội dung và ý chính của hai câu thơ đầu.
Các em có thể thực hiện đánh giá theo 3 bước sau đây:
+ B1: Đánh giá đoạn thơ đó hay hay dở ở điểm nào (nếu hay, nó chạm đến cảm xúc, tư tưởng nào?)
+ B2: Giải thích lý do (Điều hay, độc đáo được thể hiện qua nội dung như thế nào, nhờ những phương diện nghệ thuật nào?)
+ B3: Tác dụng: Xác định vai trò của đoạn thơ trong sự thành công của tác phẩm, đóng góp của tác giả, ảnh hưởng đến nền văn học dân tộc và cuộc sống... (Tùy vào từng trường hợp cụ thể)
4. Các bước để phân tích một bài thơ, đoạn thơ, câu thơ
4.1. Phần mở bài
Trong phần mở bài, cần đề cập đến:
- Giới thiệu sơ lược về tác giả.
- Tóm tắt nội dung chính của tác phẩm.
- Ý nghĩa của đoạn hoặc câu thơ mà các em sắp phân tích (nếu có đề bài yêu cầu phân tích đoạn, câu thơ cụ thể).
- Thực hiện đúng theo yêu cầu của đề bài.
Lưu ý: Phần mở bài cần được viết một cách tự nhiên, đầy đủ và sáng tạo, có thể sử dụng các trích dẫn thơ hoặc văn nghị luận để dẫn dắt mạch lạc hơn.
4.2. Nội dung thân bài
Để tránh việc 'diễn xuôi' thơ trong phần này, các em có thể lập dàn ý theo cách sau:
- Trong phần đầu của thân bài, các em nên trình bày tổng quan về nội dung nghệ thuật của toàn bộ tác phẩm, đặc biệt chú ý các đề bài yêu cầu phân tích đoạn hoặc câu thơ cụ thể.
- Chia các ý chính của bài thơ hoặc đoạn thơ thành những luận điểm lớn. Nếu đề bài yêu cầu cảm nhận một đoạn thơ hay câu thơ, hãy phân tích chi tiết từng phần trong đoạn hoặc câu đó và biến chúng thành các luận điểm để đi sâu vào cảm nhận.
- Mỗi đoạn văn nên được viết theo kiểu diễn dịch hoặc quy nạp. Đảm bảo có câu chốt, câu giải thích, câu dẫn chứng, và câu tổng hợp nội dung đoạn. Phải khái quát nội dung đoạn vừa viết và liên hệ với yêu cầu của đề bài. Khi chuyển đoạn, cần có sự liên kết rõ ràng.
- Phần thân bài nên bao gồm khoảng bốn đến năm đoạn. Dựa vào khả năng viết của bạn, hãy phát triển các nội dung cơ bản trong mỗi đoạn để tạo nên một bài viết thể hiện cá tính riêng của bạn.
4.3. Phần kết bài
- Tóm tắt nội dung yêu cầu của đề bài.
- Từ những cảm nhận cá nhân, hãy rút ra bài học cho chính mình hoặc liên hệ với cuộc sống thực tiễn.
Thơ ca chạm đến sâu thẳm tâm hồn và mở ra những cảm xúc phong phú cho độc giả. Dựa trên cảm nhận cá nhân về bài thơ hoặc đoạn thơ cùng với phương pháp phân tích đã nêu, Mytour tin tưởng rằng các em có thể xử lý mọi dạng bài phân tích, từ cơ bản đến phức tạp.
