Cách tính tỉ lệ bản đồ: Bí quyết tính tỉ lệ bản đồ

Cách tính tỉ lệ bản đồ có ý nghĩa quan trọng và được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Hy vọng qua bài học này, bạn sẽ nắm được cách tính tỉ lệ bản đồ để giải quyết các vấn đề địa lí. Ngoài ra, để học tốt môn Địa lí, bạn cũng có thể tham khảo cách tính mật độ dân số, công thức tính năng suất để giải nhanh các bài tập.

1. Khái niệm tỉ lệ bản đồ

Tỉ lệ của một bản đồ là tỉ số giữa khoảng cách đo trên bản đồ và khoảng cách ở thực tế. Thước tỉ lệ thường được đặt ở dưới tên bản đồ để người đọc biết mức độ thu nhỏ của bản đồ so với thực tế. Tỉ lệ càng lớn, bản đồ càng chi tiết.

2. Biểu diễn các loại tỷ lệ bản đồ

Tỷ lệ bản đồ được biểu diễn dưới hai dạng chính như sau:

• Tỷ lệ số: Đây là một phân số luôn có tử số là 1. Mẫu số càng lớn thì tỷ lệ càng nhỏ và ngược lại, mẫu số càng nhỏ thì tỷ lệ càng lớn.
• Tỷ lệ thước: Là tỷ lệ được biểu diễn dưới dạng thước đo có tính sẵn, mỗi đoạn của thước đo đều được ghi số đo tương ứng với độ dài trên thực địa. Ví dụ, mỗi đoạn 1cm trên thước đo có thể tương ứng với 1km hoặc 10km trên thực địa. Cách tính tỷ lệ bản đồ 1:500 cũng áp dụng tương tự như vậy.

‐ Tỷ lệ số là: Một phần số có tử số luôn là 1. Mẫu số càng lớn thì tỷ lệ càng nhỏ và ngược lại, mẫu số càng nhỏ thì tỷ lệ càng lớn.

‐ Trên bản đồ, tỷ lệ càng lớn thì số lượng các đối tượng địa lý được đưa lên càng nhiều.

‐ Tiêu chí phân loại của tỉ lệ bản đồ

• Lớn : có tỉ lệ trên 1:200.000
• Trung bình : từ 1:200.000 đến 1:1.000.000
• Nhỏ : dưới 1:1.000.000

‐ Tỉ lệ thước : là tỉ lệ được biểu diễn cụ thể dưới dạng thước đo có sẵn, mỗi đoạn của thước đều ghi số đo độ dài tương ứng trên thực địa.

3. Cách tính tỉ lệ bản đồ

Cách tính tỉ lệ bản đồ rất đơn giản, sau khi hiểu về định nghĩa của nó, bạn có thể tính toán ngay lập tức.

- Đánh dấu đoạn trên bản đồ tỉ lệ xích là 1/1000 là cách hai điểm vào cạnh một tờ giấy hoặc thước kẻ.

‐ Đặt cạnh tờ giấy hoặc thước kẻ đã được đánh dấu trên giấy theo chiều dọc của thước tỉ lệ và ghi lại giá trị của khoảng cách trên thước tỉ lệ.

‐ Nếu sử dụng compa để đo khoảng cách, việc so sánh với giá trị trên thước tỉ lệ sẽ dễ dàng hơn, sau đó bạn có thể ghi lại giá trị đã đo được.

Nếu sử dụng tỉ lệ số, quy trình tính toán khoảng cách tương tự như đã mô tả ở phần trước.

Ví dụ

Dựa vào bản đồ trên, hãy tính khoảng cách thực theo đường chim bay từ khách sạn Hải Vân đến khách sạn Thu Bồn, và từ khách sạn Hòa Bình đến khách sạn Sông Hàn.

Tương tự, đo và tính chiều dài đoạn đường Phan Bội Châu từ Trần Quý Cáp đến đường Lý Tự Trọng.

Cách tính: Sử dụng thước trên bản đồ, khoảng cách từ khách sạn Hải Vân đến khách sạn Thu Bồn là 5,5 cm. Với tỉ lệ bản đồ ở hình số 8 là 1:7500. Do đó, khoảng cách thực tế là:

5,5cm x 75000 = 41250cm = 412.5m.

Tương tự, từ khách sạn Hòa Bình đến khách sạn Sông Hàn: Khoảng cách đo được trên bản đồ là 4.0cm. Với tỉ lệ bản đồ là 1:7500. Do đó, khoảng cách thực tế là: 4,0cm x 7500 = 30000cm = 300m

4. Ý nghĩa của tỉ lệ bản đồ trong việc tính toán tỉ lệ bản đồ

Mỗi bản đồ đều ghi kèm tỉ lệ bản đồ và ứng dụng ở phía dưới hoặc góc của bản đồ. Dựa vào tỉ lệ đó, chúng ta có thể biết được tỉ lệ thu nhỏ của các khoảng cách trên bản đồ so với kích thước thực tế trên thực địa.

Tỉ lệ bản đồ quyết định đến mức độ hiển thị của các đối tượng địa lý trên bản đồ. Tỉ lệ càng lớn thì bản đồ càng chi tiết.

Các bản đồ có tỉ lệ trên 1:200,000 được coi là bản đồ có tỉ lệ lớn. Từ 1:200,000 đến 1:1,000,000 là bản đồ tỉ lệ trung bình. Dưới 1:1,000,000 là bản đồ tỉ lệ nhỏ.

5. Các ứng dụng của tỉ lệ bản đồ

Bản đồ không chỉ được sử dụng để xem đường đi và địa hình, mà còn được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác như kiến trúc xây dựng, quân sự, du lịch, và nhiều lĩnh vực khác.

Ứng dụng của tỉ lệ bản đồ trong lĩnh vực kiến trúc xây dựng

Trong các dự án kiến trúc lớn, bản đồ là một công cụ không thể thiếu giúp các bộ phận làm việc hiệu quả. Với nhiều chi tiết như cách bố trí không gian, diện tích căn phòng, kích thước tường, vị trí của các phần tử, bản đồ là công cụ quan trọng giúp mọi người làm việc hiệu quả. Tỷ lệ bản đồ cho phép chúng ta hiểu kích thước thực của các yếu tố trong dự án, rất tiện lợi.

Ứng dụng trong lĩnh vực quân sự

Bản đồ là công cụ không thể thiếu trong mọi trận đấu quân sự, giúp cả hai bên đều lên chiến thuật hiệu quả. Trong lĩnh vực này, bản đồ địa hình được sử dụng phổ biến nhất, giúp đo đạc độ dốc, độ cao của địa hình, và từ đó đưa ra chiến thuật phù hợp nhất cho quân đội.

6. Thực hành với các ví dụ về tỉ lệ bản đồ trong cuộc sống

Ví dụ 1: Trên bản đồ tỉ lệ 1 : 2000, khoảng cách giữa hai điểm A và B là 5 cm. Hãy tính khoảng cách thực tế giữa hai điểm này.

Giải pháp

Khoảng cách giữa hai điểm A và B trong thực tế là:

5 x 2000 = 10 000 (cm) = 100m

Đáp án: 100m

Ví dụ 2: Khoảng cách giữa Bắc Giang và Hà Nội là 60km. Trên bản đồ tỉ lệ 1 : 100000, khoảng cách giữa hai tỉnh này bằng bao nhiêu xăng ti mét?

Giải đáp

Đổi 60 km = 6000000 cm

Khoảng cách giữa hai tỉnh trên bản đồ tỉ lệ 1 : 100000 là:

6000000 : 100 000 = 60 (cm)

Đáp án: 60cm

Ví dụ 3: Trên bản đồ tỉ lệ 1 : 200, chiều dài hình chữ nhật là 8cm, chiều rộng là 5 cm. Hãy tính diện tích của hình chữ nhật này trong thực tế.

Giải pháp

Chiều dài hình chữ nhật trong thực tế là:

8 x 200 = 1600 (cm) = 16 (m)

Chiều rộng hình chữ nhật trong thực tế là:

5 x 200 = 1000 (cm) = 10 (m)

Diện tích hình chữ nhật là: 16 x 10 = 160 (m²)

Đáp án: 160m²