Cảm nhận của tôi về bức tranh Cảnh xuân trong Truyện Kiều (phần 2).

Nguyễn Du, một danh nhân văn hóa lớn của dân tộc, đã để lại cho văn học Việt Nam một di sản vô giá. Trong số đó, Truyện Kiều được xem như một tác phẩm vĩ đại, kể về cuộc đời bi thảm của nàng Kiều. Đoạn thơ Cảnh xuân là một trong những đoạn nổi bật nhất, vừa miêu tả cảnh thiên nhiên tươi đẹp, vừa khám phá những nốt thấp quan trọng trong số phận của Thúy Kiều.

Đoạn trích này đặt ở phần đầu của tác phẩm, sau khi giới thiệu về gia đình và miêu tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều, Thúy Vân. Tác giả mô tả cảnh xuân, hai chị em đi chơi hội và bầu không khí rộn ràng, sôi động của lễ hội. Bốn câu thơ đầu tiên tôn vinh vẻ đẹp của thiên nhiên mùa xuân:

Ngày xuân con én vờn nhẹ

Thời gian đã trôi qua hơn sáu mươi năm

Cỏ non xanh mơn mởn đến tận chân trời

Cành lê trắng rụng vài bông hoa.

Hai dòng thơ đầu tiên đề cập đến thời gian và không gian của mùa xuân. Hình ảnh “chim én đưa thoi” không chỉ muốn thể hiện tiết xuân ấm áp, muôn chim bay về mà còn muốn diễn đạt thời gian trôi qua nhanh chóng, như con thoi xoay tròn khi dệt vải. Mùa xuân kéo dài ba tháng, hiện tại đã là tháng ba. Trong những ngày cuối cùng của mùa xuân, những đàn chim én vẫn vẽ lên bầu trời rộng lớn với sự nhẹ nhàng và thanh bình.

Hai dòng thơ sau là một bức tranh tuyệt đẹp về cảnh sắc mùa xuân với những hình ảnh hài hòa. Thảm cỏ non lan tỏa rộng lớn đến tận chân trời làm nền cho bức tranh mùa xuân tươi mới không ngừng. Trên nền xanh mát đó, những bông hoa trắng nhẹ nhàng tạo điểm nhấn tinh khôi.

Tác giả sử dụng kỹ thuật ngôn từ đảo lên trước từ “điểm” nhằm miêu tả một cách nổi bật vẻ đẹp trắng muốt tinh khôi của hoa xuân. Tâm hồn riêng của mùa xuân hiện lên trong một không gian mênh mông rộng lớn. Hoa cỏ vô tri vô giác, nhưng từ “điểm” được sử dụng đúng thời điểm khiến cho bức tranh hoa lê trở nên sống động, đầy hồn, đầy tình. Tám dòng thơ tiếp theo là cảnh lễ hội trong dịp Thanh Minh.

Thanh Minh trong tháng ba

Lễ là việc thăm mộ, hội là cuộc tụ họp vui vẻ

Khắp nơi đều rộn ràng tiếng cười

Cả hai chị em đều sẵn sàng cho cuộc vui xuân

Người đẹp tài năng lả lướt

Phương tiện di chuyển như nước, trang phục như đắp nêm

Đám đông tấp nập, chồng chất nâng lên

Gió thổi bay lá vàng, bụi vàng rơi rụng, tiền giấy bay bay

Vào ngày Thanh Minh, đầu tháng ba, thời tiết mùa xuân dễ chịu, mọi người đi thăm mộ để trang trí và làm mới phần mộ của những người đã khuất như một biểu hiện tri ân. Mùa xuân cũng là thời gian để tham gia các hoạt động vui chơi, tham gia lễ hội chào mừng năm mới. Việc gặp gỡ nhau sau một năm làm việc đã trở thành một phần của văn hóa truyền thống Việt Nam. Sau phần thăm mộ sẽ là phần hội, được gọi là hội đạp thanh, là dịp để gặp gỡ bạn bè, người thân.

Những dòng thơ này của Nguyễn Du mô tả một không khí lễ hội thông qua việc sử dụng liên tục các từ ngữ như “yến anh, chị em, tài tử giai nhân” cùng với các từ miêu tả như “nô nức, sắm sửa, gần xa, dập dìu”. Hình ảnh của những người trẻ tuổi mặc trang phục lộng lẫy như chim hót khi đi chơi hội xuân. Qua những dòng thơ này, ta thấy được sức sống, sự tươi mới và sự trẻ trung phủ khắp mọi nơi.

Cụm từ “nô nức yến anh” và “ngựa xe như nước, áo quần như nêm” giúp người đọc hình dung được không khí hội hè náo nhiệt, mọi người tụ tập lại nhau như dòng nước vô tận, mặc những trang phục đẹp nhất. Trong lễ tảo mộ, những thỏi vàng và xấp tiền giấy được rải rác, bay lượn trong không trung như một biểu tượng của sự tưởng nhớ đối với những người đã khuất.

Tám dòng thơ đã mô tả cảnh lễ hội trong ngày Thanh Minh, vừa tái hiện được truyền thống lễ hội từ xa xưa, vừa phản ánh khung cảnh sôi động, vui vẻ trong ngày hội. Sáu dòng thơ cuối cùng, tác giả tập trung mô tả cảnh chị em Thúy Kiều vui chơi xuân:

Bước chậm, bóng dài về phía tây

Chị em đang say sưa, tay nắm tay đi về

Bước chầm chậm dọc theo bờ khe nhỏ,

Điều này để ngắm phong cảnh dịu dàng thanh bình

Dòng nước uốn quanh êm đềm

Dưới chân cầu nhỏ góc ghềnh bắc ngang

Buổi chiều, ánh nắng mặt trời dần dần tan biến về phía Tây. Ngày lễ hội đã trôi qua, chị em Thúy Kiều dắt tay nhau trở về. Cảnh chiều xuân được miêu tả một cách nhẹ nhàng, tinh khôi: ánh nắng chiều dần dần phai nhạt, nhịp cầu nhỏ bắc qua dòng nước. Mọi hoạt động cũng trở nên chậm rãi hơn, giống như cuộc đua giữa mặt trời và bóng, bước chân người nhẹ nhàng, thong thả.

Cảnh vẫn đẹp, nhưng đã mang nét u buồn, một cảm xúc lạnh lẽo, buồn bã mà chúng ta thường trải qua sau những lễ hội. Tuy nhiên, không chỉ vậy, những từ này như dịu dàng, thanh thanh không chỉ thể hiện sắc thái đa dạng của cảnh vật mà còn phản ánh tâm trạng của con người.

Từ 'lầy' 'nao nao' gợi lên một tâm trạng u uất, nỗi buồn mà chỉ con người mới cảm nhận được. Dường như, câu thơ này là một dấu hiệu cho những biến cố sắp xảy ra, khi nàng Kiều gặp gỡ chàng Kim Trọng và những thách thức trong cuộc sống của nàng. Có lẽ vì thế, chính tác giả cũng cảm thấy xót xa, đau đáu cho số phận đầy bi thương của nàng Kiều.

Với kỹ thuật nghệ thuật và khả năng miêu tả cảnh vật tinh tế, sử dụng từ ngữ phong phú, những từ 'lầy' phát huy ở đúng thời điểm, đúng chỗ, Nguyễn Du đã tạo ra một bức tranh sống động về cảnh sắc thiên nhiên mùa xuân, nơi con người hòa mình vào bức tranh tươi mới, sôi động. Người đọc có thể cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng, tươi mới của cảnh xuân, sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.

Nguồn: Tập hợp từ nhiều nguồn