Cảm nhận của tôi về đoạn thơ: ...Từ khi … bất ngờ (Ánh trăng – Nguyễn Duy )

đủ để khiến chúng ta bất ngờ.

(Ánh trăng - Nguyễn Duy )

Bài thơ được sáng tác trong thời điểm đất nước vừa trải qua những cuộc chiến tranh khốc liệt. Nhà thơ rời xa những chiến trường để trở về với hòa bình, với sự ấm áp. Người ta nghĩ rằng từ bây giờ cuộc sống chỉ còn là những con phố, những chiếc đèn; những ký ức xưa đã qua đi, không bao giờ trở lại...

Từ những năm tháng tuổi thơ đầy gian khổ với việc làm ruộng, với dòng sông, rồi lại sống qua những thời kỳ chiến tranh đầy khốc liệt, mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, giữa con người và trăng luôn gần gũi, thân thiết. Trong cuộc sống, trăng luôn là người bạn đồng hành trung thành, hiện diện trên mỗi bước đường gian khó, là biểu tượng của quá khứ, của những kỷ niệm tình thâm. Mọi người tin chắc vào sự bền vững của mối quan hệ ấy, nhưng:

Từ khi trở về thành phố

         quen với ánh sáng đèn, với những chiếc gương

              như người xa lạ lướt qua...

       Cuộc sống hiện đại với ánh sáng chói loá của đèn điện, bức tranh thủy tinh đã làm mờ đi ánh sáng của vầng trăng. Tác giả đã tạo ra sự đối lập giữa hình ảnh vầng trăng yêu quý, tình thân trong quá khứ và vầng trăng 'như người xa lạ lướt qua' trong hiện tại. Sự đối lập này thể hiện sự thay đổi trong tâm trạng của con người. Ngày xưa, ta sống trong sự gần gũi với đồng ruộng, với dòng sông, với biển cả, với khó khăn 'ở rừng', lúc ấy trăng là biểu tượng của tình thân, của sự hoà hợp giữa con người và thiên nhiên. Nhưng bây giờ, cuộc sống hiện đại khiến chúng ta không còn nhìn nhận trăng là điều quý giá, là biểu tượng của tình thân nữa. Nhà thơ nói về trăng để nói về bản chất của cuộc sống, của con người.

      Tuy nhiên, cuộc sống hiện đại luôn có những thách thức. Và chính trong những thách thức đó, ánh sáng của quá khứ, của tình thân lại sáng lên, là lúc mà chúng ta nhận ra giá trị của những thời kỳ gian khó, của tình thân, của sự đầy đủ trong thiếu thốn:

        Bất chợt đèn điện mất

            căn phòng bị tối om

     vội mở cửa sổ rộng ra

              bất ngờ vầng trăng tròn…

        Đây là đoạn thơ quan trọng trong cấu trúc của bài thơ, là sự chuyển đổi mang ý nghĩa quan trọng của dòng cảm xúc, tiết lộ rõ ràng chủ đề tư tưởng của bài thơ.

       Không chỉ là việc thay thế đúng lúc của ánh trăng thay cho ánh điện, ở đây còn là sự tỉnh táo, nhận thức sâu sắc về ý nghĩa của quá khứ, của những điều bình dị trong cuộc sống, của tự nhiên, là sức sống vượt ra ngoài không gian, thời gian của tình bạn, tình thân. Các từ 'mở cửa sổ rộng ra', 'bất ngờ' diễn tả trạng thái cảm xúc mạnh mẽ, bất ngờ. Có cái gì như thốt lên, lo âu trong hình ảnh 'vội mở cửa sổ rộng ra'. Vầng trăng tròn không chỉ xuất hiện khi 'đèn điện tắt'. Cũng giống như những năm tháng quá khứ, vẻ đẹp của đồng, sông, biển, rừng không bao giờ mất đi. Chỉ là liệu con người có nhận ra hay không mà thôi. Và thế là trong cái khoảnh khắc 'bất ngờ' đối diện với trăng ấy, tình thân xưa 'rưng rưng' sống lại, rung động lòng người:

        Ngẩng đầu lên nhìn trời

  có cái gì thổn thức

như là đồng ruộng là biển

      như là dòng sông là rừng…

       “Nghiêng đầu nhìn lên nhìn mặt” được viết như thế để hai gương mặt - hai người bạn cũ nhìn thẳng vào nhau, để tự hỏi nhau liệu còn nhớ nhau không, để những ký ức xưa trỗi dậy trong lòng, để làm đau lòng vì những sự lơ đãng vô tình của chính bản thân mình. Quả thật, đối diện với trăng là đối diện với chính mình, với con người hiện tại và cả với con người trong quá khứ. Vầng trăng mang ý nghĩa biểu tượng. Mặt trăng đối diện với mặt người, mặt trăng cũng chính là mặt người, là quá khứ sáng ngời trong hiện tại, trăng là biểu tượng của tri kỉ, của tình cảm xưa,...

       Trăng vẫn vòng tròn vạnh vật

Chẳng kể ai lãnh lờ

       ánh trăng yên bình im lặng

Đủ để ta bất ngờ

       Vầng trăng hiện lên đột ngột với vẻ đẹp mê hoặc lòng người. ‘’Trăng vẫn tròn vạnh vùng”, thời điểm trăng tròn chính là vào ngày rằm hàng tháng. Câu thơ gợi lên hình ảnh đầy đặn, tròn trịa của vầng trăng và cũng là vẻ sáng tươi hiền dịu của ánh sáng trong lành nhất vũ trụ. Đêm trăng tròn, trăng chiếu ánh sáng vàng dịu khắp không gian, như mật ngọt tràn đầy. Trăng tỏa sáng như bạc trải trên mặt nước. Trăng làm cho cây cối trở nên xinh đẹp hơn. Trăng làm cho mặt người hân hoan vui vẻ. Nhưng vẻ “tròn vạnh vùng” của vầng trăng còn đề cập đến một ý nghĩa khác: vầng trăng vẫn giữ nguyên những tình cảm xưa với những người lính đã từng phục vụ. Điều đáng quý là trăng vẫn tròn ngay cả khi mọi thứ trở nên 'lãnh lờ': “Trăng vẫn tròn vạnh vùng / Chẳng kể ai lãnh lờ”.

      Câu thơ này gợi cho người đọc một cảm giác bất ngờ để sau đó cảm thấy tiếc nuối, hoang mang. Vầng trăng kia cũng giống như con người, như những kí ức tươi đẹp đã trôi qua trong cuộc đời. Những người của quá khứ, những kí ức xa xưa... tất cả vẫn còn sống đầy đặn trong tấm lòng chân thành. Còn chính ta, chỉ một chút phù hoa, danh vọng đã quên mất những tình cảm, những lời thề xưa. Và sau đó, ta càng cảm thấy hoang mang hơn bởi sự im lặng yên bình của vầng trăng tròn cao cả: 'Ánh trăng yên bình im lặng / Đủ để ta bất ngờ”.

       'Ánh trăng yên bình im lặng' để chiếu rọi những dòng sáng lan tỏa khắp thế gian. Điều này cũng ám chỉ rằng trăng luôn thanh cao, hiền từ và rộng lượng. Điều đáng sợ là sự im lặng của quá khứ. Chúng ta đã phải quên đi quá khứ, đã có lỗi với những người xưa để sống cuộc đời ồn ào, nhưng mọi thứ vẫn im lặng theo chúng ta với ánh nhìn bao dung, rộng lượng. Và chính bởi sự thanh cao ấy đã khiến ta 'ngạc nhiên'. 'Ngạc nhiên' để nhận ra vẻ đẹp cao quý của những người xưa. 'Ngạc nhiên' để nhận ra sự lơ đãng, lãng quên đáng trách của chính mình. 'Ngạc nhiên' cũng để tự xem xét lại bản thân mình. Tiền tài danh vọng, đó không phải là điều quý báu nhất trong cuộc đời. Phải biết sống có tình, có nghĩa, trung thành để làm cho trái tim mình sạch sẽ và bình an.

       Không sử dụng nhiều kỹ thuật nghệ thuật phức tạp, đoạn thơ của Nguyễn Duy lôi cuốn người đọc bởi sự đơn giản của những quy luật tình cảm tự nhiên. Đọc khổ thơ, người đọc cảm nhận sâu xa triết lý mà nhà thơ đã truyền đạt. Phải biết sống đủ đầy, trung thành với những tình cảm xưa để chúng ta có thể sống hạnh phúc, thanh thản trong cuộc sống.

        Bài thơ giống như một câu chuyện riêng, một câu chuyện tình yêu giữa con người và trăng. Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình tạo ra giọng điệu tâm tình cho cả bài thơ. Nhịp điệu của thơ mềm mại theo lời kể tự nhiên của nhân vật trung thành, đôi khi ngân nga, thân mật hay đôi khi trầm tư, suy tư.

Trích: Mytour