Hình ảnh của Nhuận Thổ trong thời hiện đại là biểu tượng của một xã hội khốn khổ, một miền quê nghèo cơ cực, nơi người dân nông thôn bị cô đơn và khổ sở, chịu sự áp bức và lấn át từ các quan lại, quân đội, và kẻ cướp: 'mất mùa, thuế nặng, quân giặc, kẻ trộm, quan lại, thẩm quyền... ', 'mọi nơi đều quấy rầy tiền bạc, không có luật pháp nào cả'.
Qua việc tường thuật về chuyến về quê cuối cùng của 'tôi', qua những cảm xúc rung động của 'tôi' trước sự suy tàn của làng quê, đặc biệt là Nhuận Thổ, tác giả đã lên án tội ác của chế độ phong kiến đối với những người nông dân. Đồng thời, tác phẩm đề cập đến quyền sống và hạnh phúc của nhân dân trên con đường họ đi.
Khi nói đến nhân vật quê hương trong 'Cố hương', không thể không nhắc đến hình ảnh của chị Hai Dương - 'Tây Thi đậu phụ', người từng nổi danh về tài sắc, nhưng giờ đã trở thành 'bí đỏ' trơ trọi, thường xuyên tham gia vào các vụ trộm cắp.
Không thể quên cả cháu Hoàng và Thủy Sinh, con trai thứ năm của Nhuận Thổ. Nhìn vào những đứa trẻ vô tội ấy, 'tôi' mong ước rằng họ sẽ không phải trải qua những khó khăn và cảnh khốn cùng như những người lớn.
Trong phần kết của truyện 'Cố hương', tác giả viết một câu rất sâu sắc và ý nghĩa. Sau khi nói về việc tôn kính tượng gỗ, thể hiện mong muốn 'gần gũi' và 'xa xôi', thể hiện sự khác biệt giữa 'thực' và 'hư' trong hi vọng, ông kết thúc bằng suy tư của 'tôi':
'Giống như những dòng sông trên mặt đất, ban đầu không có con đường. Chỉ khi người ta đi qua thì nó trở thành con đường.' Có con đường chứa đựng cuộc sống xa quê. Có con đường của tình bạn, không ngại xa xôi, chấp nhận khó khăn để trở về quê hương. Có con đường gian khổ. Có con đường hạnh phúc. Có con đường gần, con đường xa, con đường hy vọng dẫn ta tiến về phía trước. Có con đường rợp bóng... Cũng có những chuyện mở đường, phá lối. Mỗi người có một con đường số phận. Mỗi dân tộc có một con đường cách mạng. Đó có lẽ là tư duy sâu xa về hình tượng con đường trong “Cố hương”.
Như một câu ca dao:
'Quê hương gắn liền với nghĩa cảm sâu nặng,
Dù sóng dâu biến chuyển, ta vẫn biết nhà của mình”
Đọc 'Cố hương' của Lỗ Tấn, lòng tôi hoài niệm về âm nhạc từng vang vọng khắp vùng miền Trung thân thương của quê hương...
Trích: Mytour