Cảm xúc xót thương của chiến tranh

Cảm xúc xót thương của chiến tranh, trong giai đoạn có tên là Chân dung tình yêu, là một tiểu thuyết của nhà văn Bảo Ninh.

Cảm xúc xót thương của chiến tranh được ra đời vào năm 1987, và lần đầu tiên được xuất bản tại Việt Nam vào năm 1990. Cuốn sách này đã được Hội Nhà văn Việt Nam trao giải trong năm 1991, nhưng sau đó giải thưởng đã bị thu hồi sau sự phản đối từ công chúng. Cuốn tiểu thuyết này đã gây nhiều tranh cãi chủ yếu do tác giả đưa ra nhiều tình tiết xúc phạm, bịa đặt về người lính Quân đội Nhân dân Việt Nam, và những lời bình luận mang tính mỉa mai cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc Việt Nam.

Xuất bản

Tiểu thuyết Cảm xúc xót thương của chiến tranh trở nên phổ biến vào thời điểm đó. Trong một cuộc phỏng vấn, Bảo Ninh cho biết khi xuất bản, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn đề nghị đổi tên thành 'Chân dung tình yêu' để thu hút người mua, tuy nhiên tên này chỉ được sử dụng một lần khi xuất bản lần đầu tiên. Sau khi nhận giải thưởng của hội nhà văn năm 1991, vào năm 1992, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn đã tái bản và đổi lại thành tên Cảm xúc xót thương của chiến tranh.

Xuất bản ở nước ngoài

Năm 1993, Nỗi buồn chiến tranh đã được phiên dịch ra tiếng Anh với tựa đề 'The Sorrow of War', và sau đó được chuyển ngữ sang nhiều quốc gia khác trên thế giới. Cho đến năm 2011, cuốn sách đã có mặt ở 18 quốc gia khác nhau trên thế giới. Bản dịch tiếng Anh này do Frank Palmos, Võ Thị Băng Thanh và Phan Thanh Hảo thực hiện.

Ngày 26 tháng 2 năm 2012, bản dịch tiếng Ba Tư của cuốn sách đã được giới thiệu tại Iran. Sách được in thành 2.000 bản, với giá bán lẻ là 52.000 rial (tương đương khoảng 70.000 đồng).

Tại Hàn Quốc, Nỗi buồn chiến tranh đã được dịch sang tiếng Anh lần đầu tiên. Năm 2012, tác phẩm này đã được dịch bởi Ha Jae Hong từ nguyên bản tiếng Việt, và được xuất bản bởi Nhà xuất bản Asia. Với tác phẩm này, Bảo Ninh đã 2 lần đoạt giải tại Hàn Quốc, bao gồm Giải thưởng Simhun năm 2016 và Giải thưởng Văn học châu Á lần thứ 2 năm 2018. Bảo Ninh trở thành tác giả duy nhất nhận Giải thưởng Văn học châu Á năm 2018.

Cho đến đầu năm 2019, tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh đã có 18 phiên bản dịch, đạt được 7 giải thưởng và được đề cử ở 6 quốc gia khác nhau, thu hút hơn 100 bài đánh giá. Đặc biệt, tại Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc mỗi nơi đều có 2 phiên bản dịch. Vào ngày 28 tháng 3 năm 2019, cuốn sách Nỗi buồn chiến tranh đã được phát hành tại Trung Quốc dưới tựa đề 'Chiến tranh ai ca', khi đó cuốn sách đã được dịch ra 20 ngôn ngữ và xuất bản ở 20 quốc gia trên thế giới.

Chuyển thể

Tháng 8 năm 2022, Nhà hát Kịch Hà Nội bắt đầu dựng vở kịch 'Trái tim người Hà Nội' dựa trên nội dung của Nỗi buồn chiến tranh. Đây là lần đầu tiên tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh được chuyển thể thành kịch nói. Kịch bản do Phùng Nguyễn chắp bút, đạo diễn và âm nhạc do Nghệ sĩ ưu tú Tiến Minh và Họa sĩ, Nghệ sĩ nhân dân Doãn Bằng thực hiện; biên đạo múa là Nghệ sĩ ưu tú Thanh Nam; phục trang do Tuyết Lê và Thu Hà đảm nhận; chỉ đạo nghệ thuật do Nghệ sĩ nhân dân, Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội Nguyễn Trung Hiếu. Hai nhân vật chính do hai nghệ sĩ trẻ Tiến Lộc (vai Kiên) và Thuỳ Dương (vai Phương) thể hiện. Buổi diễn ra mắt vào tối 22 tháng 11 năm 2022. Vở kịch đã tham gia Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần thứ V tại Hà Nội và Hải Phòng từ ngày 15 đến 26 tháng 11 năm 2022.

Chỉ trích

Khi cuốn sách nhận giải thưởng của Hội Nhà Văn Việt Nam, dư luận đã phản đối kịch liệt, đặc biệt là Tạp chí Cộng sản với bài phê bình:

“Bằng việc bôi nhọ sự nghiệp chống Mỹ của nhân dân ta, Bảo Ninh không chỉ xúc phạm đến những người đang sống… Tác giả của Nỗi buồn chiến tranh còn muốn vùi dập những người đã nằm xuống để cho “dân tộc quyết sinh”… Đó là sự khai tử của một ngòi bút quá tàn nhẫn đã coi họ như những vật hy sinh mù quáng cho những hoang tưởng của con người”

Trước sự phản đối gay gắt, Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam lúc đó đã phải tự thúc giục bằng văn bản, đọc trước toàn Đại hội lần thứ V. Đối với Nhà văn Vũ Tú Nam, người đứng đầu của Hội, khi trả lời câu hỏi đã chịu trách nhiệm nhất trước công chúng: “Trách nhiệm thuộc về toàn thể Ban Chấp hành, nhưng tôi là người chịu trách nhiệm trước nhất. Sự chỉ trích của dư luận sau đó là hoàn toàn hợp lý”.