Buzz
Để phát triển kinh tế, một quốc gia cần nhập khẩu nguyên liệu và hàng hóa mà họ không sản xuất được để tạo ra các sản phẩm có giá trị cao hơn cho xuất khẩu. Tỷ lệ nhập khẩu và xuất khẩu, hay còn gọi là cân đối thương mại, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cân đối thương mại, cách tính và vai trò của nó trong triển vọng đầu tư năm 2023 trên thị trường chứng khoán.
Cân đối thương mại là gì?
Cân đối thương mại hay còn gọi là cân cân thương mại, là sự so sánh giữa tổng giá trị xuất khẩu và tổng giá trị nhập khẩu của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. Nó đánh giá sự chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu và nhập khẩu.
Trong trường hợp này:
- Nếu tổng giá trị xuất khẩu ít hơn tổng giá trị nhập khẩu thì cân đối thương mại được gọi là thâm hụt nhập khẩu,
Đặc biệt, khi tính toán sự khác biệt giữa giá trị xuất khẩu và nhập khẩu sẽ phản ánh tình hình kinh tế của một khu vực hoặc quốc gia.
Nếu: - Sự khác biệt > 0 thì cân đối thương mại sẽ dương
- Sự khác biệt < 0 thì cân đối thương mại sẽ âm
- Sự khác biệt = 0 thì mới cân bằng
Tầm quan trọng của cân đối thương mại
Xuất nhập khẩu luôn là vấn đề được quan tâm quan trọng tại tất cả các quốc gia do ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế. Cân đối thương mại được coi như một công cụ phản ánh sự thay đổi và mối liên hệ giữa yếu tố xuất nhập khẩu trong mỗi giai đoạn thời gian.
Vai trò cụ thể của cân đối thương mại:
Ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái
Khi cân đối thương mại có thặng dư, xuất khẩu hàng hóa lớn dẫn đến dòng ngoại tệ vào nước gia tăng, tác động tích cực tới nhu cầu tiền tệ. Ngược lại, khi cân đối thương mại thâm hụt, nhập khẩu hàng hóa vượt mức xuất khẩu. Để mua hàng từ các quốc gia khác, doanh nghiệp phải sử dụng ngoại tệ của quốc gia đó, tăng nhu cầu về ngoại tệ. Đồng thời, ngoại tệ cũng sẽ tăng giá.
Dựa vào những biến đổi này, Chính phủ có thể điều chỉnh các chính sách liên quan một cách kịp thời để kiểm soát luồng tiền.
Ảnh hưởng đến nền kinh tế tổng thể
Cân đối thương mại cũng gây ra ảnh hưởng quan trọng đến nền kinh tế tổng thể.
- Cân đối thương mại dương phản ánh sự phát triển của nền kinh tế. Lúc này, quốc gia thu hút một lượng lớn FDI, giúp tăng cường vị thế quốc gia trên thị trường quốc tế. Trong khi đó, cân đối thương mại âm cho thấy nền kinh tế quốc gia đang gặp khó khăn về mặt cạnh tranh. Các doanh nghiệp cần tìm cách để nâng cao chất lượng và đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế tốt hơn.
- Cân đối thương mại dương thể hiện sự đầu tư của quốc gia lớn hơn so với mức tiết kiệm. Đồng thời, cho thấy thu nhập của lao động tăng lên và cải thiện mức sống dân cư. Ngược lại, khi quốc gia thâm hụt thương mại, đây là dấu hiệu cho thấy tỷ lệ tiết kiệm cao và nhu cầu tiêu dùng giảm đi.
Công thức tính cân đối thương mại
Cân đối thương mại là sự khác biệt giữa giá trị xuất khẩu và nhập khẩu. Cụ thể, công thức tính cân đối thương mại như sau:
Cân đối thương mại (XNK) = Giá trị xuất khẩu - Giá trị nhập khẩu
Trong đó:
- Giá trị xuất khẩu là số tiền từ việc bán hàng hóa ra thị trường quốc tế
- Giá trị nhập khẩu là số tiền từ việc mua hàng hóa từ thị trường quốc tế để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, kinh doanh của người tiêu dùng và doanh nghiệp trong nước.
Ví dụ: Trong năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 336,31 tỷ USD, kim ngạch nhập khẩu đạt 332,23 tỷ USD.
Hiện tại, cân đối thương mại của Việt Nam năm 2021 là: 336,31 – 332,23 = 4,8 tỷ USD
Điều này có nghĩa là cân đối thương mại hiện đang có thặng dư.
Các yếu tố ảnh hưởng đến cân đối thương mại
Cân đối thương mại sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, đặc biệt là:
1. Yếu tố xuất khẩu (ngoài nước)
Nhu cầu của người dân nước ngoài luôn thay đổi theo thời gian và tình hình kinh tế, thị trường. Yếu tố xuất khẩu do đó sẽ có những ảnh hưởng khác nhau đối với cân đối thương mại.
2. Yếu tố nhập khẩu (trong nước)
Nhu cầu nhập khẩu các mặt hàng chưa hoặc ít sản xuất trong nước sẽ làm thay đổi cân đối thương mại. Khi GDP tăng, nhu cầu nhập khẩu cũng tăng. Đôi khi, giá bán hàng hóa xuất khẩu cũng sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu nhập khẩu. Khi hàng hóa nội địa tăng giá, hàng hóa ngoại nhập vẫn giữ ổn định hoặc biến động nhẹ, kim ngạch nhập khẩu có xu hướng tăng.
3. Tỷ giá hối đoái
Đây là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến cân đối thương mại. Khi giá trị đồng nội tệ tăng, quốc gia có thể nhập khẩu hàng hóa với giá rẻ hơn nhưng hàng hóa xuất khẩu lại trở nên đắt đỏ. Sản phẩm nội địa sẽ kém cạnh tranh hơn. Do đó, giá trị xuất khẩu ròng sẽ giảm.
Ví dụ: Một sản phẩm A của Việt Nam có giá 200.000 VND và một sản phẩm tương đương của Trung Quốc có giá 58 CNY (Nhân dân tệ). Với tỷ giá là 3.400 VND = 1 CNY thì sản phẩm của Trung Quốc sẽ được bán ở mức giá 197.200 VND, rẻ hơn so với sản phẩm Việt Nam. Nếu VND mất giá và tỷ giá hối đoái trở thành 3.600 VND = 1 CNY thì lúc này, sản phẩm A của Trung Quốc sẽ được bán với giá 208.800 VND và kém lợi thế cạnh tranh hơn so với sản xuất tại Việt Nam.
4. Chính sách thương mại
Chính sách của các nước cũng có tác động đến cân đối thương mại của quốc gia. Các chính sách hạn chế hoặc hỗ trợ đối với một mặt hàng sẽ ảnh hưởng đến giá của sản phẩm đó.
Ví dụ: Chính phủ áp dụng trợ cấp nông nghiệp có thể giảm chi phí sản xuất, khuyến khích sản xuất nhiều hơn để xuất khẩu. Từ đó, sản lượng xuất khẩu có thể tăng cao.
Các quốc gia thường kiểm soát cân đối thương mại bằng cách áp dụng các mức thuế. Tuy nhiên, nếu thiết lập mức thuế nhập khẩu quá cao có thể làm tăng thâm hụt thương mại. Điều này tạo ra rào cản về giao thương tự do giữa các quốc gia, ảnh hưởng đến tình hình xuất khẩu của chúng.
5. Lạm phát
Lạm phát có thể ảnh hưởng đến giá thành sản xuất và từ đó tác động đến giá các sản phẩm xuất khẩu.
Ví dụ: Lạm phát làm tăng giá gạo, dẫn đến việc giá cả của gạo và các sản phẩm từ gạo đều tăng cao. Điều này làm cho các sản phẩm mất đi sự cạnh tranh trên thị trường quốc tế, gây khó khăn cho việc xuất khẩu.
Tình hình cân đối thương mại của Việt Nam và triển vọng đầu tư
Việt Nam là một trong những quốc gia có lượng hàng hóa xuất nhập khẩu lớn trên thế giới. Trong giai đoạn từ năm 2012 đến 2022, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đã liên tục gia tăng.
Nguồn: Tổng cục thống kê
Theo Bộ Công Thương, xuất khẩu năm 2022 đạt khoảng 371,5 tỷ USD, tăng 10,5% so với năm 2021, trong khi nhập khẩu đạt 360,5 tỷ USD, tăng 8,5%. Việt Nam đã kiểm soát tốt các mặt hàng nhập khẩu hạn chế, đạt cán cân thương mại thặng dư trong 7 năm liên tiếp, gần 11 tỷ USD, góp phần ổn định tỷ giá và dự trữ ngoại hối. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm nay vượt lần đầu 700 tỷ USD, đạt 732 tỷ USD, củng cố vị thế của Việt Nam trong nền kinh tế quốc tế.
Với tình hình xuất nhập khẩu tích cực như vậy, cán cân thương mại thặng dư cao đã giúp Việt Nam dự trữ ngoại hối ổn định, thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Sự tăng trưởng của xuất khẩu cũng cho thấy sự cạnh tranh của Việt Nam trong lĩnh vực này, là tin tốt cho các doanh nghiệp xuất khẩu như thuỷ sản, may mặc… và cơ hội cho các doanh nghiệp Logistics.
