Cẩn thận khi nói thẳng, có thể gây ra khẩu nghiệp không ngờ.

Muốn biết nói thẳng có phải là khẩu nghiệp hay không, cần xem xét hai yếu tố: ĐỘNG CƠ và KẾT QUẢ vì thực tế những gì chúng ta thấy trước mắt chưa đủ để đánh giá.

Một số người coi việc 'thẳng như ruột ngựa' là đức tính, nhưng liệu nói thẳng có phải là khẩu nghiệp? Dù họ tự hào về sự thật nhưng nói thẳng không phải lúc nào cũng là cách tốt, vì nó có thể gây ra hậu quả không mong muốn.

Dù 'thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng,' nhưng nếu bạn biết điểm yếu của ai đó và cố gắng làm đau lòng họ, điều đó chỉ tạo thêm khẩu nghiệp. Hãy nhớ rằng, hành động ác sẽ có hậu quả: Người ác nói thẳng cần phải đề phòng quả báo.

Trong thời Phật giáo, ở thành Xá Vệ, có một trưởng lão giàu có tên Bộ Tri Ca. Không có ai dạy dỗ, tính cách của ông lì lợm cứng đầu và thường nổi giận. Mỗi khi tức giận, ông dùng những lời nói thô tục và nặng nề để chỉ trích người khác, làm cho họ cảm thấy khó chịu và xa lánh ông dần dần.

Người thân và bạn bè tránh xa ông, kể cả khi ông ốm đau. Họ sợ rằng sẽ khiến ông cáu lại khi tới thăm, gây ra thêm bất kỳ rắc rối nào. Ngay cả khi ông nằm liệt giường và cần giúp đỡ, không ai dám tiếp cận vì sợ ông sẽ tức giận và trở nên khó chịu.

Sau khi suy ngẫm về cuộc đời, Bộ Tri Ca nhận ra sự quan tâm của mọi người quan trọng hơn cả sự giàu có và sung túc. Ông hối hận vì những lời nói thiếu suy nghĩ đã khiến mình bị xa lánh trước đây. Đôi khi chỉ để giải tỏa cơn giận mà ông đã gây ra hậu quả lớn cho tương lai của mình.

Không chỉ ở thời đại của Đức Phật mà cho đến ngày nay, nhiều người vẫn phạm phải những lỗi lầm tương tự và hy vọng mọi người sẽ thông cảm và bỏ qua. Những lời nói cay độc tạo ra khoảng cách vô hình giữa hai người, thậm chí làm cho họ xảy ra tranh cãi, xung đột với nhau.

Những người sử dụng lời nói nhọn như lưỡi dao vào lòng người khác đôi khi tự cho mình là những người 'thẳng tính', 'bộc trực'. Họ có thể cảm thấy mình 'nói thẳng nói thật' nhưng thường nhận lại sự 'mất lòng' từ người khác trong cuộc sống, thấy rằng mối quan hệ của họ thường tan vỡ sau những lời nói của mình. Điều này cần phải được suy nghĩ kỹ lưỡng.

Người ta nói 'Sự thật mất lòng' không sai, vì nếu không thận trọng và nói ra những sự thật này có thể gây tổn thương, xúc phạm người khác.

Sự thật không bao giờ là sai, nhưng nếu không nói đúng lúc và đúng cách, thì nó còn tệ hơn cả một lời nói dối. Nếu những lời dối trá không gây ra tổn thương và thậm chí còn đem lại niềm tin, niềm vui cho mọi người, thì nó vẫn tốt hơn rất nhiều so với việc 'nói thật không đúng chỗ'. Tất nhiên, 'nói thẳng nói thật' không phải lúc nào cũng là khẩu nghiệp. Để biết liệu một lời nói thẳng có phải là khẩu nghiệp hay không, cần xét đến hai yếu tố chính: ĐỘNG CƠ và KẾT QUẢ.

Ngoài những lời dạy nhắc mọi người tỉnh ngộ, việc sử dụng lời mắng chửi như một phương tiện dạy bảo không được coi là khẩu nghiệp. Trong Phật giáo Mật thừa ở Tây Tạng, có nhiều trường hợp các đạo sư sử dụng lời lẽ khắc nghiệt để giáo dục học trò, nhờ đó học trò tỉnh ngộ ngay lập tức sau khi bị mắng chửi.

Một ví dụ có thể kể đến là Đạo sư Do Khyentse, người đã mắng mỏ học trò một cách nghiêm khắc khi phát hiện ra suy nghĩ tiêu cực ở một chàng trai trẻ. Ngay sau đó, học trò đã nhập thiền và trải qua một trạng thái tỉnh giác sâu sắc.

Mặc dù việc mắng chửi có vẻ xấu xí bên ngoài, nhưng thực tế ẩn sau đó là một động cơ tốt và mang lại kết quả tích cực, do đó không thể coi là khẩu nghiệp mà thực ra là một phương tiện thiện của một người thầy tốt muốn giúp đỡ học trò tiến bộ.

Vì vậy, để đánh giá liệu một lời nói thô bạo có phải là khẩu nghiệp hay không, cần phải xem xét hai yếu tố: ĐỘNG CƠ và KẾT QUẢ.

Tuy nhiên, thực tế trên thực tế ngoài đời không phải lúc nào cũng giống như vậy, thậm chí là rất hiếm. Hầu hết mọi người khó có thể đạt được kết quả lý tưởng như học trò kia sau khi bị mắng chửi. Thay vào đó, kết quả thường là sự đổ vỡ trong mối quan hệ giữa hai bên.

Lời dạy của Phật thường nhắc nhở rằng, trong ba nghiệp Thân, Khẩu, Ý, thì 'Ý nghiệp' là nguồn gốc của mọi vấn đề, vì suy nghĩ mới tạo ra lời nói và hành động. Do đó, dù lời nói có như thế nào, nếu nó xuất phát từ tình yêu thương chân thành và sự quan tâm đến người khác, thì thường không gây ra hậu quả tồi tệ. Và ngược lại.

Bạn đã tự tìm ra câu trả lời cho câu hỏi: nói thẳng có phải là khẩu nghiệp, nhưng để lời nói của mình không gây ra hậu quả xấu, hãy tự đặt 5 câu hỏi sau đây trước khi muốn nói điều gì đó:

1. Lời nói có được nói vào thời điểm phù hợp không?

2. Lời nói có phản ánh đúng sự thật không?

3. Lời nói có tốt cho người nghe không?

4. Lời nói có đi kèm với thái độ hòa nhã không?

5. Lời nói có bắt nguồn từ động cơ tốt không?  

Đó cũng là 5 tiêu chí của một 'lời nói lành mạnh', như Đức Phật đã giảng trong kinh Lời Nói (Tăng chi 5.198)

Thói quen đặt ra những câu hỏi trên trước khi 'nói thẳng nói thật' thường xuyên sẽ giúp người nói kiểm soát cảm xúc, bởi việc luyện tâm cũng là việc luyện khẩu.

Minh Minh