Canh Kỳ Na

Canh Kỳ Na (tên khoa học: Cinchona) là một chi thuộc họ Thiến thảo (Rubiaceae) với khoảng 25 loài, có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới Nam Mỹ. Chúng là những cây bụi lớn hoặc cây thân gỗ nhỏ, cao từ 5–15 mét, với lá xanh quanh năm.

Lá của chúng mọc đối nhau, có hình dạng tròn hoặc mũi giáo, dài từ 10–40 cm. Hoa của chúng có màu trắng, hồng hoặc đỏ, tạo thành các chùm hoa. Quả là quả nang nhỏ chứa nhiều hạt.

Các loài trong chi này là nguồn cung cấp nhiều loại ancaloit khác nhau, quan trọng nhất là quinin (ký ninh), một chất dùng làm thuốc hạ sốt, đặc biệt hữu ích trong điều trị bệnh sốt rét. Vỏ cây, phần quan trọng về mặt y học, được thu từ thân cây, sấy khô và tán thành bột. Vỏ cây canh Kỳ Na cũng được biết đến với tên gọi vỏ cây Peru.

Các loài canh Kỳ Na thường bị ấu trùng của một số loài bướm thuộc bộ Lepidoptera tấn công, bao gồm bướm răng cưa (Ectropis crepuscularia) và các loài thuộc chi Endoclita như E. damor, E. purpurescens và E. sericeus.

Lịch sử

Tên chi này được Linnaeus đặt vào năm 1742 để vinh danh nữ bá tước Chinchon, vợ của phó vương Peru, người đã được giới thiệu về đặc tính y học của vỏ cây vào năm 1638. Tuy nhiên, các thuộc tính y học của vỏ cây có thể đã được đề cập trong tài liệu từ những năm 1560–1570 (xem liên kết Ortiz dưới đây).

Nhà thực vật học người Ý Pietro Castelli đã viết cuốn sách đầu tiên của người Ý về canh Kỳ Na vào thập niên 1630 (hoặc thập niên 1640, tùy thuộc vào nguồn). Vỏ cây đã được xuất khẩu tới châu Âu vào cuối thập niên 1640, và phương pháp sử dụng vỏ cây được ghi chép trong Schedula Romana. Năm 1677, việc sử dụng vỏ cây đã được đề cập trong London Pharmacopoeia.

Canh Kỳ Na được trồng không chỉ ở quê hương Nam Mỹ mà còn ở các khu vực nhiệt đới khác như Ấn Độ và Java. Tại Việt Nam, bác sĩ Alexandre Yersin đã giới thiệu loài cây này vào đầu thế kỷ 20 tại Đà Lạt.

Phân loại

Thảo dược

Vỏ cây Cinchona đã được các tu sĩ Tây Ban Nha sử dụng như một phương thuốc điều trị sốt rét từ rất lâu trước đây.

Phân bố

• (tiếng Anh)Thông tin thêm về vỏ cây Giêsu trong lịch sử

Liên kết bên ngoài

• Cây Canhkina

• Bài viết về lịch sử cây canh ki na ở Việt Nam Lưu trữ ngày 27 tháng 4 năm 2006 tại Wayback Machine
• Dự án nghiên cứu cây canh ki na – Ortiz
• Dự án nghiên cứu cây canh ki na của Maricela Argudo
• Vỏ cây canh ki na Lưu trữ ngày 12 tháng 6 năm 2007 tại Wayback Machine
• Ứng dụng vỏ canh ki na trong điều trị muỗi đốt
• Các alkaloid trong cây canh ki na Lưu trữ ngày 11 tháng 4 năm 2005 tại Wayback Machine
• Vỏ cây Peru
• Hình ảnh cây canh ki na
• Hình ảnh Cinchona pubescens Lưu trữ ngày 7 tháng 2 năm 2006 tại Wayback Machine