Câu chuyện về đội bóng cụt chân vô địch World Cup: Khi thể thao là liều thuốc chữa lành những vết thương từ bom đạn chiến tranh

Bỏ lại bên lề chiếc chân giả, những cầu thủ đi cụt bước vào sân với hy vọng rằng họ vẫn có thể chơi, biểu diễn và đóng góp cho một lối bóng đá mà họ yêu thích.

Luanda, một thành phố bên bờ Đại Tây Dương, là trái tim của Angola, một quốc gia rộng lớn nằm dưới vùng đới Nam Bán Cầu.

Với khí hậu nóng bức ban ngày, thể thao thường chỉ trở nên sôi động khi hoàng hôn buông xuống ở Luanda.

Hôm nay, trên sân Estádio dos Coqueiros, đội bóng đặc biệt này đang tập luyện. Đây không phải là đội tuyển quốc gia mà là đội bóng đặc biệt vô địch thế giới năm 2018 - đội bóng khuyết tật Angola.

Những cầu thủ trong đội không chơi bằng hai chân, họ cầm nạng chơi bóng chỉ với một chân và ăn mừng mỗi bàn thắng bằng những cú nhảy lò cò sung sướng.

'Tôi rất biết ơn vì có cơ hội được ở đây', Hilário Kufula, 33 tuổi, đội trưởng của đội bóng khuyết tật Angola, nói. Phía sau anh, tiếng nạng lách của đồng đội vẫn vang vọng trên sân.

'Được phép đặt niềm tin vào thể thao và phát triển bản thân trong nó, tôi cảm kích điều đó. Chúng tôi đã đạt được chiến thắng quốc tế, giúp Angola tỏa sáng trên bản đồ thế giới.'

***

Khi nhắc đến Angola, thường người ta liên tưởng đến một quốc gia châu Phi nghèo nàn với nền chính trị bất ổn. Đó là kết quả của hàng thế kỷ chịu sự áp bức từ thời đô hộ của Bồ Đào Nha. Và hậu quả của gần ba thập kỷ xung đột đã làm tan nát cả tinh thần lẫn vật chất của người dân.

Đội bóng đặc biệt của Angola là minh chứng cho nỗi đau mà chiến tranh đã gieo rắc: trong số 15 cầu thủ, chỉ có 2 người mang bẩm sinh, còn lại, 12 người mất một chân vì bom mìn.

Không chỉ Angola, nhiều quốc gia khác như Iraq, Liberia và Colombia cũng có đội bóng đặc biệt mạnh mẽ, nhờ sự tham gia của những nạn nhân chiến tranh trẻ tuổi, có đủ sức mạnh và đam mê với môn thể thao vua.

Ở hoàn cảnh khó khăn như thế, không nhiều người tin rằng khi mất một chân, họ vẫn có thể chơi và trình diễn bóng đá như bất kỳ ai khác.

Lịch sử bóng đá đặc biệt bắt đầu vào năm 1982, tại Seattle, Mỹ, khi Don Bennett theo dõi con trai chơi bóng rổ.

Về Don, anh là một người yêu thích thể thao mạo hiểm, đặc biệt là trượt tuyết, leo núi và chèo thuyền. Nhưng trong một chuyến chèo thuyền, anh bị rơi xuống nước và một bên chân của anh bị cuốn vào chân vịt.

Tai nạn đã khiến Don mất chân. Tuy nhiên, niềm đam mê thể thao của anh không bao giờ tắt. Don Bennett đã leo núi bằng nạng và trở thành người khuyết tật đầu tiên vượt qua thành công đỉnh núi Rainier, đỉnh núi cao thứ hai ở Bắc Mỹ.

Anh cũng đã tổ chức một nhóm gồm 7 người khuyết tật giống anh để duy trì niềm đam mê trượt tuyết. Nhưng vào mùa hè năm 1982, khi tuyết chưa rơi, Don đang theo dõi con trai chơi bóng rổ trong vườn nhà.

Một lúc sau, quả bóng thoát khỏi tay của cậu bé và lăn qua hàng rào ra đường. Don nhanh chóng đứng dậy, vững vàng chống nạng lao về phía quả bóng. Sử dụng một chân còn lại, anh khống chế quả bóng và đá nó trở lại sân cho con trai mình.

Cú đá của Don đã trở thành sự kiện lịch sử cho bóng đá khuyết tật. Sau đó, anh đã tập hợp lại nhóm trượt tuyết của mình và thuyết phục họ với một ý tưởng: 'Tại sao chúng ta không chơi bóng đá theo cách này?'.

Để vượt qua những mùa hè nhàm chán, nhóm trượt tuyết toàn người khuyết tật của Don Bennett đã thử chơi bóng đá bằng nạng. Họ thuê sân bóng 7 người, tạo ra những quy tắc đơn giản và bắt đầu thử nghiệm chúng.

Ví dụ, người chơi bóng đá khuyết tật chỉ được sử dụng một chân để chạm bóng. Dù chân còn lại ngắn hay dài, họ không được sử dụng chân đó để chạm bóng.

Những người mất cả hai chân có thể sử dụng chân giả để tham gia trận đấu. Không ai được phép sử dụng bất kỳ thiết bị hỗ trợ nào trên sân, ngoại trừ một cặp nạng tiêu chuẩn làm từ kim loại.

Nạng, như là một phần mở rộng của tay, chỉ được sử dụng để di chuyển. Cầu thủ sẽ bị phạt nếu chạm bóng vào nạng, tương tự như việc sử dụng tay. Họ sẽ đá phạt biên thay vì ném. Tuy nhiên, quy tắc về đá phạt đền, penalty và đá phạt góc vẫn được duy trì.

Đó là cách mà bóng đá cho người khuyết tật đã bắt đầu tại Seattle. Không lâu sau, trận đấu của Don Bennett và đồng đội đã thu hút sự chú ý của Bill Barry, một thành viên trong Hiệp hội Thể thao và Giải trí cho Người khuyết tật ở thành phố.

Bill, một huấn luyện viên bóng đá có kinh nghiệm, đã từng dẫn dắt nhiều đội bóng ở Canada và Mỹ. Thấy tiềm năng của bóng đá dành cho người khuyết tật mà Don Bennett đã phát minh, Bill đề xuất hợp tác.

Ông muốn thành lập một liên đoàn bóng đá cho người khuyết tật ở Hoa Kỳ, có thể phát triển thành một tổ chức quốc tế. Điều này sẽ giúp lan rộng môn thể thao này, tạo ra nhiều đội bóng hơn, ở nhiều quốc gia và mơ ước về một World Cup.

Trong thập kỷ 1980, Don Bennett và Bill Barry đã đi khắp thế giới để giới thiệu và phát triển bóng đá cho người khuyết tật.

Don Bennett hoàn toàn ủng hộ ý tưởng của Bill. Và trong nhiều năm, họ đã cùng nhau du lịch đến nhiều quốc gia ở Trung Mỹ và Châu Âu để giới thiệu và trình diễn môn thể thao này.

Tổ chức Bóng đá Quốc tế cho người khuyết tật đã được thành lập nhanh chóng. Họ tiếp tục cùng nhau hoàn thiện các luật lệ cho môn thể thao này, bao gồm việc quy định kích thước sân là 60x40m và kích thước cầu môn là 5x2,15m.

Mỗi trận đấu bóng đá người khuyết tật kéo dài 2 hiệp, mỗi hiệp 25 phút và có 10 phút nghỉ giữa hiệp. Mỗi đội bóng có 7 cầu thủ, trong đó có 6 cầu thủ và một thủ môn.

Cầu thủ phải mất ít nhất một chi dưới. Sự khuyết tật nhỏ nhất được xác định từ mắt cá chân trở xuống, buộc họ phải sử dụng nạng để di chuyển nếu không có chân giả.

Đối với thủ môn, sự khuyết tật được tính từ phần chi trên của họ. Điều này có nghĩa là thủ môn chỉ được sử dụng một bên tay lành để bắt bóng.

Do cầu thủ di chuyển khá khó khăn, luật việt vị không áp dụng trong bóng đá người khuyết tật. Tuy nhiên, họ vẫn sử dụng quả bóng tiêu chuẩn FIFA.

Bóng đá cho người khuyết tật đã phát triển đến năm 1984 khi giải đấu quốc tế đầu tiên được tổ chức tại Seattle. Đó được coi là World Cup bóng đá người khuyết tật đầu tiên dù chỉ có 3 đội tham gia: Mỹ, Canada và El Salvador. Sau đó, nhiều quốc gia khác đã tham gia, từ Anh, Brazil, Ấn Độ, đến Nga và Uzbekistan...

Cho đến năm 2022, đã có 17 kỳ World Cup bóng đá người khuyết tật được tổ chức. Các đội bóng từ nhiều lục địa đã phải thi đấu vòng loại với nhau, với chỉ 24 suất tham dự chính trong vòng chung kết, trong khi số quốc gia có đội bóng đá người khuyết tật đã tăng lên hơn 50.

Bóng đá cho người khuyết tật được ra mắt lần đầu tại Angola vào năm 1997 thông qua một chương trình từ thiện của Tổ chức Cựu Chiến binh Mỹ, gọi là Sáng kiến Thể thao cho Cuộc sống. Mục tiêu của chương trình là tổ chức các hoạt động phục hồi chức năng cho các nạn nhân bom mìn sau chiến tranh.

Để thực hiện điều này, các cựu chiến binh Mỹ đã xây dựng một trung tâm phục hồi chức năng ở Moxico, một tỉnh ở miền đông Angola, nơi đã trải qua nhiều trận chiến khốc liệt trong cuộc nội chiến.

Augusto Baptista, một trong những người sáng lập trung tâm này và là huấn luyện viên của đội bóng đá khuyết tật Angola, cho biết từ năm 1997 đến năm 2014, khoảng 80% thành viên trong đội tuyển quốc gia Angola là nạn nhân của bom mìn.

Với hơn 88.000 người khuyết tật do bom mìn sót lại, Angola là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ bom mìn sau chiến tranh.

Mines Advisory Group (MAG), một tổ chức rà phá bom mìn, cho biết vẫn còn hàng triệu quả mìn, bom chùm và bom chưa nổ trên khắp Angola, với tỉnh Moxico là một trong những điểm nóng.

Sabino António Joaquim, cựu đội trưởng 38 tuổi và là thành viên lớn tuổi nhất của đội bóng đá khuyết tật Angola, là một ví dụ sống của sự kiên nhẫn và quyết tâm. Anh đã trải qua thảm kịch khi mất nửa bên chân phải vì một quả mìn khi mới 9 tuổi, nhưng giờ đây anh nói rằng anh rất hạnh phúc với cuộc sống hiện tại và đặc biệt là với việc được chơi bóng.

Đối với một đứa trẻ 9 tuổi, việc mất nửa bên chân có thể là một bi kịch. Nhưng với Joaquim, điều đó đã trở thành một cơ hội mới và giúp anh thực hiện ước mơ của mình trong bóng đá. 'Bây giờ tôi rất hạnh phúc, tôi là một cầu thủ bóng đá và đang sống cuộc sống mà trước đây tôi không thể tưởng tượng được',' Joaquim nói.

Celestino Elias, một cầu thủ khác trong đội bóng, chia sẻ những ký ức và cảm xúc tương tự. Elias sinh ra ở tỉnh Huambo và cũng đã gặp phải một vụ tai nạn mìn khi anh mới 5 tuổi. Vụ tai nạn đã khiến anh mất cơ hội tham gia vào các trận đấu chính thức khi còn học sinh.

Mặc dù bạn bè vẫn giúp anh tham gia vào các buổi tập bóng đá, Elias chỉ có thể chơi với nạng khi tham gia vào đội. Tuy nhiên, khi đến trận đấu chính thức, anh thường bị loại bởi quy định không cho phép sử dụng nạng.

'Họ nói rằng tôi không được phép chơi với nạng,' Elias, nay đã 32 tuổi, vẫn cảm thấy buồn khi nhớ lại thời thơ ấu của mình.

Tuy nhiên, sau khi được giới thiệu với bóng đá cho người khuyết tật tại Angola, Elias đã nhanh chóng trở thành một ngôi sao. Với kinh nghiệm chơi bóng bằng nạng từ nhỏ, anh đã được gọi vào đội tuyển quốc gia và giúp đội bóng đạt chức vô địch World Cup năm 2018.

Đó là năm mà họ đã vượt qua đội tuyển Thổ Nhĩ Kỳ trong loạt sút luân lưu đầy kịch tính với tỷ số 5-4. Sau giải đấu đó, Elias cũng đã được vinh danh là cầu thủ khuyết tật xuất sắc nhất thế giới.

Không thể phủ nhận, chiến tích vô địch thế giới của đội tuyển bóng đá khuyết tật Angola năm 2018 là một trong những thành tựu vĩ đại nhất trong lịch sử thể thao của Angola.

Nhìn lại gần 50 năm kể từ khi Angola tuyên bố độc lập khỏi Bồ Đào Nha vào năm 1975, họ chỉ có một lần tham dự vòng chung kết FIFA World Cup vào năm 2006. Tại đó, đội tuyển thua cả 3 trận vòng bảng và chỉ ghi được một bàn.

Thành tích thể thao của Angola tại các kỳ thế vận hội đáng quên hơn cả. Họ chưa từng giành được bất kỳ huy chương Olympic nào, thậm chí cả huy chương đồng.

Đây là minh chứng cho những hậu quả mà chiến tranh đã để lại cho Angola và 34 triệu dân của nó. Sau khi độc lập, họ tiếp tục chìm đắm trong những cuộc nội chiến liên tiếp.

Hàng triệu người Angola đã phải sơ tán, hàng trăm ngàn người thiệt mạng trong những thành phố đổ nát. Đất nước đã bị cô lập với thế giới khác trong nhiều năm.

Cho đến năm 2002, sau khi nội chiến kết thúc, Angola bắt đầu quá trình tái thiết. Chiến thắng của đội tuyển bóng đá khuyết tật quốc gia vào năm 2018 có ý nghĩa vô cùng quan trọng với đất nước này.

Đó là minh chứng cho tiềm năng của Angola trên trường quốc tế và sức mạnh của người dân Angola trong việc vượt qua những khó khăn và đạt được thành công.

Kufula, đội trưởng của đội bóng đá khuyết tật Angola, nhớ lại cảm giác vinh quang của chức vô địch năm đó: 'Trở về nhà, được chào đón bởi người dân Angola, tôi chỉ có thể khóc'.

Sân bay Luanda đông đúc cổ động viên và người hâm mộ chờ đón đội tuyển. Họ cầm theo cờ và mặc áo đỏ và đen, màu của quốc kỳ.

Kufula nhớ lại cảm giác khi anh và đồng đội ngồi trên nóc một chiếc xe tải lớn, được cảnh sát hộ tống từ sân bay đến tham gia diễu hành qua các con phố.

Chức vô định ngay lập tức biến các cầu thủ bóng đá khuyết tật ở Angola thành những anh hùng. Ngày hôm sau, họ được Tổng thống João Lourenço mời tham dự buổi tiệc vinh danh và mỗi tuyển thủ được tặng một ngôi nhà ở thủ đô Luanda.

'Chúng tôi có cơ hội thể hiện tài năng của Châu Phi với thế giới', Jesus Morais, một tiền vệ 31 tuổi bị mất chân sau một chấn thương khi còn trẻ, chia sẻ.

'Gia đình tôi rất tự hào về thành công của tôi, về việc bảo vệ màu cờ và danh tiếng của đất nước. Điều đó luôn là nguồn động viên và sức mạnh cho tôi. Tôi sẽ luôn tự hào về màu cờ và danh tiếng của Angola', Morais nói.

Trong hơn 2 thập kỷ làm việc với đội bóng đá khuyết tật Angola, Baptista nhận thấy rằng thể thao, đặc biệt là bóng đá, giúp những người khuyết tật vượt qua nỗi đau và tổn thương mà bom mìn gây ra.

Tham gia vào môn thể thao này, họ cảm nhận được sự kết nối và thuộc về trong xã hội, cảm giác được trình diễn và cống hiến. Họ nhận thấy rằng mình có thể xây dựng cuộc sống mới, vượt qua khuyết tật.

Câu chuyện của họ không chỉ dừng lại ở chiến thắng World Cup. Các cầu thủ bóng đá khuyết tật ở Angola không chỉ tham gia vào giải đấu 4 năm một lần mà còn tham gia vào các giải chuyên nghiệp cả trong và ngoài nước.

Ít ai biết rằng các cầu thủ bóng đá khuyết tật cũng có thể phát triển sự nghiệp của mình trên sân cỏ. Với hơn 50 quốc gia thành viên tham gia Liên đoàn Bóng đá Người khuyết tật Thế giới, họ đang tạo điều kiện cho các cầu thủ trên toàn thế giới tham gia thi đấu.

Các giải bóng đá chuyên nghiệp dành cho người khuyết tật đã được tổ chức ở Châu Âu, Brazil và Thổ Nhĩ Kỳ, cho phép cầu thủ chuyển đến đó thi đấu và nhận lương.

Hiện có 5 cầu thủ bóng đá khuyết tật của Angola đang thi đấu ở nước ngoài, trong các giải chuyên nghiệp. Hai cầu thủ - Heno Guilherme và João Chiquete - đã giành danh hiệu Champions League Châu Âu với câu lạc bộ Etimesgut Amputee Sport Club ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Guilherme, 30 tuổi, đã mất chân phải trong một vụ tai nạn ô tô khi anh ấy 4 tuổi. Trong sự nghiệp kéo dài 13 năm, anh ấy đã giành chức vô địch World Cup, Champions League, Cúp bóng đá Châu Phi và nhiều danh hiệu giải đấu quốc nội ở Angola và Thổ Nhĩ Kỳ.

Ngoài các giải thưởng cá nhân và chuyên nghiệp, Guilherme nói rằng điều quan trọng nhất mà anh ấy đạt được trong sự nghiệp là sự công nhận từ gia đình và đất nước.

'Gia đình và bạn bè của tôi rất tự hào về những thành tựu của chúng tôi', Guilherme chia sẻ. 'Mọi người đều tự hào về những gì chúng tôi đã làm, và những thành tựu của chúng tôi đại diện cho đất nước Angola của chúng tôi'.

Nguồn và Ảnh: National Geographic, Usampsoccer, Iospress, Jiff, Drawinghope, Allafrica, Aa, Cdapress