Buzz
Bao giờ bạn tự hỏi vì sao các cặp vợ chồng thường gọi nhau là 'ông xã' và 'bà xã'?
'Ông xã' và 'bà xã' là những cụm từ thân thiện, gần gũi mà các cặp vợ chồng thường dùng để gọi nhau. Bạn có bao giờ tự hỏi về nguồn gốc và lịch sử của cách gọi này không?
Trong cuốn Đại Nam Quốc âm tự vị của Tịnh Của (năm 1986), không có từ 'xã' trong 'ông xã', 'bà xã', cho thấy vào cuối thế kỷ XIX, người Việt chưa sử dụng những từ này để gọi người chồng, người vợ của mình.
Theo Việt Nam tự điển của Lê Ngọc Trục và Lê Văn Đức, 'Xã' là từ viết tắt của 'xã trưởng', ví dụ như 'ông xã', 'thầy xã'.
Xã trưởng là người đứng đầu hội đồng hương một xã, có trách nhiệm quản lý xã - đơn vị hành chính cấp trên của thôn, cấp dưới của hương. Chức này không phải do triều đình cử, mà do nhân dân địa phương tự thống nhất đề cử lên, được các cấp trên của triều đình xét duyệt.
Hình minh họa
Từ điển Tiếng Việt của Văn Tân ghi lại: 'Xã' là người đàn ông trong làng có vị thế cao hơn dân thường, như 'bác xã'. Trong một số tài liệu khác, 'xã' được coi là một chức vụ quan trọng trong làng thời phong kiến và có thể mua bằng tiền.
'Ông xã nhà tôi', 'anh xã nhà em' là cách gọi phổ biến của bà vợ của xã trưởng khi nói về chồng mình với người khác, giống như cách bà vợ của ông lý nói về ông lý. Khi cách gọi này trở nên phổ biến, ai cũng có thể dùng 'ông xã' để chỉ chồng. Và khi 'ông xã' là chồng, tự nhiên 'bà xã' là vợ.
Cách gọi này thể hiện lòng tự hào về người bạn đời trong cộng đồng. Trong Hán Văn, 'xã' còn ám chỉ sự hòa hợp, như: Thi xã = Hội thơ.
Xuất xứ của chữ 'xã' dùng để gọi vợ hoặc chồng chỉ người hạnh phúc, cùng chí hướng. Tình cảm đó chỉ có thể tìm thấy giữa vợ và chồng. Trong Tiếng Hán, 'xã' kết hợp từ 'thần' (tức là tình cảm, tâm linh) và 'thổ' (tức là đất, chỉ tài sản và vật chất). Triết học phương Đông xem mỗi con người như một thế giới, cần phải hội tụ cả tâm linh lẫn vật chất.
Khi chọn người đồng hành đời, chúng ta thường chọn những người có thân hình khoẻ mạnh, biểu thị sự phát triển vật chất dồi dào để làm việc, góp phần nuôi sống gia đình. Nhưng họ cũng phải có tâm hồn phong phú, dịu dàng, chu đáo, chịu thương chịu khó. Đó cũng là tiêu chuẩn ngầm gửi gắm vào cách gọi 'ông xã', 'bà xã'. Khi gọi nhau như thế, vợ hay chồng đang nhắc nhở nhau về trách nhiệm và chuẩn mực vai trò của từ 'xã'.
