Buzz
Về tác giả và tác phẩm Cầu hiền chiếu trong sách Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức, bạn sẽ tìm thấy đầy đủ thông tin quan trọng nhất về tác phẩm Cầu hiền chiếu.
Tác giả và tác phẩm: Cầu hiền chiếu - Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức
I. Tác giả của văn bản Cầu hiền chiếu
- Ngô Thì Nhậm (1746 – 1803), còn được biết đến với hiệu là Hi Doãn, xuất thân từ làng Tả Thanh Oai (làng Tó), huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội).
- Là một danh sĩ, nhà văn thời hậu Lê và Tây Sơn, ông đã có những đóng góp to lớn trong việc giúp triều Tây Sơn đẩy lui quân Thanh.
II. Khám phá về tác phẩm Cầu hiền chiếu
1. Thể loại
Cầu hiền chiếu thuộc thể loại văn bản chiếu.
2. Nguyên cơ và bối cảnh sáng tác
Được viết vào khoảng thời gian 1788 - 1789 để thuyết phục các sĩ phu Bắc Hà, tức là những nhà tri thức của triều đại cũ (Lê-Trịnh), hợp tác với triều đại Tây Sơn.
3. Phương thức trình bày
Văn bản Cầu hiền chiếu được trình bày dưới hình thức nghị luận.
4. Tóm tắt nội dung văn bản Cầu hiền chiếu
Năm 1788, sau khi nhà Lê - Trịnh sụp đổ, Ngô Thì Nhậm đã theo dõi quân Tây Sơn. Nguyễn Huệ đánh bại quân Thanh, lên ngôi hoàng đế và mang tên là Quang Trung. Quang Trung giao cho Ngô Thì Nhậm viết “Chiếu cầu hiền” để kêu gọi sĩ phu Bắc Hà ra giúp nước cứu đời. Hiền tài như một ngôi sao sáng trên bầu trời. Người hiền sẽ là sứ giả của thiên tử. Tuy nhiên, trong tình hình đất nước gặp nhiều khó khăn, có những người quý tài lại rút lui, lãng quên sứ mệnh của mình. Có người nắm quyền thì sợ hãi, im lặng như không dám nói, hoặc làm việc chậm rãi. Có người “ra biển vào sông, chết đuối trên cạn mà không hiểu, như muốn tránh né suốt đời”. Vì vậy, vua Quang Trung đề ra con đường cầu hiền chính đáng, kêu gọi người tài ra giúp đất nước cứu đời.
5. Bố cục văn bản Cầu hiền chiếu
- Phần 1 (từ đầu đến ý trời sinh ra người hiền vậy): Mối quan hệ giữa người hiền và thiên tử
- Phần 2 (tiếp đến buổi ban đầu trẫm hay sao?): Hành động của người hiền khi Tây Sơn đánh bại Trịnh
- Phần 3 (phần còn lại): Con đường cầu hiền của vua Quang Trung
6. Ý nghĩa nội dung
Bài chiếu là một tài liệu quan trọng thể hiện chính sách chính đáng của nhà Tây Sơn nhằm khích lệ trí thức Bắc Hà tham gia vào công cuộc xây dựng đất nước.
7. Ý nghĩa về mặt nghệ thuật
Bài chiếu được viết với sự tài hoa của nghệ thuật thuyết phục, đậm chất và thể hiện lòng thành của tác giả đối với sứ mệnh xây dựng đất nước.
III. Khám phá chi tiết về tác phẩm Cầu hiền chiếu
1. Quy luật của người hiền
- Người hiền phải phục vụ thiên tử:
+ Người hiền phải làm theo ý thiên tử.
+ Bất kể làm như thế là vi phạm đạo lý, vi phạm quy luật sống.
- So sánh: Người hiền – như ngôi sao sáng; thiên tử – như sao Bắc Thần (còn được gọi là Bắc Đẩu).
- Từ quy luật tự nhiên: Sao sáng luôn tỏa sáng về phía Bắc Thần (về phía vị vua).
→ Sử dụng hình ảnh so sánh, rút từ ngôn từ triết học, tạo nên tính chính xác cho Chiếu cầu hiền, làm đúng lòng tin của người nho sĩ Bắc Hà. Điều này cho thấy Quang Trung là một người trí thức, hiểu biết lễ nghĩa.
2. Hành vi của người nho sĩ Bắc Hà và yêu cầu của đất nước
- Hành vi của người nho sĩ Bắc Hà:
+ Rút lui, lãng quên tài năng trốn tránh cuộc sống.
+ Tham gia vào việc làm quan: sợ hãi, im lặng như làm ngơ không dám nói, hoặc thực hiện công việc một cách chậm chạp đánh mõ, giữ cửa.
+ Một số người tự tử nhảy xuống biển hoặc sông: Đồng thời châm biếm nhẹ nhàng và chứng tỏ tác giả có kiến thức sâu rộng và tài năng văn chương.
- Câu hỏi:
+ Liệu rằng sự trầm tĩnh ít đức nghĩa này có xứng đáng để làm phò tá chăng?
+ Hay là vì thời đại đang trong tình trạng hỗn loạn mà không thể phục vụ hoàng đế và các quan lại chăng?
→ Thể hiện sự thành tâm và khiêm nhường, đồng thời đặt ra các yêu cầu và thách thức của vua Quang Trung. (Khiến người nghe không thể không thay đổi cách sống. Phải phục vụ và hết lòng vì triều đại mới).
- Tự nhận thức rõ những vấn đề của triều đại mới, một cách tế nhị đề xuất những yêu cầu của đất nước:
+ Nắng còn tối tăm;
+ Ban đầu đại định;
+ Triều chính vẫn còn nhiều thiếu sót.
→ Do gặp phải nhiều khó khăn nên cần sự hỗ trợ của nhiều nhân tài.
- Tại sao không có bất kỳ người tài nào được lựa chọn để hỗ trợ cho chính phủ ban đầu của trẫm hay sao?: Đặt câu hỏi mà khẳng định rằng nhân tài không chỉ hiếm có mà còn rất nhiều.
⇒ Cách nói vừa khiêm nhường và quyết đoán khiến những người hiền tài không thể không đến giúp đỡ triều đại mới, khiến nho sĩ Bắc Hà không thể không thay đổi cách ứng xử.
3. Con đường cầu hiền của vua Quang Trung
- Đối tượng cầu hiền: Các quan viên từ lớn đến nhỏ, dân chúng từ mọi tầng lớp xã hội.
- Phương thức cầu hiền:
+ Mở cửa cho mọi người có tài năng từ mọi tầng lớp xã hội được góp sức đóng góp ý kiến.
+ Khuyến khích các quan văn võ đề xuất những người có kỹ năng hay, lành nghề.
+ Tạo điều kiện cho những người tài tự ứng cử.
→ Phương châm dân chủ tiến bộ, phương thức cầu hiền: rộng mở và đúng đắn.
- Kêu gọi mọi người cùng nhau đóng góp vào công việc của triều đình để hưởng lợi lâu dài.
→ Biện pháp cầu hiền cụ thể và dễ dàng thực hiện.
⇒ Vua Quang Trung là một nhà lãnh đạo có tầm nhìn rộng lớn và khả năng tổ chức, sắp xếp công việc chính xác, biết làm dịu đi những lo ngại của nhân dân, khiến họ cảm thấy yên tâm tham gia vào công việc quốc gia.
Học hiểu bài Cầu hiền chiếu
Các bài học giúp bạn hiểu rõ về bài Cầu hiền chiếu trong môn Ngữ văn lớp 11 và các nội dung liên quan khác:
