Cây bẫy kẹp

Cây bẫy kẹp (tên khoa học: Dionaea muscipula) là một loại thực vật ăn thịt, chỉ có ở vùng đất ngập nước cận nhiệt đới tại Đông Mỹ, đặc biệt ở North Carolina và South Carolina. Loài cây này sử dụng một cơ chế bẫy đặc biệt để bắt con mồi, chủ yếu là côn trùng và nhện, bằng cách đóng lại các phần ngọn của lá khi bị kích thích bởi những sợi lông nhỏ bên trong bẫy.

Khi con mồi chạm vào các sợi lông trong bẫy, nó sẽ chuẩn bị đóng lại và thực hiện hành động này chỉ khi con mồi kích thích lông một lần nữa trong khoảng 20 giây sau lần tiếp xúc đầu tiên. Quá trình đóng bẫy diễn ra rất nhanh, chỉ trong khoảng một phần mười giây. Cơ chế này còn có các yếu tố phụ để tiết kiệm năng lượng bằng cách chỉ tiêu hóa những con mồi có giá trị dinh dưỡng cao, yêu cầu ít nhất năm lần kích thích thêm để xác nhận con mồi vẫn còn sống và xứng đáng để tiêu hóa.

Dionaea là một chi đơn độc và có họ hàng gần với rong ăn thịt (Aldrovanda vesiculosa) và gọng vó (Drosera), tất cả đều thuộc họ Gọng vó (Droseraceae).

Mặc dù cây bẫy kẹp được trồng phổ biến để bán, nhưng số lượng của chúng đang giảm nhanh chóng trong môi trường sống tự nhiên của chúng.

Tên gọi

Tên gọi của cây trong tiếng Anh bắt nguồn từ Venus, nữ thần tình yêu trong thần thoại La Mã. Tên chi, Dionaea ('con gái của Dione'), gợi nhớ đến nữ thần Hy Lạp Aphrodite, trong khi tên loài, muscipula trong tiếng Latin có nghĩa là 'bẫy chuột' hoặc 'bẫy ruồi.' Từ muscipula ('bẫy chuột') có nguồn gốc từ mus ('chuột') và decipula ('bẫy'), trong khi từ đồng âm muscipula ('bẫy ruồi') đến từ musca ('ruồi') và decipula ('bẫy').

Lịch sử ghi nhận rằng cây này từng được gọi bằng các thuật ngữ lóng như 'tipitiwitchet' hoặc 'twitchet tippity,' có thể phản ánh sự liên tưởng giữa cây và cơ quan sinh dục nữ. Các thuật ngữ này giống như 'tippet-de-witchet,' từ 'tippet' và 'witchet' (thuật ngữ cổ để chỉ âm hộ). Ngược lại, nhà thực vật học người Anh John Ellis, người đặt tên khoa học cho cây vào năm 1768, cho rằng tên gọi 'tippitywichit' có thể đến từ từ bản địa Cherokee hoặc Catawba. Theo Handbook of American Indians, tên cây có thể bắt nguồn từ từ titipiwitshik ('chúng (lá cây) cuốn quanh') trong tiếng Renape.

Khám phá

Vào ngày 2 tháng 4 năm 1759, thống đốc thuộc địa North Carolina, Arthur Dobbs, đã mô tả lần đầu tiên cây bắt mồi trong một bức thư gửi cho nhà thực vật học người Anh Peter Collinson. Ông viết: 'Chúng ta có một loài cây bắt ruồi nhạy cảm, sẽ đóng chặt khi có bất kỳ thứ gì chạm vào. Loài cây này mọc ở vĩ độ 34 nhưng không thấy ở vĩ độ 35. Tôi sẽ cố gắng giữ lại hạt giống của nó ở đây.' Một năm sau, Dobbs cung cấp thêm chi tiết trong một bức thư khác gửi Collinson, ngày 24 tháng 1 năm 1760.

Một trong những kỳ quan nổi bật của thế giới thực vật là một loài cây nhạy cảm kỳ lạ mà chưa từng được biết đến trước đây. Đây là một loài cây nhỏ nhắn với lá có hình dạng như một phần của quả cầu, chia thành hai nửa giống như phần miệng của một chiếc ví nhỏ, mở ra về phía ngoài và hội tụ ở một cạnh (giống như một chiếc bẫy lò xo bằng sắt); bất kỳ thứ gì chạm vào hoặc rơi giữa các lá sẽ ngay lập tức bị bẫy đóng lại như một lò xo, giữ chặt bất kỳ con côn trùng nào. Loài cây này có hoa màu trắng. Chúng ta gọi loài cây kỳ diệu này là Bẫy Ruồi Nhạy Cảm (Fly Trap Sensitive).

— Arthur Dobbs

Đây là bản mô tả đầu tiên của người châu Âu về loài cây này. Mô tả này được thực hiện trước khi John Ellis gửi thư cho The London Magazine vào ngày 1 tháng 9 năm 1768 và Carl Linnaeus vào ngày 23 tháng 9 năm 1768, trong đó ông mô tả loài cây và đề xuất tên gọi tiếng Anh Venus's Flytrap cùng với tên khoa học Dionaea muscipula.

Thực vật ăn thịt

Chọn lọc con mồi

Hầu hết các loài cây ăn thịt chọn lọc con mồi dựa vào loại bẫy mà chúng sử dụng và sự sẵn có của con mồi. Đối với cây bẫy kẹp, mồi thường là bọ cánh cứng, nhện, và các động vật chân đốt khác. Chế độ ăn của Dionaea bao gồm 33% kiến, 30% nhện, 10% bọ cánh cứng, và 10% châu chấu, trong khi các côn trùng bay chỉ chiếm ít hơn 5%.

Khi Dionaea phát triển từ tổ tiên thuộc chi Gọng vó (Drosera), điều này làm rõ lý do phân nhánh tiến hóa. Trong khi chi Gọng vó tiêu thụ côn trùng nhỏ có khả năng bay, Dionaea ăn các côn trùng lớn hơn bò trên mặt đất. Điều này giúp Dionaea khai thác được nhiều chất dinh dưỡng hơn từ các con mồi lớn hơn, mang lại lợi thế tiến hóa so với tổ tiên của chúng.

Cơ chế săn mồi

Cây bẫy mồi là một trong những loài cây có khả năng di chuyển nhanh chóng, tương tự như cây xấu hổ, cây thóc lép động, cây gọng vó và cây nhĩ cán.

Hình ảnh

Chú thích

• Thông tin về Dionaea muscipula trên Wikispecies
• Tài liệu liên quan đến Dionaea muscipula trên Wikimedia Commons