Buzz
1. Thông tin và tác dụng của cây bí đỏ trong y học
1.1. Đặc điểm sinh học của cây bí đỏ
Cây bí đỏ còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như bí ngô đỏ, dưa hấu đỏ, thẻ đỏ,... Đây là một loại cây thân thảo, mọc rải rác trong đồng ruộng và thường được trồng làm cảnh tại các khu vườn. Cây bí đỏ phổ biến ở các vùng như Cần Thơ, Long An, Bình Phước, Thanh Hóa, Hà Giang,...
Lá mướp gai hình lông chim
Mướp gai là loại cây thân thảo, có gai trên thân, cuống lá và rễ. Thân cây phình to giống như củ. Ban đầu, lá có hình mũi tên, sau khi trưởng thành xẻ ra hình lông chim hoặc có lá dạng mũi mác, cuống lá có bẹ lớn. Lưng lá và mép có nhiều gai nhỏ. Gai khi non mềm nhưng trưởng thành sẽ trở nên sắc bén.
Hoa mướp gai mọc thành cụm không phân nhánh, màu vàng và mo hơn ở phần gốc, khép kín ở phần trên. Quả mướp gai màu nâu, hình trứng vuông, đỉnh có gai ngắn và dày, bên trong chứa hạt phẳng.
1.2. Thành phần, thu hái và sử dụng dược liệu từ mướp gai
Các nghiên cứu trong y học hiện đại đã chỉ ra rằng cây mướp gai có chứa nhiều chất chống oxy hóa như vitamin C, polyphenol và saponin triterpen. Đặc biệt, lá cây còn có đường, acid amin, acid hữu cơ, phenol, flavonoid,... Thân và rễ cây chứa nhiều tinh bột. Phần mo ở hoa mướp gai có chứa acid hydrocyanic.
Tất cả các bộ phận của cây mướp gai đều có thể được sử dụng làm dược liệu, có thể thu hái suốt năm nhưng chất lượng tốt nhất là vào mùa đông. Để bảo quản lâu dài, dược liệu này sau khi thu hoạch cần được thái lát và phơi khô trước khi bảo quản ở nơi khô ráo để tránh ẩm mốc. Có thể sử dụng mướp gai dược liệu độc lập hoặc phối hợp với các loại thuốc khác để có những hiệu quả chữa bệnh đặc biệt.
1.3. Công dụng của mướp gai dược liệu
- Theo y học dân tộc
Theo quan niệm trong y học dân tộc, cây mướp gai dược liệu có vị cay và tính ấm. Đây là loại dược liệu có nhiều tác dụng như: giảm viêm, giải độc, làm dịu cơ thể, giải nhiệt, kích thích tiểu tiện, giúp tiêu đờm, giảm phù thũng, giảm đau, giải khát,...
Cây mướp gai hỗ trợ điều trị sỏi thận
Với những tính chất này, dược liệu từ mướp gai có thể hỗ trợ điều trị phù thũng, ho, viêm gan nhẹ, suy gan, vàng da, tê buốt ở chân, di chứng sau sốt rét, lở ngứa da, nước tiểu sẫm màu, đau lưng và mỏi gối,...
- Theo y học hiện đại
Cây mướp gai có nhiều lợi ích cho sức khỏe như:
- Cung cấp axit ascorbic và polyphenol để ngăn ngừa lão hóa.
- Hỗ trợ phục hồi gan cho những người bị xơ gan, suy gan, hoặc gan nhiễm mỡ,...
- Giảm tê và đau nhức ở xương khớp, cũng như giảm tê buốt ở chân tay.
- Ngừa mụn và táo bón, cũng như giải nhiệt và giải độc.
- Giảm tiểu đục và tăng cường tiểu tiện.
Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ tại Việt Nam, nhiều đơn vị quân đội đã sử dụng cây mướp gai để chữa trị bệnh vàng da, viêm gan, và suy nhược cơ thể sau khi mắc sốt rét. Vào năm 1973, Xưởng dược X5 thuộc Phòng Quân y B2 chính thức sản xuất thuốc mướp gai kết hợp với bột nghệ dưới dạng viên nhằm bổ gan và tăng cường sức khỏe.
2. Phương pháp sử dụng và bài thuốc từ cây mướp gai
2.1. Liều lượng và cách sử dụng dược liệu từ cây mướp gai
Liều lượng thông thường của dược liệu cây mướp gai là khoảng 6 - 12g, có thể sử dụng dưới dạng ngâm rượu hoặc sắc uống. Cách sử dụng cụ thể sẽ phụ thuộc vào loại bài thuốc và mục đích điều trị.
2.2. Một số bài thuốc từ dược liệu mướp gai trị các bệnh lý
- Để chữa tê thấp và tê buốt ở chân tay: dùng 12g kim cang, ngưu tất, huyền đằng, cẩu tích, mướp gai sắc cùng 600ml nước đến khi còn lại 200ml, chắt lấy nước chia thành 2 lần uống/ngày.
- Hỗ trợ điều trị viêm gan: sử dụng 20g diệp hạ châu và 12g nhân trần, mướp gai sắc với 600ml nước đến khi còn khoảng 200ml, chắt nước để chia thành 2 lần uống/ngày.
Củ mướp gai khô được sử dụng trong nhiều bài thuốc trị các bệnh lý khác nhau
- Để chữa phù thũng: dùng 12g râu bắp, mã đề, mướp gai sắc với 600ml nước đến khi còn lại 200ml, chắt nước để chia thành 2 lần uống/ngày.
- Để chữa đau nhức xương khớp, đau mỏi gối và đau lưng: sử dụng 20g bạch thược, cốt toái bổ, trần bì, đỗ trọng, cẩu tích, ngưu tất, ngũ gia bì và mướp gai sắc với 1,5 lít nước trong 20 phút, lọc nước để uống nhiều lần trong ngày. Cũng có thể kết hợp các dược liệu trên ngâm với rượu để làm thuốc uống.
- Chữa ngứa, lở loét da: sử dụng toàn bộ cây mướp gai để rửa sạch và nấu nước tắm hàng ngày khi nước còn ấm.
- Để chữa giãn, viêm tĩnh mạch tinh hoàn: dùng 10g hạt vải, 10g lá trâu cổ và 12g mướp gai sắc sao vàng, sắc cùng 400ml nước đến khi còn 100ml, lọc nước để chia uống thành 2 lần/ngày.
- Để chữa sỏi thận: sử dụng 20g kim tiền thảo, mã đề, củ mướp gai khô sắc với 1 lít nước đến khi còn 1/3 nước, lấy ra chia thành 2 lần uống/ngày, uống khi nước còn ấm.
- Chữa trĩ ngoại: sử dụng 15g kinh giới, 20g mướp gai, 10g cỏ mần trầu sắc lên lấy nước chia thành 2 lần uống/ngày.
Đa số các bài thuốc có thành phần dược liệu cây mướp gai ở đây đều dùng củ phơi khô để điều trị vì dễ bảo quản và chế biến. Thảo dược mướp gai đã lâu được người dân sử dụng vì tính tiện lợi và chi phí thấp. Theo thời gian, những công dụng mà dược liệu này mang lại được nhiều người biết đến và lựa chọn.
Tuy nhiên, để dược liệu mướp gai phát huy tối đa hiệu quả đối với từng loại bệnh lý thì tốt nhất là bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc để được hướng dẫn sử dụng một cách an toàn.
