Cây chổi

Cây chổi là dụng cụ vệ sinh gồm nhiều sợi cứng (thường làm từ nhựa, tóc, hoặc vỏ ngô) gắn vào một cán dài hình trụ. Nó thường được sử dụng cùng với xẻng hốt rác, và có thể coi như một loại cọ có cán dài.

'Chổi cứng' và 'chổi mềm' được phân loại riêng biệt. Chổi mềm được dùng để quét mạng nhện và bụi nhẹ trên tường, giống như chổi phủi bụi bằng lông, trong khi chổi cứng được dùng cho công việc nặng như quét bụi trên vỉa hè hoặc sàn bê tông. Phần lớn chổi nằm ở giữa, vừa đủ mềm để quét bụi nhẹ nhưng đủ cứng để quét sạch các bề mặt sàn nhà và doanh nghiệp.

Cây chổi cũng là biểu tượng gắn liền với phép phù thủy và nghi lễ.

Đặc tính

Cây chổi có ba phần chính

• Phần đầu chổi tiếp xúc trực tiếp với sàn nhà, tường,... có tác dụng làm sạch bụi bẩn.
• Thân chổi là phần nối giữa đầu chổi và cán chổi.
• Cán chổi là phần trên cùng, giúp người sử dụng cầm nắm dễ dàng hơn.

Một số loại cây chổi

Phân loại theo chất liệu

Còn gọi là chổi đót, chổi chít, chổi bông sậy, làm từ bông của cây đót, chít (danh pháp khoa học Thysanolaena latifolia). Khi bông còn non, xanh và chưa nở hoa, người ta cắt về phơi khô để làm chổi. Chổi chít tốt có thể dùng từ 3 đến 5 tháng. Bao gồm các loại:

• Thân làm từ chính thân cây chít
• Thân làm bằng cán nhựa
• Thân được quấn bằng
  • Dây nhựa
  • Dây thép

Rơm làm chổi phải là rơm nếp, vì rơm nếp cứng hơn và có màu vàng óng. Ngày nay, chổi rơm dần bị thay thế bởi chổi chít (quét nhà), chổi chà (quét sân), và nghề làm chổi rơm dần mai một. Khi nhà nông sử dụng máy tuốt lúa ngay tại cánh đồng, thóc được đóng bao nhanh chóng, phần rơm rạ để lại ngoài ruộng khô rồi bị đốt, do đó không còn rơm nếp để làm chổi.

Chổi tre được làm từ thân cây tre đã chẻ thành những nan mỏng và nhỏ, sau đó được bó kết lại với nhau. Công nhân vệ sinh đường phố thường sử dụng loại chổi này để quét đường. Tre dùng để làm chổi là những nan mỏng và hẹp, lấy từ các loại tre lớn như tre tàu, tre mạnh tông, tre lồ lồ, tầm vông. Tre được cắt thành những đoạn dài từ 50 đến 80 phân tùy theo độ dài của chổi, sau đó ngâm nước một đêm để làm mềm và chẻ thành nan mỏng. Các nan tre này được bó lại thành chổi, với một đầu được bện vào cán bằng tre và các đầu còn lại được buộc lại với nhau để tạo thành một chổi có tay cầm dài 80 phân.

Còn gọi là chổi dừa nước, được làm từ những cọng lá của cây dừa nước (danh pháp khoa học Nypa fructicans) thuộc họ dừa. Lá dừa được cắt từ gốc cây, bỏ đi phần lá con và cuống gốc, chỉ giữ lại phần lá dài từ 1 đến 1,2 mét để làm chổi. Các lá dừa được buộc lại với nhau, hai hàng lá nhỏ gập mặt vào nhau, sau đó dùng dây kẽm buộc chặt phần tay cầm. Một chổi chà thường gồm từ 5 đến 6 chiếc lá.

Chổi xơ dừa được làm từ xơ của vỏ ngoài trái dừa. Khi hái dừa già để lấy cùi, phần vỏ được tách ra và phơi khô. Vỏ dừa có nhiều xơ mềm và chắc, sau khi ủ và ngâm nước một hai ngày, xơ được đập tơi ra và ghép lại thành bàn chổi rộng khoảng 30 phân, có cán làm bằng tre hoặc gỗ. Bàn chổi dài 30 phân, dày 4-5 phân, với hai miếng tre kẹp chặt xơ dừa. Hai miếng tre này nối chặt vào cái cán tre dài 1 thước. Chổi này rất bền, chịu được nước ngọt lẫn nước mặn.

Còn được gọi là chổi thanh hao, làm từ cành cây chổi sể (danh pháp khoa học Baeckea frutescens), thuộc họ cây sim rừng. Cành nhỏ, cứng và có tinh dầu thơm, sau khi cắt về phơi khô cho lá rụng, cành được bó lại bằng dây kẽm thành chổi dài 50 phân. Chổi thanh hao bền, chịu nước, không bị mọt ăn, rất thích hợp để sử dụng.

Chổi cước có lông và cán bằng nhựa hoặc inox, ưu điểm là bền, dễ sử dụng, không ngấm nước và không bị rụng lông như chổi chít.

Phân loại theo công dụng

Dùng để quét dọn, vệ sinh nền gạch và gỗ trong nhà. Bao gồm các loại chổi đót và chổi rơm.

Làm từ sợi vải, dùng để lau sàn nhà lát gạch men hay gỗ ván. Cán chổi có thể bằng gỗ hoặc kim loại như nhôm, với bàn chổi bằng sắt có hai hàm răng kẹp chặt mớ sợi vải trắng. Loại chổi này có thể dùng để lau khô hoặc lau ướt, với hai phần chính: bàn chổi bằng tôn có ốc vặn kẹp bó sợi lại, và cán dài 1m2 bằng tre, gỗ hay ống tôn tròn.

Dùng để quét, vệ sinh sân và mặt đường. Bao gồm các loại chổi tre và chổi chà.

Sự kiện 'buôn chổi đót xây biệt phủ'

Năm 2017, tại Việt Nam xuất hiện thông tin về một số quan chức cấp tỉnh và trung ương giàu có nhờ 'làm thối móng tay', 'chạy xe ôm', 'bán chổi đót'... Những tấm gương này được coi là 'đủ đốt cháy mọi giáo án của các trường đại học như Thương mại, Ngoại thương, Kinh tế Quốc dân' và thậm chí 'các trường đại học hàng đầu thế giới như Cambridge hay Harvard'.

Một tấm gương 'buôn chổi đót xây biệt phủ' là một Giám đốc sở và 'người nhà của lãnh đạo' tỉnh Yên Bái, xây dựng 'biệt phủ' ở thành phố Yên Bái. Ngoài sự khác biệt về diện tích và vị trí đắc địa, nguồn gốc tài sản cũng gây thắc mắc, chủ nhân cho biết tài sản hình thành nhờ 'buôn chổi đót, nuôi lợn...' mà có.

Chổi đót là một vật dụng nhỏ, tiêu thụ rất ít trong xã hội, với giá bán khoảng 30 nghìn đồng một chiếc vào năm 2017. Do đó, mức lợi nhuận từ việc bán chổi đót là rất nhỏ, không thể như lời quan chức đã nói. Vì vậy, diễn giải này được coi là 'giả dối', 'chuyện khôi hài', 'coi thường dân'.

Văn hóa

• Được nhắc đến trong bài hát Bé quét nhà
• Chổi sể (besom) được sử dụng làm chổi bay trong các câu chuyện về phù thủy
• Xuất hiện trong các câu chuyện như Cô Bé Lọ Lem, Tấm Cám,...
• Chổi sể cùn có trong truyện Thầy bói xem voi
• Chổi được sử dụng trong phim như một công cụ quét dọn, đập phá như Tom & Jerry,...

• Sự kiện Xây biệt thự khủng nhờ chạy xe ôm

Liên kết ngoài