Buzz
1. Nhận biết đặc điểm của cây dành dành
Dành dành (chi tử) thuộc họ cà phê, có thân có thể cao từ 1 - 2m. Cây dành dành có cành màu nâu và mịn; lá đơn mọc đối diện. Hoa dành dành thường màu trắng hoặc trắng ngà, to, mọc đơn phía đầu cành.
Hầu hết mọi bộ phận của cây dành dành đều có thể được sử dụng làm dược liệu
Quả của cây dành dành có hình dạng dài khoảng 5 - 7cm, đỉnh của quả có đài, cạnh lồi của quả có cánh, chuyển sang màu vàng khi chín. Hạt của dành dành có hình dẹt và hơi tròn, bên ngoài có phủ một lớp chất cơm màu vàng hoặc đỏ. Dù trước đây nó thường mọc tự nhiên nhưng hiện nay đã được trồng để làm cảnh và khai thác làm dược liệu.
2. Lợi ích và cách sử dụng cây dành dành để tăng cường sức khỏe
2.1. Công dụng của dược liệu từ cây dành dành
Hầu hết mọi phần của cây dành dành đều có thể được sử dụng làm thuốc. Lá và cành được cắt nhỏ và phơi khô, sau đó rang vàng. Quả được thu hoạch khi gần chín, sau đó phơi khô hoặc để chín tự nhiên rồi phơi và tách riêng vỏ và hạt. Hạt có thể được rang vàng hoặc đen tùy thuộc vào mục đích điều trị. Hoa của cây dành dành có thể được sử dụng tươi hoặc phơi khô.
Cấu trúc của từng phần của cây dành dành như sau:
- Lá: chứa iridoid cerbinal.
- Vỏ của quả: chứa axit ursolic.
- Hạt của quả: chứa hợp chất iridoid glycosid như shanzhiside, gardosid,... cùng với các axit hữu cơ, sắc tố α - crosin và α – crocetin.
- Hoa: chứa tinh dầu và steroid.
Theo y học cổ truyền, cây dành dành được cho là có thể điều trị các triệu chứng như tiểu máu, chảy máu cam, sưng hoặc đau mắt đỏ, nôn ra máu, da vàng do viêm gan, tâm trạng căng thẳng, sốt cao,...
Y học hiện đại cũng ghi nhận các ảnh hưởng tích cực của cây dành dành đối với sức khỏe, bao gồm khả năng chống viêm, chống oxi hóa, kiểm soát đường huyết, cải thiện giấc ngủ, tăng tuần hoàn máu,...
2.2. Phương pháp sử dụng cây dành dành để cải thiện sức khỏe
Dành dành có thể sử dụng dạng khô hoặc tươi, và có thể kết hợp với các loại dược liệu khác để tạo thành bài thuốc điều trị bệnh. Ngoài việc làm thuốc, cây này cũng được sử dụng để nhuộm màu hoặc làm gia vị cho các món ăn.
Nhiều người sử dụng quả dành dành để nhuộm màu làm đẹp cho thực phẩm
Trung bình mỗi ngày nên dùng 6 - 12g của cây dành dành. Tuy nhiên, liều lượng này có thể thay đổi tùy thuộc vào mục đích điều trị. Việc sử dụng mỗi bài thuốc cần phải tuân thủ đúng liều lượng, không nên sử dụng quá nhiều cây dành dành.
2.3. Một số bài thuốc từ dược liệu dành dành
- Dùng để điều trị các triệu chứng như mắt vàng, da vàng, viêm gan
+ Cách sử dụng: 12g dành dành, 24g nhân trần và 24g đường kính.
+ Quá trình thực hiện: hãy sắc tất cả các dược liệu đã chuẩn bị với 600ml nước cho đến khi còn 100ml, sau đó thêm đường và khuấy đều để uống 3 lần/ngày.
- Điều trị vết bỏng
Sử dụng phần nhân của quả dành dành, rửa sạch và phơi khô, sau đó nghiền thành bột. Trộn bột này với dầu mè và đắp lên vùng da bị bỏng, sau đó băng bó vùng tổn thương.
- Điều trị đau nhức xương khớp và bong gân
Nhặt một vài quả cây dành dành, rửa sạch và nghiền thành bột. Thêm một chút nước và khuấy đều để có một hỗn hợp sền sệt, sau đó thêm một ít rượu trắng vào. Đắp hỗn hợp này lên vùng bị đau nhức hoặc bong gân một lần mỗi ngày.
- Phương pháp chữa bệnh sỏi niệu đạo, rối loạn tiểu tiện
+ Công thức: 12g rễ dành dành, 12g kim tiền thảo, 12g lá mã đề
+ Hướng dẫn: Rửa sạch tất cả nguyên liệu, đun sôi trong nồi, lọc nước uống trong 10 ngày
- Giải pháp cho cảm giác nóng rát dạ dày
+ Cách làm: Sử dụng 7-9 quả dành dành
+ Thực hiện: chuẩn bị quả dành dành sạch vàng, rồi đun sôi với nước cho đến khi một nửa dung lượng nước còn lại. Tắt bếp và lọc nước để uống, có thể kết hợp với nước gừng sống để giảm cơn nóng rát dạ dày.
Lá dành dành bị nghiền thành bột có khả năng làm lành vết bỏng rất hiệu quả
- Phương pháp trị đau mắt đỏ
Thu hái lá dành dành sau khi rửa sạch và ngâm qua nước sôi, sau đó nghiền nhuyễn. Bôi lên mắt với miếng gạc mỏng.
- Phương pháp điều trị viêm bàng quang
+ Thành phần dược liệu: 16g chi tử, 20g bạch mau căn, 12g đông quỳ tử, 8g cam thảo.
+ Thực hiện: Sắc nước từ tất cả các loại dược liệu trên và uống 3 lần mỗi ngày.
- Phương pháp điều trị chảy máu cam
Lấy quả dành dành sống, đốt cho than và nghiền thành bột, sau đó hít vào mũi.
2.4. Lưu ý khi sử dụng dược liệu cây dành dành
Cây dành dành là một loại dược liệu quý hiếm trong y học cổ truyền, có khả năng điều trị nhiều bệnh lý. Khi sử dụng loại cây này để chữa bệnh, cần nhớ rằng:
- Không nên ngừng dùng thuốc Tây mà không có ý kiến của bác sĩ, dù đã sử dụng bài thuốc từ cây dành dành. Bài thuốc này chỉ hỗ trợ điều trị, việc ngừng dùng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Trước khi sử dụng cây dành dành làm dược liệu, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.
So với việc sử dụng thuốc Tây, các bài thuốc từ cây dành dành có thể mang lại hiệu quả chậm hơn. Ngoài ra, cần thận trọng để tránh nguy cơ dị ứng, đặc biệt là đối với những người có cơ địa mẫn cảm, phụ nữ mang thai, trẻ em và người cao tuổi. Trước khi sử dụng cây dành dành, phụ nữ mang thai và người cao tuổi nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Tóm lại, dành dành là một dược liệu phổ biến trong y học Đông y, có khả năng điều trị nhiều bệnh lý khác nhau để cải thiện sức khỏe. Trước khi sử dụng bài thuốc từ cây dành dành, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.
