Cây đỗ trọng: Đặc điểm, nguồn gốc, tác dụng dược tính và cách sử dụng

1. Nguyên nhân và đặc tính của cây đỗ trọng

Trước khi thảo luận về tác dụng và cách sử dụng của cây đỗ trọng, cần hiểu rõ về nguồn gốc và đặc điểm của nó.

1.1. Xuất xứ và đặc điểm 

Đỗ trọng là một loại cây gỗ nhỏ, được biết đến khoa học với tên gọi Eucommia ulmoides. Xuất xứ của loài cây này là Trung Quốc.

Cây đỗ trọng có nguồn gốc từ Trung Quốc

Trước đây, cây này đã gần như biến mất. Tuy nhiên, nhờ vào ứng dụng ngày càng phổ biến trong y học cổ truyền, số lượng cây đỗ trọng đã tăng trở lại và được trồng ở nhiều khu vực của Trung Quốc.

Trong Y Học Cổ Truyền Trung Quốc, đỗ trọng luôn được coi là một trong 50 loại dược liệu quý.

1.2. Đặc điểm 

Tại Việt Nam, cây đỗ trọng thường mọc ở các vùng núi phía tây bắc như Sa Pa, Lào Cai. Tuy số lượng không nhiều, nhưng cây này vẫn được sử dụng trong y học truyền thống, đặc biệt là vỏ cây, chủ yếu vẫn phải nhập từ Trung Quốc.

Người ta thường tách vỏ cây đỗ trọng làm thuốc

Cây đỗ trọng thường phát triển mạnh vào mùa hè, có thân gỗ nhỏ nhưng thẳng. Vỏ cây mỏng, phía trong màu nâu đen nhạt, phía ngoài xám kết hợp với sợi trắng như tơ.

Khi trưởng thành, cây có thể cao đến 15m. Lá mọc đơn, có răng cưa ở mép.

Cây đỗ trọng có hoa, nhưng không phải lúc nào cũng nở rộ. Hoa có màu xanh lục. Sau khi hoa tàn, quả xuất hiện, mỗi quả chứa một hạt.

2. Phân tích thành phần hóa học trong cây đỗ trọng

Vỏ cây đỗ trọng chứa nhiều thành phần quý giá nhất và thường được sử dụng trong thuốc. Lá cũng có thể sử dụng nhưng ít hơn.

Mọi phần của cây đỗ trọng đều chứa nhiều thành phần có ích

Sau khi phân tích, đã phát hiện rằng vỏ cây chứa khoảng 3% đến 7% gutta pecka. Tỷ lệ gutta pecka trong lá là khoảng 2%, trong quả là 27.34%.

Nếu nung ở nhiệt độ từ 45° đến 700° C, gutta pecka sẽ có tính chất giống cao su và có khả năng cách nhiệt.

Ngoài gutta pecka, vỏ cây còn chứa nhiều tinh dầu, albumin, chất béo và muối vô cơ. Lá tập trung nhiều tamin và nhựa cùng một số thành phần đặc biệt khác.

3. Tác dụng dược lý và trị bệnh của cây đỗ trọng 

Không phải ngẫu nhiên mà đỗ trọng được xếp vào top 50 bài thuốc quý trong y học Trung Quốc. Loài cây này có nhiều tác dụng dược lý và khả năng điều trị bệnh rất đa dạng.

Vỏ cây đỗ trọng hỗ trợ điều trị viêm khớp khá tốt 

3.1. Tác dụng dược lý 

Vỏ cây đỗ trọng chứa các thành phần đã được chứng minh giúp ngăn chặn sự phát triển của viêm khớp. Do đó, các loại thuốc chứa vỏ cây đỗ trọng đều có hiệu quả đối với cả viêm khớp cấp và mạn tính, giúp cải thiện sức khỏe xương khớp và ngăn ngừa thoái hóa khớp.

Ngoài ra, cây đỗ trọng cũng có tác dụng dược tính đặc biệt cho người bị bệnh liên quan đến thoái hóa thần kinh alzheimer. Trong một số loại thuốc trị alzheimer, đã sử dụng thành phần từ cây đỗ trọng.

3.2. Tác dụng điều trị bệnh 

Các phần của cây đỗ trọng, đặc biệt là vỏ, thường được sử dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh, như viêm thận, mệt mỏi cơ thể, tăng huyết áp, tiểu đêm, rối loạn sinh lý nam,... Người phụ nữ mang thai bị động thai cũng có thể sử dụng bài thuốc từ vỏ cây này.

4. Một số bài thuốc từ cây đỗ trọng 

Trong y học cổ truyền, cây đỗ trọng thường được sử dụng rộng rãi trong việc điều trị các bệnh thông thường như đau lưng do thận chèn ép, đau thần kinh tọa, cao huyết áp, ...

Người mắc cao huyết áp có thể dùng bài thuốc từ cây đỗ trọng

4.1. Trị đau lưng do thận chèn ép 

Tình trạng thận chèn ép thường gây đau lưng không thoải mái. Sử dụng vỏ cây đỗ trọng kết hợp với nhục thung dung, đương quy,... có thể giảm đau lưng do thận chèn ép.

4.1.1. Bài thuốc cho người thận dương hư

Danh sách nguyên liệu cần chuẩn bị gồm:

• 16g Đỗ trọng

• 16g Hoài sơn

• 12g Đương quy

• 10g Lộc giác giao

• 12g Câu kỷ tử

• 12g Thỏ kỷ tử

• 8g Nhục quế

• 6g Phụ tử

• 26g Thục địa

Sử dụng toàn bộ nguyên liệu trên để pha chế hoặc tạo thành bột, sau đó sử dụng dần.

4.1.2. Bài thuốc dành cho những người có thận âm hư

Danh sách một số nguyên liệu cần chuẩn bị bao gồm:

• 16g Đỗ trọng

• 12g Sơn thù

• 12g Hoài sơn

• 12g Ngưu tất

• 12g Thỏ ty kỷ tử

• 12g Ngưu tất

• 16g Câu kỷ tử

• 16g Sinh địa

Dùng toàn bộ các nguyên liệu trên để chiết xuất nước uống hoặc nghiền thành viên nhỏ để dùng dần. 

4.2. Phương pháp chữa trị đau thần kinh tọa

Nếu bạn gặp phải đau thần kinh tọa do thoái hóa dây thần kinh cột sống, hãy thử áp dụng bài thuốc từ cây đỗ trọng. 

Danh sách những nguyên liệu cần chuẩn bị bao gồm:

• 18g Vỏ đỗ trọng

• 18g Cam thảo

• 18g Phòng phong

• 6g Quế chi

• 6g Tế tân

• 12g Tang ký sinh

• 12g Đảng sâm

• 12g Bạch Thược

• 12g Độc hoạt

• 12g Ngưu tất

• 12g Phục linh

• 12g Đại táo

• 12g Thục địa

• 12g Đương quy

4.3. Phương pháp chữa trị cao huyết áp

Những người mắc bệnh cao huyết áp có thể nên thử sử dụng một số bài thuốc chứa vỏ đỗ trọng. Bởi các hiệu quả của loại thảo dược này sẽ có tác dụng tích cực đối với sức khỏe của những người bị cao huyết áp. 

Các nguyên liệu cần chuẩn bị cho bài thuốc trị cao huyết áp bao gồm:

• 80g Đỗ trọng

• 80g Hạ khô thảo

• 40g Thục địa

• 40g Đơn bì

Hãy nghiền nhỏ toàn bộ nguyên liệu trên thành bột, sau đó tạo viên. Mỗi lần dùng 2 viên tương đương 12g hỗn hợp đã tạo viên. 

Chú ý: Không tự ý sử dụng các loại thuốc trên tại nhà, hãy đi khám và tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ. 

5. Điều lưu ý khi sử dụng cây đỗ trọng để điều trị bệnh 

Hãy nhớ rằng những bài thuốc được liệt kê ở trên chỉ mang tính chất tham khảo. Nếu bạn muốn sử dụng đỗ trọng để điều trị bệnh, hãy ghi nhớ 3 thông tin quan trọng sau đây. 

• Tuyệt đối không kết hợp đỗ trọng với huyền sâm, xà thoái.

• Những người bị thận hư, âm hư không nên sử dụng thuốc chứa đỗ trọng.

• Những người được chẩn đoán là âm hư phần thận trong quá trình sử dụng đỗ trọng, nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ trước. 

Đỗ trọng là một loại thảo dược có nguồn gốc từ Trung Quốc. Dược liệu được làm từ cây này được xếp vào top 50 bài thuốc quý trong y học Trung Quốc. Vỏ của cây đỗ trọng thường được sử dụng trong nhiều loại thuốc chữa bệnh. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào chứa đỗ trọng, bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ và kiểm tra kỹ lưỡng.