Buzz
1. Đặc điểm sinh học của cây đơn đỏ
Cây đơn đỏ (Excoecaria cochinchinensis Lour) thuộc họ Thầu dầu, có nhiều cành nhỏ vươn dài, chiều cao khoảng 0.5 - 1m, màu đỏ tía nổi bật. Lá cây mọc đối, cuống dài, mép lá có khía răng, mặt trên lá màu xanh sẫm bóng còn mặt dưới lại có màu đỏ. Hoa cây đơn đỏ mọc thành cụm ở đầu cành và kẽ lá. Quả dạng nang, có cạnh.
Màu đỏ trên lá là đặc điểm dễ nhận biết nhất của cây đơn đỏ
2. Công dụng chữa bệnh của cây đơn đỏ
Lá của cây đơn đỏ chứa nhiều thành phần hóa học, điển hình là: coumarin, anthranoid, flavonoid, saponin,... Y học cổ truyền cho rằng lá đơn đỏ có tác dụng thông kinh, giải độc, hoạt lạc, chỉ thống; chữa trị: mẩn ngứa, mụn mủ,... do chứng đơn. Có lẽ cũng vì chữ trị chứng đơn và lá cây có màu đỏ nên dược liệu được gọi là đơn đỏ.
Vào thời gian sắp ra hoa, thường người ta hái lá đơn đỏ để phơi khô, dùng sau này. Tuy nhiên, thời điểm tốt nhất để thu hái là từ tháng 4 đến 6 vì lúc này cây cho nhiều nhựa nhất, lá cũng có kích thước to dày, dược tính cao nhất. Một số nơi hái lá đơn đỏ để dùng vào dịp tết Đoan Ngọ.
Lá đơn đỏ sau khi đã được sấy hoặc phơi khô nên cất giữ trong túi kín, bảo quản ở nơi khô ráo để tránh ẩm ướt. Dược liệu thường được sử dụng dưới dạng nước sắc, dùng đơn lẻ hoặc kết hợp với các dược liệu khác. Liều lượng khuyến nghị với lá tươi là 20 - 40g, lá khô là 6 - 12g.
3. Phương pháp sử dụng cây đơn đỏ trong một số bài thuốc chữa bệnh
3.1. Bài thuốc điều trị mề đay, dị ứng
- Chuẩn bị: 16 - 20g lá đơn đỏ; có thể thêm 8 - 10g mỗi loại bao gồm: kim ngân, ké đầu ngựa, vỏ núc nác.
- Cách thực hiện: sắc các dược liệu này với lượng nước vừa đủ cho đến khi còn lại 1/2 lượng nước, sau đó chia thành 3 lần uống/ngày.
Cây đơn đỏ có khả năng điều trị bệnh mề đay
3.2. Phương pháp chữa sưng đỏ, đau nhức, mụn mủ ở vú
- Chuẩn bị: 15 - 20g lá đơn đỏ.
- Cách thực hiện: dược liệu được rửa sạch sau đó sắc lấy 1/3 lượng nước để chia thành 3 lần uống. Hoặc có thể thực hiện cách khác bằng cách nghiền nát dược liệu khô, sau đó làm nóng và bọc vào túi vải, áp dụng trực tiếp lên vùng bị sưng tấy.
3.3. Phương pháp chữa trị trẻ em mắc bệnh đại tiện ra máu
- Chuẩn bị: 1 nắm lá đơn đỏ.
- Cách thực hiện: đơn giản chỉ cần rửa sạch dược liệu sau đó sắc nước để trẻ uống.
3.4. Bài thuốc điều trị viêm da cơ địa
- Chuẩn bị: 500ml nước, 4 - 5 lá đơn đỏ.
- Cách thực hiện: Lựa chọn một trong 3 phương pháp sau:
+ Phương pháp 1: lá đơn đỏ sau khi được rửa sạch và giã nhuyễn với một ít muối, sau đó vắt lấy nước chia thành 2 phần uống/ngày, phần bã đắp trực tiếp lên da.
+ Phương pháp 2: sắc dược liệu cùng 500ml nước cho đến khi chỉ còn lại một chén nhỏ, sau đó chia thành 2 lần uống trong ngày.
+ Phương pháp 3: dùng một nắm lá khế nhỏ và 2 - 3 lá đơn đỏ sau khi được rửa sạch, xay nhuyễn và đắp trực tiếp lên da, sau đó băng kín bằng bông gạc vô khuẩn trong khoảng 20 phút trước khi rửa lại bằng nước ấm.
3.5. Bài thuốc điều trị mụn mủ và ngứa da
- Chuẩn bị: 20 - 30g lá đơn đỏ, 1 lượng nhỏ bằng nhau của: bầu đất tía, thài lài tía, đậu ván tía.
- Cách thực hiện: sắc hết dược liệu để uống trong ngày.
3.6. Bài thuốc điều trị tiêu chảy kéo dài
- Chuẩn bị: 15g lá đơn đỏ đã được sao vàng, 1 miếng gừng nướng.
- Cách thực hiện: sắc toàn bộ dược liệu đã chuẩn bị với 600ml nước cho đến khi chỉ còn lại 200ml, sau đó chắt lấy nước chia thành 3 phần uống/ngày.
Nước sắc từ cây đơn đỏ có thể uống để điều trị nhiều bệnh lý
3.7. Bài thuốc điều trị đau khớp
- Chuẩn bị: 12g mỗi loại: lá đơn đỏ, lá đơn tướng quân, lá bạc thau đã được sao vàng; 16g mỗi loại: rễ gối hạc, ké đầu ngựa; 8g lá thông; 10g dây kim ngân. Nếu cơ địa thân hàn, thêm 16g mỗi loại: tỳ giải, thổ phục linh; 16g vòi voi; 12g kinh giới.
- Cách thực hiện: sắc dược liệu cùng với 600ml nước cho đến khi chỉ còn lại 200ml, sau đó lấy nước chia thành nhiều lần uống trong ngày.
3.8. Bài thuốc điều trị tình trạng mất ngủ, ngứa da và zona thần kinh
- Chuẩn bị: 20 - 30g lá đơn đỏ tươi.
- Thực hiện: sau khi sao vàng và hạ thổ dược liệu, đổ nước đến khi nồi ngập, sắc cho đến khi còn lại 300ml, sau đó chắt ra dùng thành 2 lần/ngày.
3.9. Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh viêm đại tràng và tiêu chảy
- Chuẩn bị: 15 - 20g lá đơn đỏ đã sao vàng hoặc phơi khô.
- Cách thực hiện: sắc dược liệu cùng với 1 lít nước cho đến khi còn lại 300ml, sau đó thêm vài lát gừng vào, uống nhiều lần trong ngày và khi nước thuốc còn ấm.
3.10. Bài thuốc điều trị kiết lỵ ở trẻ em và tiêu chảy mãn tính
- Chuẩn bị: 12g mỗi loại: liên kiều, lá đơn đỏ, kim ngân đằng, ké đầu ngựa.
- Cách thực hiện: dược liệu được rửa sạch và sắc với lượng nước vừa đủ cho đến khi còn khoảng 1/3, sau đó chắt nước để chia thành 3 lần uống/ngày. Nên uống trước khi ăn và tiếp tục uống liên tục cho đến khi các triệu chứng hoàn toàn biến mất.
4. Lưu ý khi sử dụng dược liệu cây đơn đỏ để điều trị bệnh
- Phân biệt để tránh nhầm lẫn cây đơn tướng quân, đơn hoa đỏ với cây đơn đỏ.
- Không sử dụng cho trường hợp thường xuyên gặp chảy máu hoặc mắc bệnh máu khó đông.
- Chỉ áp dụng bài thuốc tắm, ngâm rửa hoặc đắp trên những trường hợp bị bệnh nhẹ và chưa có dấu hiệu nhiễm trùng da. Nếu da bị tổn thương với diện rộng và có dấu hiệu nhiễm trùng như: đau nhức, sưng nóng, chảy dịch vàng,... thì cần thăm khám bác sĩ chuyên khoa để được điều trị hiệu quả.
Những thông tin chia sẻ về dược liệu cây đơn đỏ ở trên hy vọng sẽ hỗ trợ bạn đọc trong quá trình tìm hiểu về tác dụng của loài cây này. Nếu có ý định sử dụng bất kỳ bài thuốc nào từ lá cây đơn đỏ, tốt nhất là người bệnh nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc Đông y để được hướng dẫn về liều lượng, cách sử dụng một cách hiệu quả và an toàn.
