Cây mây

Mây là tên gọi chung cho khoảng 600 loài cây, chủ yếu thuộc các chi Calamus (khoảng 400 loài) và Daemonorops (khoảng 115 loài), phân bố tự nhiên ở các khu vực nhiệt đới của châu Á, châu Úc và châu Phi. Mây được sử dụng làm nguyên liệu cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ và đồ dùng gia đình như bàn, ghế, giỏ đựng... Mặc dù mây rất giống cây tre, nhưng mây khác tre ở chỗ thân đặc, không rỗng và có gai. Gai của mây bóng loáng. Quả mây có vị chát, kích thước bằng hạt đậu xanh và thường mọc thành chùm; vỏ quả rất ráp. Mây cần sự chăm sóc của con người để phát triển tốt, tuy nhiên nó cũng có khả năng sinh trưởng trong điều kiện hoang dã, khác với tre có thể tự phát triển mà không cần sự chăm sóc. Điều này làm cho mây trở thành công cụ tiềm năng trong việc bảo vệ rừng nhờ vào những lợi ích và giá trị nó mang lại.

Đặc điểm

Mây có khả năng thích ứng với nhiều điều kiện sống khác nhau, bao gồm cả các khu vực hoang sơ và đất nghèo dinh dưỡng. Mây phát triển thành bụi với hình dạng giống ruột gà. Để đạt năng suất cao và chất lượng tốt trong trồng trọt, người ta thường chọn giống mây nếp, nổi bật với các đốt thưa, thân tròn đều, vỏ màu trắng ngà. Giống này không chỉ cho năng suất cao mà còn dễ thu hoạch, chịu được các điều kiện thời tiết khắc nghiệt và có khả năng chống sâu bệnh tốt.

Thời vụ trồng

Tại Việt Nam, mây được trồng vào mùa xuân và mùa thu ở vùng Đông Bắc và đồng bằng Bắc Bộ. Các tỉnh phía Tây Bắc Bộ và trung du khu vực 4 cũ trồng từ tháng 5 đến tháng 7. Các tỉnh nam Trung Bộ và cao nguyên trồng từ tháng 6 đến tháng 7. Các tỉnh Nam Bộ trồng vào tháng 7 và tháng 8.

Kỹ thuật trồng

Tạo luống trồng

Tùy vào kích thước khu vực trồng mây, cần lập kế hoạch hợp lý cho việc thiết kế. Sau khi xác định diện tích, cần dọn dẹp, xới cỏ và loại bỏ các cây dại. Tiếp theo, tạo luống cao từ 12 – 15 cm, làm đất tơi xốp, và rắc đều vôi bột lên toàn bộ mặt luống với liều lượng 50 kg/ha. Vôi bột giúp khử độ pH và tiêu diệt côn trùng cũng như bào tử nấm có hại.

Trồng mây

Khi đào hố trồng, cần tuân theo các tiêu chuẩn sau:

• Cách nhau giữa các luống: 60 cm
• Cách nhau giữa các hàng: 50 cm
• Cây cách cây: 60 cm

Sau khi đào hố, dùng dao chuyên dụng rạch nhẹ lên thành bầu. Tháo bỏ toàn bộ nilông khỏi cây giống, đặt cây vào hố và lấp 1/3 lượng đất vào hố. Phủ lên trên bằng 2-3 nắm cát đen, sau đó tưới nước đầy đủ vào cây mới trồng. Đất, nước và cát sẽ tạo lực nén giữ cho cây không bị dịch chuyển, giúp cây giống phát triển rễ tốt hơn.

Khi trồng mây, cần tránh nén chặt hoặc dẫm lên đất mới. Mặc dù mây có khả năng sống tốt nhưng việc trồng mây lại khá khó khăn. Tùy theo điều kiện nhiệt độ và thời tiết, từ ngày trồng đến tháng thứ ba, cần tưới nước liên tục để duy trì độ ẩm cho cây. Nếu gặp trời mưa, vẫn phải tưới đẫm các hố trồng. Trong những ngày nắng nóng, nên tưới vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát.

Sau khi hoàn tất việc trồng, cắm một que tre vào mỗi hố và dùng dây nilông nhỏ để buộc cây mây vào que tre. Việc này giúp định vị cây, bảo vệ bộ rễ khỏi ảnh hưởng của gió và hỗ trợ sự phát triển của cây.

Ứng dụng

1. Đặc điểm của mây là có cấu trúc đặc ruột, vừa dẻo dai vừa cứng. Cành mây làm roi gây đau đớn trên bề mặt da nhưng ít gây tổn thương nội tạng nhờ vào cường độ tác động thấp.

2. Khi được cắt thành các đoạn nhỏ, mây có thể thay thế gỗ trong việc chế tạo đồ gia dụng. Nó có thể được sơn và có vân giống như gỗ, cho phép tạo ra nhiều màu sắc và kiểu dáng khác nhau trên sản phẩm. Mây cũng được sử dụng trong đồ đan lát gia dụng và môn thể thao cầu mây ở một số quốc gia Đông Nam Á. Phần lõi bên trong có thể được tách ra và làm thành các sợi mây.

Mây tiết ra một loại nhựa đỏ, còn được gọi là máu rồng. Nhựa đỏ này đã được dùng làm thuốc nhuộm cùng với các chất khác để nhuộm đàn vi-ô-lông (theo encyclopedia.com).

• Đồ nội thất làm từ mây

Liên kết bên ngoài

• Mây song tại Từ điển bách khoa Việt Nam
• Calamus caesius (loài cây) tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• Chính sách khuyến khích phát triển nguyên liệu mây tre đan giai đoạn 2004-2010 (Ban hành kèm theo Quyết định số 46/2004/QĐ-UB ngày 12/5/2004 của UBND tỉnh Nghệ An)
• Những lợi ích và mối đe dọa đối với các khu rừng mây toàn cầu