Cây sâm đất: đa dạng loại và lợi ích

Cây sâm đất phổ biến ở nhiều vùng núi tại Việt Nam và có giá trị lớn trong y học và dinh dưỡng. Hãy cùng Mytour khám phá về cây này.

Cây sâm đất là gì?

Cây sâm đất thuộc dòng họ cây thân thảo, thường mọc sát mặt đất và phân nhánh dưới đất. Tên gọi này ám chỉ các loài sâm đất tự nhiên hoặc được trồng ở các khu vực núi của Việt Nam.

Danh sách các loại cây sâm đất và ứng dụng của chúng

Hoàng Sin Cô

Hoàng Sin Cô, hay còn gọi là củ sâm đất, khoai sâm..., có màu vàng nhạt, lá hình trái xoan hoặc trứng ngọc, mọc so le với nhau. Chiều dài từ 5 - 7 cm, rộng từ 2 - 4 cm.

Cây sâm đất chín mọng, bên trong có hạt màu đen nhánh, dẹt và nhỏ.

Sâm Ngọc Linh

Được mệnh danh là nhân sâm của Việt Nam và được trồng chủ yếu tại miền Trung - Trung Bộ của nước ta. Đây là loài cây thân thảo sống lâu năm, cao khoảng 40 - 100 cm. Theo bác sĩ Lương Đức Chương - Học viện Quân Y, sâm Ngọc Linh có những công dụng như sau:

• Trong sâm Ngọc Linh chứa chất chống oxy hóa giúp giảm quá trình lão hóa, làm da đẹp hơn, tóc mượt hơn.
• Majonoside – R2 trong nhân sâm có khả năng phục hồi chức năng, giảm căng thẳng, chống trầm cảm, suy nhược hệ thần kinh. Ngoài ra, nó còn tăng cường sinh lực cho cả nam và nữ.

Sâm Cau Rừng (Tiêm Mao)

Đây là một loại cỏ mọc hoang, nó cao khoảng 25 - 30cm. Sâm cau rừng được tìm thấy chủ yếu ở miền núi Tây Bắc như Tuyên Quang, Cao Bằng,... Bác sĩ Nguyễn Bá Vưỡng - Viện Y học cổ truyền Quân đội cho biết sâm cau rừng có những công dụng như sau:

• Chất saponin tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư.
• Phytosterol có trong sâm cau rừng hỗ trợ giảm cholesterol xấu trong máu.
• Trong sâm cau rừng có axit béo giúp tăng cường sức khỏe não bộ và tâm trạng. Ngoài ra nó còn hỗ trợ điều trị một số bệnh lý.
• Các chất steroid có vai trò như các hormone nội tiết tố giúp hỗ trợ tăng cường khả năng sinh lý cho phái mạnh.

Sâm Quy Đá (Sâm Đá Trắng)

Đây là một trong những loại cây thuốc quý thuộc họ Hoa Tán. Sâm quy đá có chiều dài khoảng 3 - 12cm. Nó được mọc thành cụm và phân bổ khá gần nhau. Loại sâm này thường được tìm thấy ở dãy Hoàng Liên Sơn. Đặc biệt sâm quy đá ở Sapa hay Hà Giang được cho là những loại sâm quý nhất.

Theo dược sĩ Đặng Đình Quyết vì có thành phần chủ yếu như: Ligustilide, axit folic, bergapten, tetradecanol, sesquiterpen, dodecanol, carvacrol, safrol, p-cymen, vitamin B12, cadinen, biotin nên nó giúp hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, thiếu máu, tốt cho người mắc bệnh huyết áp,...

Sâm Đương Quy (Nhân sâm dành cho phụ nữ)

Đây là loại cây thân thảo có nguồn gốc từ Trung Quốc. Nó cao khoảng 40 - 80cm. Và thường sống ở độ cao từ 2000 - 3000m với khí hậu ẩm mát. Ở Việt Nam Sâm Đương Quy thường được trồng ở các tỉnh Tây Bắc như Lào Cai, Hòa Bình, Lai Châu,... Một số công dụng của Sâm Đương Quy được tiến sĩ dược khoa Trương Anh Thư đề cập như sau:

• Có chứa nhiều loại vitamin tốt cho sức khỏe. Ligustilide trong sâm đương quy có tác dụng hạ huyết áp.
• Đóng vai trò làm “thuốc” kháng khuẩn chữa co thắt cơ, đau bụng, viêm phế quản, viêm họng, viêm amidan,..

Thổ Hào Sâm (Sâm Bố Chính)

Là một loài thảo dược quý, cao khoảng 50cm. Sâm bố chính thường mọc hoang nhưng cũng được trồng rộng rãi ở Việt Nam, đặc biệt là ở miền Bắc Trung, có nhiều nhất ở các vùng núi huyện Nam Đàn, Thanh Chương, Hương Sơn (Nghệ An, Hà Tỉnh). Ngoài ra, cũng có một số địa phương thuộc Quảng Bình, Hòa Bình và Tây Bắc.

Lương y Nguyễn Hữu Toàn cho biết thổ Hào Sâm có các công dụng như sau:

• Chứa nhiều phytonutrients và chất chống oxy hóa giúp tăng cường sức khỏe, chống lại quá trình lão hóa cho cơ thể.
• Polysaccharide trong Thổ Hào Sâm giúp hạn chế sự phát triển của khối u, đồng thời tăng cường hệ miễn dịch.

Đinh Lăng nếp nhỏ

Có hình dáng nhỏ, chiều cao khoảng 1-2 mét. Lá kép hình lông chim, thường mọc so le với nhau và có viền răng cưa nhỏ. Loại cây này thường được trồng nhiều tại các tỉnh phía Nam của Trung Quốc và các tỉnh miền núi, trung du phía Bắc Việt Nam như Lào Cai, Yên Bái, Bắc Giang,…

Theo tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Vân Anh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và phát triển Y dược học cổ truyền dân tộc cho biết, đinh lăng nếp nhỏ còn có một số công dụng như sau:

• Chứa các axit amin tốt cho sức khỏe.
• Ngoài ra, đinh lăng nếp nhỏ còn giúp điều trị các vấn đề về xương khớp hoặc bệnh gout.
• Đặc biệt hữu ích cho các bà mẹ bị tắc sữa hoặc không đủ sữa.

Củ Đẳng Sâm (Đẳng Sâm)

Là loài cây cỏ có tuổi thọ lâu dài, leo bằng thân quấn. Đẳng sâm thường dài khoảng 50 - 70cm và thường được tìm thấy nhiều ở Trung Quốc. Từ những năm 1961, Viện Dược liệu Việt Nam phát hiện ra đẳng sâm ở các tỉnh phía Bắc (Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Lạng Sơn) và Tây Nguyên (Kon Tum, Lâm Đồng, Gia Lai).

Theo Bác sĩ Lê Phương - Trung tâm thừa kế và ứng dụng Đông Y Việt Nam cho biết, đẳng sâm chứa nhiều chất như sucrose, choline, insulin, alkaloid, fructose, mannose, xylose, glucoside,… với các tác dụng sau:

• Tăng cường hệ miễn dịch, giảm mệt mỏi cho cơ thể. Kháng viêm hiệu quả, giúp bảo vệ niêm mạc và ngăn ngừa viêm loét dạ dày.
• Tăng sản xuất hồng cầu, giảm cholesterol xấu, phòng ngừa xơ vữa động mạch, các vấn đề về tim mạch, đột quỵ, tai biến mạch máu não,…

Tam Thất Bắc (Sâm Tam Thất)

Là một loại cây nhỏ, có tuổi thọ lâu dài thường mọc ở độ cao 1500m. Cây tam thất thường cao khoảng 30 - 50cm. Ở Việt Nam, tam thất được trồng ít ở Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Lai Châu…

Theo Bác sĩ Nguyễn Thường Hanh - Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, sâm tam thất có các công dụng như sau:

• Saponin trong tam thất có hiệu quả kháng nấm, kháng khuẩn và ức chế virus gây bệnh rất tốt. Vị ngọt của tam thất có lợi cho những người mắc tiểu đường.
• Các axit amin có vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp protein, giúp chống suy giảm chức năng cơ bắp ở người cao tuổi.

Lợi ích của sâm đất với sức khỏe

• Bổ thận: Sâm đất kích thích tiểu tiện qua hệ thống D và ức chế sản xuất succinic dehydrogenase ở thận, giúp thận hoạt động trơn tru hơn.
• Giảm cholesterol: Cao từ sâm đất giúp tăng lượng niệu của pinarvanin, giảm cholesterol xấu trong máu.
• Chống viêm: Sâm đất được chứng minh là thảo dược chống viêm hiệu quả trong nghiên cứu khoa học.
• Công dụng khác: Cao sâm đất tăng tiết niệu, giảm phù, giảm albumin niệu, giảm cholesterol máu được chứng minh trong thực nghiệm lâm sàng chữa trị thận hư.

Phương pháp chữa bệnh từ sâm đất

Hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường

Sắc 75g sâm đất tươi hoặc 25g khô với 1 lít nước trong 10-15 phút trên lửa nhỏ. Uống mỗi ngày trong vòng 1 tháng.

Điều trị tình trạng tiêu chảy

Đun 15g sâm đất với 15g đại táo cùng 1 lít nước, uống hàng ngày cho đến khi tiêu chảy ngừng.

Giảm tình trạng tiểu tiện quá mức

Nấu 550ml nước cùng 60g sâm đất tươi và 50g rễ cây kim anh cho đến khi nước cạn còn khoảng 250ml. Uống 2 lần/ngày trong 5 ngày.

Giải quyết vấn đề táo bón

Nấu canh từ các loại thảo dược bao gồm: 30g lá sâm đất, 20g rễ đinh lăng, 30g lá vông non, 30g vừng đen rang nổ, 20g lá thiên lý non. Dùng hàng ngày cho đến khi tình trạng táo bón giảm đi.

Khắc phục vấn đề kiết lỵ

Nấu 100g lá sâm đất và 100g cỏ sữa cùng 400ml nước cho đến khi nước cạn còn 100ml. Chia thành 2 lần uống khi nước còn ấm.

Phương pháp chữa trị sỏi thận

Xay nhuyễn sâm đất thành bột mịn, mỗi lần dùng 10g (tương đương 1 muỗng cà phê) pha với 1 lít nước và uống như trà hàng ngày.

Hỗ trợ điều trị cao huyết áp

Sôi 12g sâm đất trong nước lọc và uống hàng ngày để ổn định huyết áp, điều chỉnh lượng cholesterol trong máu.

Điều trị triệu chứng chóng mặt, mệt mỏi

Đun sôi 16g rễ và thân sâm đất cùng 250ml nước, uống hàng ngày trong vòng 1 tuần để đạt hiệu quả.

Chữa ho kéo dài

Hầm 1 con gà khoảng 400g với 20g sâm đất, 20g gà thủ hô trắng, 20g thông thảo. Dùng như món ăn hàng ngày.

Phương pháp thanh lọc gan

Sắc 10 – 15g sâm đất khô với nước để uống hàng ngày như nước trà. Hoặc dùng bột mịn pha nước uống, hoặc nấu lá sâm đất canh ăn hàng ngày.

Chữa trị bệnh ghẻ

Sử dụng lá và rễ sâm đất nấu với 2 lít nước để tắm và vệ sinh vùng da bị ghẻ hàng ngày.

Giảm đau xương khớp

Rửa sạch 700g sâm đất rồi để ráo nước, ngâm cùng 5 lít rượu trong 6 tháng. Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần 25ml.

Hỗ trợ phục hồi sau phẫu thuật

Sắp xếp 200g hoàng kỳ sắc để lấy nước, sau đó sử dụng nước này để hầm sườn heo cho mềm, sau đó thêm 200g sâm đất vào nấu thêm 5 phút. Ăn từ 2 đến 3 lần mỗi tuần.

Phương pháp ngâm rượu sâm đất để điều trị bệnh

Bước 1 Chuẩn bị nguyên liệu

• Sâm đất: 1kg
• Rượu gạo: 5 lít.

Bước 2 Tiến hành sơ chế nguyên liệu

Rửa sạch sâm đất, loại bỏ đất và để ráo nước.

Bước 3 Phương pháp ngâm sâm đất

• Xếp sâm đất vào bình theo thứ tự rễ xuống dưới, củ sâm ở trên. Điều này sẽ làm cho việc ngâm rượu trở nên tốt hơn.
• Sau đó đổ từ từ 5 lít rượu vào bình, đảm bảo rằng củ sâm được ngập trong rượu.
• Thời gian ngâm khoảng 2 - 3 tháng sẽ là đủ để có thể sử dụng rượu sâm đất.

Lưu ý khi sử dụng nhân sâm Việt Nam

Các loại nhân sâm Việt Nam là dược liệu quý, tuy nhiên cần chú ý về liều lượng và cách sử dụng. Những loại sâm này không có độc tính cao. Tuy nhiên, việc sử dụng quá mức trong thời gian dài có thể gây ra các triệu chứng tương tự như trúng độc.

Khi gặp tình trạng ngộ độc sâm, người dùng thường gặp các triệu chứng như mất ngủ, cảm giác hưng phấn quá mức, chóng mặt, đau đầu, tăng huyết áp, tiêu chảy, phát ban da, và chảy máu cam.

Hy vọng những thông tin mà Mytour cung cấp sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sâm đất, bao gồm loại cây nào và các công dụng của nó. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại để lại bình luận để chúng tôi biết nhé.

Nguồn: Tổng hợp

Bổ sung vitamin và dưỡng chất cho cơ thể với trái cây tươi ngon từ Mytour: