Chạm mặt với người sáng tạo của hình tượng sao la - một trong những loài thú bí ẩn nhất trên thế giới - trở thành biểu tượng của SEA Games 31

Gặp người sáng tạo của hình tượng sao la - một trong những loài thú bí ẩn nhất trên thế giới - trở thành biểu tượng của SEA Games 31

Cuối năm 2019, Tổng cục Thể dục Thể thao (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) khởi động cuộc thi thiết kế linh vật và biểu trưng cho SEA Games 31 tại Việt Nam. Khi đó, ông Ngô Xuân Khôi, 61 tuổi, Hà Nội, rất phấn khích. Ông không hy vọng giành chiến thắng, vì đây là cơ hội dành cho các họa sĩ trẻ. Tuy nhiên, với tư cách là một công dân, một họa sĩ, ông cho rằng cần phải tham gia có trách nhiệm.

Người sáng tạo của linh vật sao la

Khi nảy ra ý tưởng về linh vật cho SEA Games 31, họa sĩ Ngô Xuân Khôi đã suy nghĩ về nhiều loài động vật quen thuộc trong văn hóa Việt Nam hoặc một số loài động vật quý hiếm như sếu đầu đỏ hoặc voọc quần đùi trắng.

Một lần, ông Khôi bất ngờ nhớ lại đã đọc một bài báo nói rằng vào năm 1992, Việt Nam đã phát hiện loài vật mới trên thế giới tại Vườn Quốc gia Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh, tên là sao la. Đây thực sự là một sự kiện 'làm chấn động thế giới', vì các nhà khoa học cho rằng việc phát hiện một loài thú lớn vào cuối thế kỷ 20 là 'điều rất hiếm thấy'.

Ông bắt đầu khám phá về sao la, một loài có những đặc điểm giống hươu, nai, dê, nhưng cũng rất khác biệt với cặp sừng dài và đốm trắng hai bên má.

'Tôi tìm hiểu và nghiên cứu rất nhiều, và nhận ra rằng con vật này thật sự thú vị và đặc biệt', ông Khôi chia sẻ.

Họa sĩ Nam suy nghĩ, tại sao Việt Nam lại có một loài vật quý hiếm như vậy mà không tận dụng cơ hội này để giới thiệu với bạn bè quốc tế, để họ biết rằng Việt Nam là một đất nước giàu có về thiên nhiên và đa dạng sinh học. Hơn nữa, ông muốn lan truyền ý thức bảo vệ động vật quý hiếm thông qua Đại hội Thể thao Đông Nam Á 2021 tại Việt Nam.

'Do đó, tôi quyết định thiết kế sao la cho cuộc thi linh vật SEA Games 31', ông nói.

Họa sĩ Ngô Xuân Khôi có hai tuần để hoàn thành bài thi, từ việc nghiên cứu, đọc tài liệu, tìm kiếm hình ảnh, đến việc phác thảo bằng chì, chọn màu sắc, và đồ họa máy tính, đảm bảo tuân thủ các tiêu chí và yêu cầu kỹ thuật từ Ban tổ chức.

Ông suy nghĩ nhiều về việc tạo hình cho linh vật mà không làm cho nó trở nên quá giả tưởng, không giống với những hình ảnh của Disney, tranh manga Nhật Bản, chibi Hàn Quốc hoặc phong cách vẽ của Nga. Ông hy vọng biểu tượng sao la không chỉ giữ lại những đặc điểm của nó mà còn thể hiện được văn hóa Việt.

'Cuối cùng, tôi quyết định vẽ sao la đơn giản, thân thiện, giống như nhân vật trong nghệ thuật múa rối nước. Vì đây là loài vật mới mẻ, cần những yếu tố quen thuộc với cuộc sống hàng ngày của con người', ông nói.

Họa sĩ Ngô Xuân Khôi mô tả sao la trong trang phục giống nông dân nhưng mang nét của môn võ truyền thống thông qua chiếc đai thắt lưng. Màu nâu của đất, màu vàng của lúa, màu xanh non của lá mạ, màu đỏ của sự may mắn, tất cả hòa quyện với nhau tạo nên gam màu ấm áp, tươi sáng và lạc quan.

Hai mươi ngày sau khi nộp bài dự thi, ông Khôi nhận được thông báo từ Ban tổ chức, cho biết sao la cùng hai 'bạn đồng hành' là nghê cười và hổ, đã vượt qua gần 600 bài dự thi khác để vào vòng chung kết.

Các họa sĩ tiếp tục chỉnh sửa tác phẩm nhiều lần, dựa trên góp ý từ Hội đồng giám khảo. Một số ý kiến đề xuất làm sao để linh vật trở nên đáng yêu, vui vẻ như Pikachu hoặc chú mèo máy Doraemon. Cuối cùng, hình tượng sao la được thiết kế cao ráo, thanh lịch, đứng thẳng, tay giơ hình chữ V.

Các thành viên trong Ban Tổ chức đã thảo luận qua nhiều cuộc họp về ý nghĩa và tính thẩm mỹ của từng linh vật. Kết quả, tác phẩm sao la của Ngô Xuân Khôi được vinh danh Giải Nhất, đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về cấu trúc, tính thẩm mỹ và ý nghĩa, chính thức trở thành linh vật của SEA Games 31.

Bà Lê Thị Hoàng Yến, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Thể dục Thể Thao cho biết, sao la được phân loại là loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng trong sách đỏ Việt Nam. Hình tượng này sẽ giúp mọi người trong khu vực và trên toàn thế giới hiểu rõ hơn về những giá trị đặc biệt mà thiên nhiên đã ban tặng cho đất nước Việt Nam.

'Hình tượng sao la thể hiện sự thân thiện, nhanh nhẹn, và hoạt bát phù hợp với tính cách và hoạt động thể thao', bà Yến nói.

Nhận được tin tức về việc chọn 'đứa con tinh thần' làm linh vật cho SEA Games 31, họa sĩ Ngô Xuân Khôi cho biết ông rất xúc động vì sao la đã trải qua một quãng thời gian dài chờ đợi, với nhiều cảm xúc khác nhau. Quãng thời gian này đầy tranh luận và nghi ngờ, có lúc dường như cuộc thi sẽ không có kết quả.

'Sao la đã chứng minh sự đúng đắn khi được lựa chọn làm linh vật của SEA Games. Đây là một loài vật quý hiếm, bí ẩn, sống lang thang trong rừng Trường Sơn, không ai ngờ rằng nó sẽ được sự chú ý và quan tâm như thế', ông Khôi chia sẻ.

Sao la sẽ đi cùng với các vận động viên từ mỗi quốc gia, để lại những kỷ niệm đẹp trong lòng họ

Các môn thể thao trong khuôn khổ của SEA Games 31 sẽ được tổ chức tại 12 tỉnh, thành phố của Việt Nam. Hình ảnh sao la sẽ xuất hiện trên khắp các con đường với nhiều màu sắc, chất liệu và kích thước khác nhau.

Trong khi mạng xã hội đang tràn ngập những ý kiến trái chiều, họa sĩ Ngô Xuân Khôi tiếp nhận mọi thứ một cách bình thản. Ông hiểu được phản ứng của người dân vì sao la trước đây ít được biết đến.

Về việc tại sao không sử dụng hình ảnh của linh vật trâu vàng từng gây sốt trong SEA Games năm 2003, ông Khôi cho biết 'Việt Nam có nhiều lựa chọn, tại sao phải giữ lại hình ảnh của trâu vàng? Hơn nữa, trâu không phải là loài vật đặc trưng duy nhất của Việt Nam'.

'Con trâu đã hoàn thành nhiệm vụ của mình trong SEA Games 22. Bây giờ, chúng ta cần tìm một hình ảnh mới. Mặc dù sao la chưa phổ biến với mọi người, nhưng nó là một loài vật đặc biệt, để lại dấu ấn riêng biệt', ông nhấn mạnh.

Họa sĩ Ngô Xuân Khôi rất vui mừng và hạnh phúc khi hình ảnh sao la ngày càng được lan tỏa trong suốt hai năm qua. Người dân bắt đầu tìm hiểu và nhận biết, tạo ra một ý thức bảo tồn cho loài thú quý hiếm này.

Một nhân viên truyền thông của Tổ chức Bảo vệ Động vật Quý hiếm Việt Nam (WWF) đã chia sẻ với ông Khôi rằng, họ đã mất hàng chục năm để tuyên truyền, kêu gọi cộng đồng nâng cao nhận thức về việc bảo vệ sao la, nhưng không hiệu quả, không lan tỏa rộng rãi như những ngày gần đây khi loài vật này trở thành biểu tượng của Đại Hội Thể Thao Đông Nam Á.

Ông cảm thấy hạnh phúc khi tình cờ góp phần nhỏ vào việc bảo vệ và duy trì loài động vật quý hiếm ở Việt Nam.

Tôi thấy vui mừng khi sao la được chú ý nhiều hơn. Chúng sẽ làm cho các vận động viên trở nên tự hào và động viên hơn.

Tôi hy vọng rằng sao la sẽ là nguồn động viên cho các vận động viên Việt Nam, giúp họ đạt được thành công và mang về niềm vinh quang.

Tôi muốn gửi đi thông điệp rằng sao la là biểu tượng của một Việt Nam thân thiện, đa dạng sinh học và quyến rũ.

Sao la, loài động vật bí ẩn, đã xuất hiện 3 lần tự nhiên tại Việt Nam

Theo WWF Việt Nam, sao la được coi là 'Kỳ lân châu Á', một trong những loài động vật lớn đặc hữu và có nguy cơ tuyệt chủng nhất trên thế giới.

Cho đến nay, không có nhà sinh vật học nào đã thấy sao la ngoài tự nhiên. Những hình ảnh hiếm hoi của loài này được thu thập nhờ vào hệ thống bẫy ảnh được thiết lập trong rừng ở Lào và Việt Nam.

Sao la, có tên khoa học là Pseudoryx nghetinhensis, có chiều dài khoảng 1,3 đến 1,5m, cao khoảng 90cm và nặng khoảng 100kg. Da của chúng màu nâu sẫm, với một đốm trắng trên mỗi móng. Sừng của sao la dài và mảnh, hướng thẳng lên phía sau và có thể dài đến 51cm.

Trong 30 năm qua, sao la chỉ xuất hiện hiếm hoi 3 lần tự nhiên tại Việt Nam. Sao la được phát hiện lần đầu tiên trên thế giới tại Việt Nam vào tháng 5/1992 trong một cuộc khảo sát do Bộ Lâm nghiệp Việt Nam và WWF tiến hành tại Vườn quốc gia Vũ Quang (tỉnh Hà Tĩnh).

Sau đó, các nhà khoa học tiếp tục tìm kiếm và phát hiện thêm 20 con sao la, cũng trong năm 1992. Sao la cũng được phát hiện ở các khu vực khác trong rừng Trường Sơn, bao gồm các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam và nhiều tỉnh của Lào.

Tháng 10/1998, các nhà khoa học lại chụp được ảnh sao la trong tự nhiên tại Vườn quốc gia Pù Mát, tỉnh Nghệ An.

Vào ngày 7/9/2013, sau 15 năm vắng bóng tại Việt Nam, sao la đã được ghi nhận trong tự nhiên tại Quảng Nam, thông qua hình ảnh của WWF và Chi cục Kiểm lâm tỉnh.

Vì ít khi được quan sát nên khoa học vẫn chưa hiểu rõ về cách sinh sống của sao la. Tuy nhiên, thông qua việc nghiên cứu xác của một con sao la năm 1996, khoa học ước lượng được rằng thời gian sinh sản của chúng diễn ra vào khoảng tháng 5 đến đầu tháng 6.

Sao la được xếp hạng là loài cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ của IUCN và đang đứng trước bước cuối trước khi tuyệt chủng. Chúng thường bị mắc vào các bẫy dây, một loại bẫy có thể tác động đến bất kỳ loài động vật nào không may rơi vào.

Tháng 4/2011, Khu Bảo tồn Thiên nhiên Sao la (Saola Nature Reserve) với diện tích 160km2 đã được thiết lập ở Quảng Nam, mở ra hành lang sinh thái giữa Việt Nam và Lào.