Chánh nghiệp là gì mà khi thực hành, sẽ giúp bản thân và cộng đồng trở nên tốt đẹp hơn rất nhiều?

(Mytour) Khái niệm về Chánh nghiệp vẫn còn một số tranh cãi nhỏ, nhưng tựu chung lại, nó mang mục đích định hướng, giúp chúng ta tạo ra giá trị tốt đẹp cho bản thân và cho mọi loài.

Chánh nghiệp có thể hiểu là những hành động chân chính, làm đúng đắn theo lẽ phải, phù hợp với chân lý, và mang lại lợi ích cho cả con người và muôn loài.

Kamma có nghĩa là nghiệp, là hành động. Vì vậy, chánh nghiệp là hành động đúng đắn, chân chính.
 

Khi cái thấy biết trong sáng dẫn dắt, với trí tuệ làm ngọn đèn soi sáng, thì những tư tưởng xấu ác, mê muội về vật chất, tham lam, ích kỷ, hay nóng nảy, giận dữ, tàn bạo, hiểm độc đều bị loại bỏ và đẩy lùi – lúc đó, kiến thức và tư duy đã hoàn thiện. Nói cách khác, khi ý nghiệp (chánh tư duy) trong sáng, thì ngữ nghiệp và thân nghiệp cũng tự điều chỉnh theo, tạo nên chánh ngữ và chánh nghiệp.

Này các vị, thế nào là Chánh nghiệp? Đó là khi người Thánh đệ tử suy ngẫm về Khổ, Tập, Diệt, Đạo; quan sát hành động trước đây của mình, hoặc quán chiếu các hành động, hoặc nhận thức hành động là nguyên nhân của đau khổ, hoặc thấy Niết bàn là sự tịch tĩnh, hoặc qua suy niệm, không bị vướng mắc mà quán chiếu tâm hoàn toàn giải thoát, trong đó ba diệu hành thuộc thân được thể hiện, còn các hành động xấu ác nơi thân đều được loại trừ, không hành động, không tạo tác, không tập hợp và không tụ hội. Đó chính là Chánh nghiệp.

Chánh nghiệp là gì? Nếu nghiệp xấu sẽ mang lại quả báo xấu, nghiệp tốt sẽ có quả báo tốt, nghiệp pha trộn sẽ có quả báo hỗn hợp. Do đó, chúng ta cần cẩn trọng trong hành động. Nếu nghiệp không rõ ràng thì quả báo cũng không rõ ràng. Khi nghiệp được đoạn tuyệt, thì nghiệp báo sẽ dừng lại. Đây là nghiệp mà Bồ Tát áp dụng, tức là tu tập những nghiệp không biểu hiện. Đó chính là Chánh nghiệp.

Những hành vi xấu, tàn bạo đều bị loại bỏ, khiến chúng ta có thể sống với trí tuệ và tâm trong sáng. Điều này có nghĩa là khi chánh tư duy được thực hành, thì ngôn ngữ và hành động cũng sẽ tự điều chỉnh theo. Khi ngôn ngữ trở thành chánh ngữ, thì hành động cũng sẽ trở thành chánh nghiệp.

Mỗi hành động có ý thức của thân, khẩu và ý đều có ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của chúng ta. Nguyên nhân chính của khổ đau là do lòng tham lôi kéo, khiến ta như lạc vào mê mù, không thể nhìn thấy con đường thoát cho đến khi được chỉ dẫn rõ ràng.

Chánh nghiệp giúp ta nhận diện rõ ràng những tác động xấu do thân, khẩu, ý mang lại. Một hành động, lời nói, hay suy nghĩ không thiện sẽ dẫn đến cảm giác hối hận, từ đó gây ra lo âu và phiền muộn, khiến tâm không thể an yên.

Luật Nhân quả luôn công bằng, và với thân người, chúng ta không thể trốn tránh những gì mình đã gieo. Chúng ta phải nhận lấy hậu quả của chính mình, không thể nhờ vả ai gánh chịu thay.

Ví dụ, khi ta tránh khỏi hành động giết hại và sân hận, chúng ta tạo ra môi trường thuận lợi để lòng từ bi và tình thương được nuôi dưỡng và phát triển khi giao tiếp với mọi người.

Khi chúng ta thực hành Chánh nghiệp, chúng ta tránh xa các hành động xấu, tàn nhẫn, vì nhận thức rõ ràng rằng những hành động đó chỉ mang lại khổ đau và bất hạnh cho chính mình và người khác, không chỉ trong hiện tại mà còn trong tương lai.

Khi ta từ bỏ việc bất thiện và tập trung vào việc thiện, ta dần không còn cảm thấy sợ hãi nữa, vì ta chỉ đang làm những điều tốt đẹp, có lợi cho bản thân và cộng đồng.

Nhờ vậy, ta cảm thấy an yên hơn, biết rằng mình không phạm sai lầm, không còn phải lo âu hay buồn phiền, tâm hồn trở nên tịnh lạc và nhẹ nhàng, cuộc sống sẽ bớt nặng nề.

Khi thực hành Chánh nghiệp, chúng ta nhận thức rằng tất cả khó khăn, thử thách đều do chính mình tạo ra, không phải do người khác gây ra. Do đó, sự bình an không đến từ việc không có vấn đề xảy ra, mà là từ việc chúng ta thoát khỏi tâm lý nạn nhân, sẵn sàng đối diện và đón nhận mọi thăng trầm trong cuộc sống một cách ung dung.

Khi thực hành Chánh nghiệp, chúng ta chỉ nghĩ đến những hành động tốt đẹp và đạo đức, từ đó thể hiện lòng nhân ái, nhận được sự kính trọng và yêu mến của mọi người, góp phần cải thiện các mối quan hệ trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp trở nên hài hòa hơn.

Những hành động đúng đắn giúp giảm thiểu sự tích tụ nghiệp xấu, mang lại một cuộc sống an lành và viên mãn. Việc kiềm chế không gây tổn hại đến sự sống tạo ra một môi trường thích hợp để lòng bi mẫn có thể phát triển. Tuy nhiên, chúng ta chỉ có thể kiểm soát hành động của mình, không thể ép buộc người khác làm theo.

Khi ta “tôn trọng sự sống” trong thực hành Chánh nghiệp, ta sẽ đạt được ý nghĩa sâu sắc nhất, phát triển thái độ vô hại và mong ước điều tốt đẹp cho tất cả loài. Thay vì chỉ tập trung vào lợi ích cá nhân, ta còn biết giúp đỡ những người gặp khó khăn, bệnh tật, tật nguyền, hay bất hạnh.

Chánh nghiệp không chỉ là tránh sát sanh, trộm cắp, tà hạnh, mà còn là việc kiềm chế những thói quen sống ích kỷ, chỉ chăm lo cho thân xác. Thân của người phàm chỉ biết thỏa mãn nhu cầu vật chất như ăn ngon, mặc đẹp, ngủ đủ giấc, làm nô lệ cho thân xác suốt đời. Trong khi đó, người trí thực hành Chánh nghiệp sống tiết chế, ăn uống điều độ, nghỉ ngơi hợp lý, sống giản dị và điều độ.

Bậc trí nhân không chỉ tránh xa sát sanh, trộm cắp, tà hạnh mà còn dùng thân mình để giúp đỡ những người hoạn nạn, ốm đau, tật nguyền và bất hạnh. Họ dùng thân thể mình để làm việc nặng nhọc, hỗ trợ đồng tu, gia đình, bạn bè, và cộng đồng xã hội.

Không ít tấm gương đại bồ-tát đã xả thân vì chúng sanh, từ những câu chuyện trong Tức sanh truyện, họ không ngần ngại hy sinh mạng sống của mình cho đồng loại, thậm chí cho cả những chúng sanh thấp hèn. Trên con đường tu học, những bụi bặm của vị kỷ, bản ngã, tham, sân, si dần dần được loại bỏ. Người học Phật không còn tiếc một giọt mồ hôi, một giọt máu để giúp người khác có sức mạnh và mạng sống.

Ngày nay, trong xã hội hiện đại, chúng ta cũng vẫn thấy những tấm gương sáng. Trên các mạng xã hội, có những người nguyện hiến thân xác khi qua đời cho nghiên cứu khoa học. Có những người dũng cảm lao mình xuống sông cứu người đuối nước, lao vào biển lửa để cứu giúp người gặp nạn. Có người hiến máu, hiến tủy, hiến giác mạc, thận... cho những người đang cần. Thật sự, khi lòng hướng thiện, xa lìa ác độc, thì hành động của con người cũng trở nên ích lợi cho xã hội. Ôi, thật cao đẹp biết bao, đó chính là Chánh nghiệp của bậc trí nhân trên đời!

• Giết hại sinh mạng
• Ăn cắp, trộm cắp tài sản
• Nói dối, nói lời gian trá, nói hai mặt, nói lời xuyên tạc
• Chuyện tình dục không đúng mực
• Sử dụng rượu hoặc các chất say

Ví dụ như, để tránh "giết hại sinh mạng", nhiều người chọn ăn chay, nhưng nếu gặp phải những loài côn trùng phá hoại mùa màng như châu chấu, ta vẫn phải tìm cách xua đuổi hay tiêu diệt chúng để bảo vệ mùa màng, nhưng làm vậy với lòng từ bi thay vì căm phẫn hay sợ hãi.

Tuy nhiên, như trường hợp của Đức Phật, điều quan trọng là phải nhận thức hành vi đó là tiêu cực và sẵn sàng đón nhận hậu quả của nó.

1. Không tham gia vào nghề buôn bán người

2. Không làm nghề săn bắn động vật

3. Không làm nghề giết mổ, bán thịt sống hoặc thịt đã qua chế biến

4. Không tham gia vào việc sản xuất và buôn bán rượu, bia, hay các chất gây nghiện

5. Không cho vay với lãi suất cao
 

Sau khi lựa chọn công việc mang lại lợi ích cho bản thân, gia đình và xã hội, chúng ta cần phải tập trung và chú tâm vào công việc để gia tăng hiệu quả lợi ích mỗi ngày.

Chánh niệm trong công việc giúp chúng ta nhận thức rõ ràng những gì mình đang làm, công việc tiến triển như thế nào, từ đó cảm nhận sâu sắc hơn về kết quả công việc cũng như sự hiệu quả trong từng hành động.

Chỉ khi giữ được tâm chú ý vào công việc, ta mới tránh được sự so sánh vô nghĩa, sự phân tán suy nghĩ, và loại bỏ được tâm trạng chán nản.

Càng ngày, ta càng hiểu rõ mình đang làm gì, tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trong từng công việc, và từ đó cuộc sống cũng trở nên tốt đẹp và hạnh phúc hơn.

Thực ra, Chánh nghiệp là một con đường vô tận và thú vị, vì vậy, việc học hỏi và trau dồi không ngừng là rất quan trọng. Theo một cách thức phù hợp với thời gian của mình, chúng ta không còn lo sợ sai lầm hay nghi ngờ những gì Phật đã dạy để áp dụng vào cuộc sống.

(Tổng hợp)