Buzz
Chí phèo tổng hợp tóm tắt nội dung chính, xây dựng dàn ý phân tích, cấu trúc, giá trị về nội dung và nghệ thuật, cùng với ngữ cảnh sáng tác, nguyên nhân sinh ra tác phẩm và hồi ký, quan điểm cùng hành trình sáng tác phong cách nghệ thuật giúp học sinh tiếp cận môn văn cấp 11 một cách hiệu quả
Tác giả
Tác giả Nam Cao
1. Hồi ký
- Nam Cao (1915/1917 – 1951), tên thật là Trần Hữu Triệu.
- Quê ông ở Lý Nhân, Hà Nam.
- Ông sinh ra trong một gia đình theo đạo công giáo trung lưu.
- Thuở nhỏ ông học tại trường làng, sau đó được gửi xuống Nam Định học.
- Về sau vì sức khỏe yếu nên ông phải trở về nhà để chữa bệnh trước khi kết hôn.
- Lúc 18 tuổi, ông ra Sài Gòn làm thư ký cho một xưởng may.
- Trở về Bắc, ông trở thành giáo viên tại Hà Nội.
- Năm 1943, ông tham gia Hội Văn hóa cứu quốc.
- Năm 1945, ông tham gia cướp chính quyền ở Lý Nhân và được bổ nhiệm làm chủ tịch xã.
- Năm 1946, ông quay về Hà Nội và tiếp tục hoạt động trong Hội Văn hóa cứu quốc.
- Trong năm 1948, ông tham gia Đảng Cộng Sản Việt Nam.
- Vào năm 1950, ông bắt đầu làm việc cho Hội Văn nghệ Việt Nam, đóng góp vào các tạp chí văn nghệ.
2. Hành trình văn học
a. Quan điểm về sáng tác
- Ông theo quan điểm “nghệ thuật làm cho nhân sinh thêm vị”: “Nghệ thuật không phải là ánh trăng dối trá, không cần phải là ánh trăng dối trá, mà nghệ thuật chỉ là tiếng than khóc kia thoát ra từ những lầm than của cuộc đời”
- Ông tin rằng: Tác phẩm 'cần mang trong mình một cái gì đó lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn nhưng cũng vừa phấn khởi; ca tụng tình yêu, lòng nhân ái, sự công bằng” và 'Văn chương không cần phải khéo léo, tuân thủ theo một khuôn mẫu. Văn chương chỉ cần chứa đựng những người biết đào sâu, khám phá, khơi nguồn chưa được khai phá và tạo ra điều chưa từng có”.
b. Các tác phẩm nổi bật
Ông để lại một lượng tác phẩm lớn với nhiều thể loại truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch, truyện ký như Sống mòn, Lão Hạc, Chí Phèo, Giăng sáng, Đôi mắt,...
c. Phong cách nghệ thuật
- Tôn trọng phẩm chất tinh thần của con người: Quan tâm đến cuộc sống tinh thần của con người, luôn muốn khám phá 'bản ngã trong bản ngã”.
- Khám phá sâu sắc tâm hồn của nhân vật
- Thường viết về những chi tiết nhỏ nhặt nhưng chứa đựng ý nghĩa triết học sâu sắc
- Ông có phong cách triết lý trữ tình đặc trưng.
3. Địa vị và ảnh hưởng
- Là một nhà văn lớn, một tác giả nổi tiếng của văn học hiện đại.
- Là một trong những nhà văn hiện thực nhân đạo xuất sắc nhất của thế kỉ XX. Nam Cao đã tiên phong trong việc phát triển chủ nghĩa hiện thực: chủ nghĩa hiện thực tâm lý
- Ông đã được trao giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật vào năm 1996.
Bản đồ tư duy của tác giả Nam Cao
Các tác phẩm
Các tác phẩm của Nam Cao
1. Tóm tắt nội dung tác phẩm
Truyện kể về Chí Phèo - một đứa trẻ bị bỏ rơi trong một lò gạch cũ và được nhận nuôi. Lớn lên, hắn trở thành một người lang thang từ nhà này sang nhà khác. Khi hơn 20 tuổi, hắn làm nông cho gia đình Bá Kiến, nhưng bị Bá Kiến vu oan và giam giữ. Sau bảy tám năm trong tù, hắn trở về với ngoại hình khác biệt hoàn toàn. Hắn lúc nào cũng say sưa và thường đến nhà Bá Kiến để gây gổ, đấm đá. Bá Kiến biến Chí Phèo thành một tay thuê để thực hiện các vụ đánh thuê. Chí Phèo trở thành một con ác quỷ trong làng Vũ Đại, mọi người đều sợ hãi. Cuộc sống của hắn không bao giờ tỉnh táo. Nhưng trong một đêm trăng, hắn gặp Thị Nở, họ trở nên thân thiết với nhau. Sau khi hắn bị đau bụng và được Thị Nở chăm sóc, hắn mong muốn được sống một cuộc sống đạo đức bên cạnh Thị Nở. Tuy nhiên, hắn lại bị từ chối bởi bà cô của Thị. Chí Phèo tuyệt vọng, uống rượu và sát hại Bá Kiến trước khi tự tử. Thị Nở biết tin hắn chết, nhìn vào bụng mình và nhớ đến ngôi lò gạch.
2. Khám phá tổng quan
a. Nguyên bản và hoàn cảnh sáng tác
- Chí Phèo là một tác phẩm ngắn nổi tiếng của tác giả Nam Cao, viết vào tháng 2 năm 1941
- Ban đầu truyện được đặt tên là Cái lò gạch cũ; khi được in lần đầu, nhà xuất bản quyết định đổi tên thành Đôi lứa xứng đôi
- Khi tái bản trong tập Luống cày, tác giả quyết định đổi tên thành Chí Phèo.
b. Cấu trúc
- Phần 1 (từ đầu đến 'cả làng Vũ Đại cũng không ai biết'): Giới thiệu về Chí Phèo và cách hắn gây ra sự chú ý
- Phần 2 (tiếp đến 'không bảo người nhà đun nước mau lên'): Chí Phèo mất đi tất cả nhân tính của mình
- Phần 3 (phần còn lại): Sự tỉnh táo, nhận thức về bi thảm của cuộc đời Chí Phèo
3. Thăm dò chi tiết
a. Nhân vật Chí Phèo
* Từ khi sinh ra cho đến trước khi vào tù
- Nguyên bản:
+ Là đứa trẻ hoang tàn bị bỏ rơi, không cha, không mẹ, không ai quan tâm
+ Được bán và trao đổi nhiều lần, phải sống khổ cực
- Trưởng thành:
+ Tốt bụng, chăm chỉ và chất phác
+ Giữ vững lòng tự trọng
+ Mong ước đơn giản có một tổ ấm yên bình “chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải” như nhiều nông dân khác
* Bị giam vào tù, thay đổi khi ra tù
- Nguyên nhân:
+ Sự ghen tuông của Bá Kiến khiến Chí bị giam giữ
+ Nhà tù thực dân phong kiến đã tạo ra sự biến đổi lớn trong tính cách của Chí, biến hắn thành một người hoàn toàn khác
- Sau khi ra tù, Chí bước vào con đường của tội phạm
+ Vẻ bề ngoài của Chí đã bị tổn thương nghiêm trọng: khuôn mặt chằng chịt vết sẹo, toàn thân đầy hình xăm,....
+ Tính cách của Chí đã bị hủy hoại: Chí trở thành kẻ thuộc hàng của Bá Kiến, kẻ ác quỷ của làng Vũ Đại:
- Hành động đe dọa, lời lẽ thô tục, hành vi bạo lực như đánh đập, rạch mặt, cướp phá đều là những biểu hiện xấu của Chí
- Chí chìm sâu vào cơn say liên miên
- Chí từng dần đánh mất tinh thần cho quỷ dữ
- Bị xã hội loài người bác bỏ
+ Tiếng chửi của Chí trong đoạn trích là một minh chứng, hắn chửi nhưng không ai đáp lại, chỉ có tiếng chó sủa
+ Chí Phèo là biểu tượng của một hiện tượng bi thảm trong xã hội cũ: hiện tượng biến đổi thành lưu manh, khiến mất đi những giá trị nhân văn
→ Tiếng chửi có sức mạnh lên án xã hội, mang trong đó giá trị hiện thực sâu sắc.
* Chí Phèo tỉnh lại tinh thần khi bắt gặp Thị Nở
- Thị Nở: xấu xí, ngơ ngác, độc thân, và nghèo khó.
- Cuộc gặp gỡ ngẫu nhiên dưới ánh trăng đã làm thay đổi cuộc sống u ám của Chí.
- Tình yêu chân thành và mộc mạc của Thị Nở đã đem lại hy vọng cho tâm hồn trong trắc trở của Chí.
- Sáng hôm sau, Chí thức dậy muộn, nghiện rượu, cảm thấy bồn chồn và buồn bã.
- Chí bất ngờ suy nghĩ về những điều về cuộc sống của mình, tình hình hiện tại của Chí trở nên lạc hậu: không người vợ, không đứa con, không mái ấm, không hướng đi, chỉ có sự cô đơn trong tương lai.
- Bát cháo hành là hương vị đầu tiên của tình yêu chân thành và hạnh phúc giản dị mà Chí được thưởng thức.
→ Bằng bút tài của mình, Nam Cao đã phát hiện ra bản chất lương thiện ẩn sau lớp vỏ quỷ dữ của Chí Phèo. Khi tiếp xúc với tình thương, nó sẽ tỉnh lại, qua đó, Nam Cao đã khẳng định niềm tin sâu sắc vào con người.
* Sự chết đứng trên con đường trở thành người lương thiện
- Mối tình với Thị Nở tan vỡ
+ Lí do: định kiến xã hội, bà cô Thị không chấp nhận.
+ Thậm chí, ngay cả với một người như Thị, Chí cũng không được quyền yêu.
→ Trong xã hội đó, Chí hoàn toàn bị loại trừ, chìm vào bi kịch khi nhận ra rằng không còn đường trở về với xã hội bình đẳng của những người lương thiện nữa.
- Đến nhà Bá Kiến
+ Chí đến để đòi lương thiện.
+ Đối với Chí, ước mơ về một cuộc sống đức hạnh hiện nay quan trọng hơn cả sự sống, và anh đã giết Bá Kiến rồi tự tử.
+ Sự chết của Chí Phèo là một lời kết án cho xã hội: nó không chỉ đẩy con người vào con đường tha hóa và lưu manh hóa mà còn dẫn họ đến cái chết.
+ Điều này thể hiện tầm nhìn sâu sắc về hiện thực của Nam Cao: tình trạng mâu thuẫn xung đột ở nông thôn Việt Nam thời đó chỉ có thể giải quyết thông qua cuộc đấu tranh.
→ Chí Phèo là biểu tượng cho những gì tàn khốc nhất trong cuộc sống của người nông dân, nhưng trong họ vẫn tồn tại ánh sáng của lòng lương thiện.
b. Nhân vật Thị Nở
* Ngoại hình
- Mô tả đơn giản, trực tiếp: một người 'ngơ ngẩn như những nhân vật trong truyện cổ tích và xấu xí như quỷ hình hài'
+ Ngơ ngẩn: hành động theo tự nhiên.
+ Xấu xí như quỷ hình hài: mỗi đường nét trên khuôn mặt không tương thích với hình ảnh của một con người bình thường.
+ Thêm vào đó, Thị còn nghèo và là con nhà ma hủi.
→ Thị khó tìm hạnh phúc bởi cuộc sống bất lợi của mình
* Vẻ đẹp
- Là người có tâm hồn tốt, giàu lòng nhân ái
+ Nam Cao tạo ra hình ảnh Thị Nở xấu xí nhưng không nhằm làm xuống dơ mà để nổi bật sự tình cảm sâu thẳm bên trong cô
+ Sau khi gặp gỡ Chí Phèo vào đêm định mệnh, Thị Nở quan tâm đến Chí
+ Thị Nở chăm sóc Chí Phèo khi hắn ốm, nấu cháo hành cho hắn ăn. Khiến Chí Phèo cảm thấy ấm áp và biết ơn vì lần đầu tiên được một người phụ nữ quan tâm
+ Thị Nở nhìn nhận Chí Phèo khác biệt: “Hắn thật hiền lành, không giống như hình ảnh mà người dân Vũ Đại vẫn nghĩ” ⇒ một cái nhìn mới về Chí Phèo
+ Tình cảm và quan tâm của Thị Nở là liều thuốc chữa lành mọi vết thương trong tâm hồn của Chí Phèo, giúp hắn trở lại với lòng người lương thiện
→ Tình thương của Thị làm cho họ nhìn nhận nhau khác biệt
- Thị Nở mong ước có một gia đình hạnh phúc
+ Thị Nở ước mơ có cuộc sống gia đình hạnh phúc
+ Thấu hiểu sâu sắc về mối quan hệ với Chí
+ Cảm thấy ngượng ngùng nhưng đầy quyến luyến với Chí
+ Vì mong muốn hạnh phúc gia đình, Thị đã dũng cảm trở về xin phép bà cô và tỏ ra tức giận khi bị từ chối
- Thị Nở đóng vai trò quan trọng trong việc làm nổi bật chủ đề bi kịch cuộc đời Chí Phèo
+ Nam Cao bằng cách xây dựng nhân vật Thị Nở, muốn nâng cao tầm quan trọng của vấn đề trung tâm trong bi kịch cuộc đời Chí Phèo
+ Ban đầu, Thị Nở và Chí Phèo gặp nhau chỉ vì sự va chạm về thể xác
+ Tình yêu thương của Thị Nở đã làm sống lại sự lương thiện bên trong Chí
+ Khi Thị Nở từ chối Chí, sự khát khao và hạnh phúc của Chí đột ngột biến thành tuyệt vọng, thúc đẩy hắn đến những hành động tàn bạo sau này: uống rượu, giết Bá Kiến và tự sát
→ Thị Nở đóng vai trò thúc đẩy tiến triển của câu chuyện, đồng thời làm cho người đọc hiểu sâu sắc hơn về bi kịch của nhân vật chính: Chí Phèo
c. Nhân vật Bá Kiến
- Sinh ra trong gia đình từng thống trị trong bốn thế hệ. Bản thân hắn thông minh, mưu mô, và tài năng leo lên đỉnh cao của quyền lực và danh vọng, trở thành người nổi tiếng khắp nơi.
- Là hình mẫu của bản tính hung ác: tàn bạo, vô lương tâm, lả lơi, gian xảo, và đầy mưu mô, được mô tả như “kẻ giàu kinh nghiệm trong những trò quỷ quyệt”
+ Với “giọng nói mạnh mẽ”, hắn luôn dùng để thử thách tinh thần của người khác.
+ Bá Kiến có giọng cười giống như “Tào Tháo”, và một giọng nói ngọt ngào nhưng đầy độc ác.
+ Sử dụng những thủ đoạn thông minh và hiệu quả như “không giải được thì phải hại”, “dùng những kẻ ngu để kiểm soát những kẻ ngu”, “mềm mại với kẻ mạnh, cứng rắn với kẻ yếu”, “đầu tiên sợ kẻ anh hùng, thứ hai sợ kẻ quyết tâm tới cùng”...
c. Giá trị nội dung
- Tác phẩm là một lời tố cáo sắc sảo của Nam Cao về xã hội tàn ác, thối nát trong thời đại đó đã dần biến những người lương thiện thành những tên lưu manh, tha hóa. Đồng thời, nó cũng ca ngợi vẻ đẹp của con người, ngay cả khi họ bị vùi dập mất cả về danh dự và tính cách.
- Tác phẩm mang lại giá trị thực tế và nhân đạo sâu sắc.
d. Giá trị nghệ thuật
- Nghệ thuật tạo ra nhân vật đặc biệt, độc đáo nhưng vẫn phản ánh tính cách của nhân vật một cách chân thực và sâu sắc
- Nam Cao có khả năng phân tích tâm lý nhân vật một cách sắc bén, khiến nhân vật của ông trở nên sống động hơn cả cuộc sống thực
- Nghệ thuật diễn đạt linh hoạt và nhất quán, phản ánh đời sống một cách sâu sắc nhưng không kém phần tự do
- Sử dụng ngôn từ phong phú, truyền tải hơi thở của cuộc sống một cách rõ ràng và sâu sắc
- Sử dụng ngôn từ đa dạng, linh hoạt để tạo ra sự phong phú và sâu sắc trong diễn đạt
Bản đồ tư duy của Chí Phèo
