Chi phí vốn là khái niệm gì? Ý nghĩa trong kinh doanh và đầu tư

Một trong những phương pháp hiệu quả nhất để các doanh nghiệp thúc đẩy tốc độ tăng trưởng và mở rộng quy mô là đầu tư hoặc cải thiện tài sản và nguồn lực để chiếm lĩnh thị trường.

Quá trình chi tiêu của các doanh nghiệp khi thực hiện chiến lược đầu tư này được gọi là chi tiêu vốn. Việc đầu tư vào cải thiện nâng cấp tài sản cố định như máy móc hoặc văn phòng nhà xưởng có thể là một hành trình dài giúp doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh, tạo cơ hội và phát triển trong tương lai.

Trong bài viết này, Mytour sẽ giới thiệu tới các nhà đầu tư về chi phí vốn là gì, cũng như ý nghĩa và tầm quan trọng của chi phí vốn, bất kể doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực nào.

Chi phí vốn là gì thực sự?

Chi phí vốn (CAPEX) hay còn gọi là chi tiêu vốn hoặc chi phí tài sản cố định là thuật ngữ phổ biến trong kinh doanh, được hiểu như là một khoản đầu tư. Chi tiêu vốn là tổng số tiền chi để mua sắm, nâng cấp, quản lý, sửa chữa hoặc duy trì tài sản vật chất của công ty như nhà máy, đất đai, máy móc, công nghệ hoặc văn phòng, đôi khi là tài sản vô hình như bằng sáng chế hay giấy phép.

Các doanh nghiệp sử dụng vốn đầu tư vì hai lý do chính:

• Chi phí bảo trì, chi phí duy trì hoạt động hiện tại của công ty (như sửa chữa nâng cấp nhà xưởng, sửa chữa thiết bị, vv)
• Và để thúc đẩy tăng trưởng trong tương lai (như xây dựng thêm nhà máy hoặc hệ thống máy móc mới, phương tiện vận tải mới, vv).

Ví dụ: Doanh nghiệp mua một xe container để phục vụ vận chuyển hàng hóa sản xuất. Do đó, chi phí mua sắm hoặc sửa chữa xe container đó chính là chi tiêu vốn.

Chi tiêu vốn đóng vai trò là nguồn vốn chi tiêu khi doanh nghiệp mua tài sản mới hoặc gia hạn tuổi thọ cho các sản phẩm hiện có. Trong báo cáo dòng tiền, bộ phận kế toán thường ghi lại chi phí chi tiêu vốn trong mục “Đầu tư vào nhà máy, tài sản và thiết bị”. Nguồn vốn này có thể bao gồm tiền thu được từ việc phát hành cổ phiếu, trái phiếu, vay mượn ngân hàng, vv.

Chi phí vốn (CAPEX) và Chi phí hoạt động (OpEx)

Các doanh nghiệp thường phải chi trả nhiều chi phí phát sinh trong quá trình kinh doanh, từ tiền thuê văn phòng và nhà máy đến lương công nhân và chi phí bán hàng... Để quản lý dễ dàng hơn, các doanh nghiệp phân loại thành chi phí chi tiêu vốn (CAPEX) và chi phí hoạt động (OpEx).

CAPEX là chi phí mua hàng hóa và dịch vụ quan trọng để cải thiện hiệu suất và tăng trưởng của công ty. Đây là chi phí dài hạn, bao gồm chi phí tài sản cố định như bất động sản, nhà xưởng và thiết bị máy móc (gọi chung là PPE).

Ngược lại, OpEx là chi phí mà các doanh nghiệp phải chi trả để vận hành các hoạt động hàng ngày hàng tháng. Đây là chi phí ngắn hạn bao gồm tiền thuê nhà và các dịch vụ, lương, thuế, chi phí bán hàng, chi phí quản lý và các chi phí khác.

CAPEX (Chi phí vốn)

Chi phí vận hành (OpEx)

Đầu tư vào tài sản dài hạn

Chi tiêu hàng ngày

Cung cấp lợi ích dài hạn cho doanh nghiệp

Cung cấp lợi ích ngắn hạn cho doanh nghiệp

Chủ yếu là các chi phí lớn và không thường xuyên, được ghi nhận như chi phí thường xuyên

Thường là các chi phí nhỏ và có định kỳ

Đặc điểm của chi phí vốn

Thông qua chỉ số CAPEX, bạn có thể biết được công ty đang đầu tư bao nhiêu vốn vào tài sản cố định mới và liệu khoản đầu tư này có giúp duy trì hoặc phát triển doanh nghiệp hay không. Về mặt kế toán, chi phí được coi là chi phí vốn khi tài sản là tài sản cố định mới mua hoặc khoản đầu tư có tuổi thọ hơn một năm hoặc giúp cải thiện tuổi thọ hữu ích của tài sản cố định hiện có.

Mỗi công ty sẽ có một chi phí CAPEX khác nhau do phụ thuộc vào ngành công nghiệp mà công ty đó hoạt động.

Công thức tính chỉ số CAPEX

Để tính chỉ số CAPEX, chúng ta cần đầu tiên xác định số dư PP & E của kỳ trước, sau đó cộng thêm chi phí khấu hao hiện tại để ra kết quả.

Công thức: CAPEX = Δ PP & E + Khấu hao hiện tại

Trong đó:

    CAPEX: chi phí đầu tư

    Δ PP & E: thay đổi trong tài sản cố định, nhà máy và thiết bị

Một số công thức liên quan:

CF (Báo cáo thu nhập/báo cáo tài chính) / CAPEX = Dòng tiền từ hoạt động / Chi phí vốn

Chúng ta cũng có thể sử dụng chi phí vốn để tính FCFE (Dòng tiền mặt tự do) qua công thức:

    FCFE = Thu nhập cổ tức – (CAPEX – khấu hao) x (1 – tỷ lệ nợ) – (Thay đổi vốn lưu động trên mạng) x (1 – tỷ lệ nợ)

    FCFE = Thu nhập ròng – CAPEX – Thay đổi vốn lưu động ròng + Nợ mới – Hoàn trả nợ

Do đó, khi Chi phí vốn (CAPEX) tăng lên, Dòng tiền mặt tự do (FCFE) sẽ có xu hướng giảm.

Tầm quan trọng của Chi phí vốn (CAPEX)

Các quyết định về việc đầu tư vào chi tiêu vốn thường là những quyết định cực kỳ quan trọng của một doanh nghiệp. Chúng rất quan trọng vì những lý do sau:

• Ảnh hưởng lâu dài

Hiệu quả của các quyết định chi tiêu vốn thường kéo dài trong tương lai. Phạm vi của các hoạt động sản xuất hoặc chế tạo hiện tại chủ yếu là kết quả của chi tiêu vốn trong quá khứ. Tương tự như vậy, các quyết định hiện tại về chi tiêu vốn sẽ có ảnh hưởng lớn đến các hoạt động trong tương lai của công ty.

Các quyết định đầu tư vốn là động lực định hướng của tổ chức. Các mục tiêu chiến lược dài hạn, cũng như quy trình lập ngân sách của một công ty, cần phải được thực hiện trước khi cho phép chi tiêu vốn.

CAPEX rất quan trọng đối với các công ty để phát triển hoặc duy trì hoạt động kinh doanh bằng cách đầu tư vào tài sản, nhà máy và thiết bị (PP&E), sản phẩm và công nghệ mới. Các chuyên gia phân tích tài chính và nhà đầu tư thường rất chú ý đến hoạt động chi tiêu vốn của công ty, mặc dù chi tiêu vốn không được thể hiện trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hàng kỳ, nhưng lại có tác động đáng kể đến dòng tiền trong doanh nghiệp.

Chi tiêu vốn thường có tác động đáng kể đến tình hình tài chính ngắn hạn và dài hạn của một doanh nghiệp. Vì vậy, việc đưa ra các quyết định đầu tư thận trọng rất quan trọng đối với sức khỏe tài chính của một công ty. Nhiều doanh nghiệp thường cố gắng duy trì hoặc giảm mức chi phí từ các năm trước, trong khi vẫn duy trì mức tăng trưởng lợi nhuận ổn định, nhằm làm nổi bật sự chú ý của các nhà đầu tư đối với sự phát triển của doanh nghiệp. Công ty sử dụng ít lợi nhuận hàng năm cho CAPEX sẽ có lợi thế cạnh tranh hơn.

• Chi phí ban đầu cao

Chi phí vốn thường chiếm một phần rất lớn trong tổng vốn, đặc biệt là đối với các công ty trong các ngành như sản xuất, viễn thông, tiện ích và khai thác dầu. Đầu tư vốn vào các tài sản vật chất như văn phòng, nhà xưởng, thiết bị dây chuyền máy móc hoặc tài sản có tiềm năng sinh lợi lâu dài, nhưng ban đầu đòi hỏi một số vốn lớn.

Bên cạnh đó, Chi phí vốn là việc đầu tư dài hạn, không thể thu hồi ngay lập tức, nó cần thời gian hoạt động và có khả năng thanh lý thấp do tính chất riêng biệt của từng doanh nghiệp.

• Khấu hao

Chi tiêu vốn đòi hỏi một khoản đầu tư lớn ban đầu vào danh mục tài sản của một doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi các tài sản cố định bắt đầu được sử dụng, chúng sẽ trải qua quá trình khấu hao và giảm giá trị theo thời gian sử dụng hữu ích. Khi chi phí vốn giảm đi, các tài sản cố định sẽ mất đi một phần giá trị sau mỗi kỳ kế toán.

Tham khảo chiến lược vùng biển xanh, vùng biển đỏ

Ứng dụng của chi tiêu vốn trong đầu tư chứng khoán

Trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán, Chi tiêu vốn là một yếu tố quan trọng không thể thiếu để đánh giá hoạt động kinh doanh, được sử dụng trong phân tích và lựa chọn cổ phiếu của doanh nghiệp. Chỉ số này được áp dụng trong một số công thức để các nhà đầu tư có thể áp dụng và tham khảo.

• Tính CFO thông qua CAPEX

CFO/CAPEX = Dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh / CAPEX

    Tỷ lệ CFO/CAPEX > 1: Hoạt động kinh doanh hiệu quả

    Tỷ lệ CFO/CAPEX < 1: Hoạt động kinh doanh chưa hiệu quả, doanh nghiệp cần tăng vốn để đáp ứng nhu cầu

Lưu ý: Khi tính CFO/CAPEX, cần xem xét tỷ lệ trong ngành cụ thể. Ngoài ra, nên so sánh tỷ lệ CFO/CAPEX của các doanh nghiệp khác trong cùng lĩnh vực có mức CAPEX tương đương.

• Tính dòng tiền tự do (FCFF) qua chỉ số CAPEX

FCFF = EBIT (Lợi nhuận kinh doanh) x (1 – Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp) + Khấu hao – CAPEX – Thay đổi vốn lưu động

    FCFF > 0: Doanh nghiệp vẫn có dư tiền sau khi trừ chi phí

    FCFF < 0: Doanh nghiệp không đủ doanh thu để trang trải các hoạt động

• Tính dòng tiền tự do (FCFE) qua chỉ số CAPEX

FCFE = (EBIT – Chi phí lãi vay) x (1 – Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp) + Khấu hao – CAPEX – Thay đổi vốn lưu động + (Vay nợ mới – Trả nợ cũ)

    Nếu FCFE > 0: Doanh nghiệp có đủ tài chính để chi trả cổ tức cho các cổ đông

    Nếu FCFE < 0: Doanh nghiệp không đủ tài chính để chi trả cổ tức cho các cổ đông. Để duy trì cổ tức, doanh nghiệp cần áp dụng chính sách đầu tư và vay vốn.

Thông thường, CAPEX chiếm tỷ trọng quan trọng trong dòng tiền đầu tư của mỗi doanh nghiệp. Chỉ số CAPEX giúp nhà đầu tư đánh giá mức độ sử dụng vốn vào sản xuất, duy trì và phát triển của doanh nghiệp.

Nhà đầu tư sử dụng tỷ trọng CAPEX trong dòng tiền để đánh giá sự uy tín, quy mô và hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh lâu dài thường sử dụng một phần lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh để tái đầu tư vào tài sản cố định, từ đó duy trì và gia tăng sức cạnh tranh trên thị trường.

Biểu đồ tâm lý của các nhà đầu tư chứng khoán

Trên thị trường chứng khoán, nhà đầu tư có thể so sánh chỉ số CAPEX để đánh giá các mã cổ phiếu của doanh nghiệp:

Nếu tỷ lệ CAPEX/lợi nhuận sau thuế trong vòng đời của tài sản thấp, điều này cho thấy tính cạnh tranh của doanh nghiệp rất cao.

• Nếu tổng CapEx chiếm dưới 50% lợi nhuận sau thuế, đây là dấu hiệu tích cực cho thấy doanh nghiệp có thể có lợi thế cạnh tranh.
• Trường hợp doanh nghiệp chiếm hơn 50% lợi nhuận sau thuế để đầu tư vào tài sản cố định, nhà đầu tư cần cân nhắc khi đưa ra quyết định đầu tư, vì doanh nghiệp đang sử dụng quá nhiều vốn, có thể dẫn đến suy giảm lợi nhuận trong dài hạn.

Nếu tỷ lệ CFO (dòng tiền từ hoạt động kinh doanh)/CAPEX càng cao, năng lực của doanh nghiệp càng lớn. Tỷ lệ này cho biết khả năng của doanh nghiệp trong việc đáp ứng đầu tư vào tài sản cố định. Nếu:

• CFO/CAPEX > 1: cho thấy hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đang tạo ra đủ tiền mặt để chi trả các chi phí đầu tư, bảo trì tài sản cố định.
• CFO/CAPEX < 1: cho thấy doanh nghiệp hoạt động không hiệu quả, phải vay tiền để duy trì sản xuất kinh doanh, mua thêm tài sản cố định.

Phân tích CapEx thường phù hợp với các mô hình kinh doanh tập trung vào thâm dụng vốn, như công nghiệp sản xuất, tiện ích, dầu khí, vận tải,... vì mô hình của họ phụ thuộc lớn vào đầu tư tài sản cố định để tạo ra doanh thu. Do đó, chi phí đầu tư CapEx chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí của họ.

Khi xem xét đầu tư vào một doanh nghiệp, Chi phí vốn là một chỉ số quan trọng mà nhà đầu tư không thể bỏ qua. Với những kiến thức đã chia sẻ qua bài viết, Mytour hy vọng nhà đầu tư đã hiểu sâu hơn về chi tiêu vốn, ý nghĩa và tầm quan trọng của nó. Chúc các nhà đầu tư thành công.