Chỉ rõ sự kết hợp giữa vẻ cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối

2 Bài mẫu văn về sự đan xen giữa vẻ cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối

Bí quyết Phương pháp phân tích bài thơ, đoạn thơ để đạt điểm cao

1. Phân tích sự hòa quyện giữa nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối, mẫu số 1:

Trong quá trình viết nhật ký trong tù, Hồ Chí Minh chăm sóc mọi chi tiết cuộc sống nhưng bài thơ Chiều tối đặc biệt tập trung vào vẻ đẹp của thiên nhiên và tình yêu cuộc sống. Bài thơ không chỉ thể hiện sự hòa quyện của cổ điển và hiện đại trong hình ảnh mà còn tập trung vào tâm hồn lạc quan và nhân hậu.

Trong bài thơ Chiều tối, mỗi hình ảnh thơ đều mang sự kết hợp tinh tế giữa bút pháp cổ điển và hiện đại. Dù mang phong cách cổ điển, nhưng ý thơ và nhân vật trữ tình đều hướng về ánh sáng, thiên nhiên và cuộc sống con người.

Mở đầu bằng hai câu thơ, mở ra không gian của cảnh núi rừng khi bình minh:

'Bám chim đào vút tầm trời xanh
Âm thanh nhẹ lướt giữa không gian'

(Chim hành trình về rừng tìm nơi ngủ
Đám mây dạo chơi trên bức tranh thiên nhiên)

Bức tranh được tạo ra bằng bút pháp ước lệ, quen thuộc trong thơ cổ, nhưng lại chứa đựng bối cảnh hiện đại. Nó không chỉ vẽ ra hình ảnh chiều tối với hình ảnh chim bay về rừng tìm chốn ngủ, mà còn truyền đạt nét đẹp của thiên nhiên qua âm thanh nhẹ lướt giữa không gian. Bút pháp nghệ thuật này giúp gợi lên nỗi buồn hiu quạnh và lấy không gian để mô tả thời gian.

Mặc dù sử dụng bút pháp thơ cổ, nhưng hai câu thơ đầu của bài Chiều tối vẫn chính xác phản ánh hoàn cảnh đặc biệt của Bác. Người đọc có thể tưởng tượng Bác trong tình cảnh ngồi tù, nhìn ra cảnh núi rừng khi chiều tối, nhận ra hình ảnh cánh chim mệt mỏi và đám mây trôi qua bầu trời. Cảnh này phản ánh một nỗi buồn hiu quạnh. Điều này được thể hiện rõ trong chữ Hán: 'Cô vân mạn mạn độ thiên không' (Một đám mây đơn lẻ trôi qua bầu trời). Dịch thuật không thể truyền đạt được từ 'mạn mạn'. Câu thơ 'chòm mây' dịch ra trông nhẹ nhàng, không ghi nhận được sự hiu quạnh của cảnh.

Nét vẽ hiện đại còn thể hiện tâm trạng của người tù. Không phải là cánh chim bay bình thường, mà là cánh chim mệt mỏi (quyện điểu). Có nhiều chòm mây, nhưng khi đi vào thơ của Bác, chỉ còn chòm mây cô đơn. Có vẻ như cánh chim cũng mệt mỏi sau một ngày kiếm ăn và tìm nơi nghỉ ngơi, giống như người tù mệt mỏi sau một ngày lê bước trên đường xa cần chỗ nghỉ chân. Chòm mây cô đơn như tâm trạng của con người đang nhớ về quê hương. Vẻ đẹp tâm hồn của Bác là sự yêu thiên nhiên. Dù trong hoàn cảnh nào, con người cũng tìm đến thiên nhiên để tìm sự hòa hợp. Giữa cảnh vật và con người có sự đồng cảm và hòa hợp.

Vẻ đẹp tâm hồn của Bác còn là tình yêu quê hương thương dân. Hai câu thơ đầu cảnh và tâm trạng đều phát ra nét buồn. Buồn vì Bác đang ở xa Tổ quốc, nhớ về đồng chí đồng bào, với những công việc cách mạng đang chờ Bác hoàn thành. Nhưng Bác lại bị chuyển từ nhà lao này sang nhà lao khác. Tâm trạng này gặp cảnh núi rừng khi chiều tối không thể không buồn. Tâm hồn của Bác mang vẻ đẹp của một trái tim luôn gắn bó với cuộc sống. Hình ảnh cánh chim và chòm mây trong thơ Bác làm ta nhớ đến thơ của Lý Bạch thời Đường:

'Chim bay vút cao khỏi
Mây lẻ trôi một mình'

(Chúng điểu cao vút tận cùng
Cô vân một mình nghỉ ngơi)

Cánh chim trong thơ Đường của Lý Bạch bay vút lên bầu trời, như tan biến vào không gian vô tận. Trong thơ của Bác, cánh chim không bay hết, chỉ chuyển từ trạng thái bay sang nghỉ để rồi tiếp tục vòng tuần hoàn của sự sống. Người luôn hướng tới cuộc sống không chỉ cảm nhận cảnh núi rừng hiu quạnh mà còn nhận ra vẻ đẹp của cuộc sống con người tại xóm núi. Do đó, hai câu thơ sau đột nhiên chuyển hướng mà vẫn tự nhiên:

'Trong xóm núi thiếu nữ đang xay ngô tối
Xay hết lò than, ánh hồng rực rỡ'

(Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng)

Cảnh trong thơ của Bác vừa kết hợp vẻ đẹp cổ điển, vừa lôi kéo nét hiện đại. Trong thơ xưa, dưới cánh chim ngàn mây thường xuất hiện hình ảnh của ẩn sĩ, đạo sĩ. Cảnh chiều tối trong thơ xưa thường thấy bóng người nhỏ nhoi:

'Nhóm nhèm dưới núi, vài người
Đứng ngơ ngác bên sông, chợ vài nhà'

(Qua đèo ngang - Bà Huyện Thanh Quan)

Trong thơ của Liễu Tông Nguyên, có một ông lão câu cá một mình: 'Một mình ông câu cá ở Hàn Giang tuyết'. Trong thơ của Bác, cô sơn nữ xuất hiện nhưng là người lao động, với công việc hàng ngày vất vả nhưng ấm áp. Hình ảnh này làm cho bức tranh cuộc sống trong xóm núi trở nên hiện đại hơn. Hình ảnh cô em xóm núi xay ngô tối mang lại cho buổi chiều tối một vẻ đẹp lạc quan và khoẻ mạnh. Đặc biệt, hình ảnh 'lò than rực hồng' trở thành trung tâm, điểm nhấn của bức tranh. Chính hình ảnh này làm cho cuộc sống không còn yên bình như trong thơ cổ. Chữ 'hồng' trở thành điểm nhấn của bài thơ, mang đến ánh sáng, hơi ấm và niềm vui để xua tan bóng tối, không khí lạnh và nỗi buồn hiu quạnh. Bác sử dụng bút pháp nghệ thuật đặc sắc ở hai câu cuối, đặc biệt là việc sử dụng ánh sáng để mô tả bóng tối. Lò than rực hồng từ trước, nhưng khi trời vẫn sáng, ánh sáng không thể rõ. Khi đêm buông xuống, ánh lửa lò than tỏa sáng. Bản dịch thêm từ 'tối' làm mất đi nhiều vẻ đẹp của thơ Bác. Giữa câu thứ 3 và câu thứ 4, có sự lặp lại đảo ngược trong cấu trúc từ: 'ma bao túc' và 'bao túc ma hoàn'. Điều này tạo ra vòng tròn giữa hai câu thơ, kết hợp với việc lặp lại của cối xay ngô, tạo nên sự đồng đều và liên tục, tượng trưng cho sự chuyển động của thời gian.

Trải qua cuộc sống nơi xóm núi, nhà thơ bày tỏ cảm xúc sâu sắc. Qua tâm hồn của Bác, người đọc hiểu rõ vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh. Mặc dù là tấm lòng yêu đời nhưng ở hai câu thơ cuối, cảm xúc thêm phần đặc sắc. Bác viết về cuộc sống gia đình trong xóm núi, cho thấy người lính cách mạng, hi sinh vì dân, vẫn giữ một khoảng tâm trạng riêng biệt cho gia đình. Về tấm lòng yêu đời ở hai câu thơ cuối, Hoài Thanh nhận xét: 'Một hình ảnh tuyệt vời về cuộc sống thiếu thốn, vất vả nhưng ấm áp, đáng quý và đáng yêu. Những hình ảnh như vậy thường trôi qua, nhưng không có tấm lòng sâu sắc thì không thể ghi lại được'. Tâm hồn Bác là lạc quan và nhân hậu. Hình ảnh lò than rực hồng là sự thật nhưng thể hiện tâm hồn lạc quan. Nếu không có tâm hồn hướng về ánh sáng, không thể có hình ảnh ngọn lửa lò than rực hồng đẹp như vậy, sáng lạn trong thơ.

Bài thơ được viết khi chiều tối, sau một ngày đi đường vất vả, có khi tới 53 cây số một ngày, đầy gian lao nguy hiểm. Viết trong hoàn cảnh đó, nếu chỉ dựa trên tình cảm cá nhân, chỉ có thể là buồn. Tuy nhiên, ở bài thơ Chiều tối, Bác chuyển từ buồn sang vui. Điều này chỉ có thể giải thích bởi niềm vui của Hồ Chí Minh không chỉ đến từ cảnh ngộ cá nhân mà còn xuất phát từ cuộc sống của người khác. Bác quên cảnh ngộ của người tù để hưởng niềm vui cuộc sống ở xóm núi. Bài thơ thể hiện tấm lòng nhân đạo đến mức quên mình.

Như vậy, bài thơ chỉ với bốn câu đã thể hiện rõ chất thép trong vẻ đẹp tâm hồn của Bác. Đồng thời, sự kết hợp tinh tế giữa bút pháp cổ điển và hiện đại tạo nên một vẻ đẹp vừa truyền thống vừa hiện đại. Đây là một trong những yếu tố làm nên nghệ thuật thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh. Thơ Bác không mòn mỏi với bút pháp cổ điển, hình ảnh phong phú và sự chuyển động hiệu quả. Thơ Bác, dù trong bối cảnh gian khổ tù đày, vẫn hướng về thiên nhiên và cuộc sống con người với sự đồng cảm, đồng điệu, và quên đi hoàn cảnh riêng tư.

2. Chỉ ra nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối, mẫu số 2:

Nét cổ điển trong bài thơ Chiều tối:

a. Trong tác phẩm 'Chiều tối,' Nguyễn Ái Quốc tận dụng hình ảnh cánh chim và chòm mây để mô tả không gian và thời gian buổi chiều, tạo nên bức tranh quen thuộc trong thơ truyền thống.

b. Trong bài thơ 'Chiều tối,' ta bắt gặp kỹ thuật nghệ thuật chấm phá, tả ít nhưng gợi nhiều. Đặc biệt, tác giả kết thúc bài thơ bằng từ 'hồng' để tượng trưng cho chiều tối.

Nét hiện đại trong bài thơ Chiều tối:

Trên đây, chúng tôi đã đề xuất các em tập trung vào phân tích nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối. Để có thêm nguồn thông tin hữu ích, các em có thể tham khảo: Sự tinh tế tâm hồn qua bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh, Phân tích bức tranh đời sống con người trong tác phẩm Chiều tối, Đánh giá bài thơ Chiều tối và suy ngẫm về phong cách nghệ thuật trữ tình của Bác, Phân tích hình tượng người chiến sĩ trong bài thơ Từ ấy và Chiều tối.