Buzz
Khi Bắt Gặp Nguyên Nhân Gây Stress, Bạn Có Thể Lo Lắng, Trong Khi Người Khác Thì Yên Bình Trước Màn Hình Game.
Bạn Và Đồng Nghiệp Cùng Đối Mặt Với Deadline Gấp Nhưng Phản Ứng Lại Khác Nhau. Trong Khi Bạn Cảm Thấy Sợ Hãi Đến Mức Gầm Lên, Người Khác Lại Thản Nhiên... Chiến Game.
Mặc Dù Nghe Có Vẻ Trái Ngược, Nhưng Cả Hai Phản Ứng Đều Là Cách Cơ Thể Đối Phó Với Stress Cấp Tính. Nhiều Người Khác Lại Chọn Ăn Uống, Du Lịch Hoặc Bất Kỳ Phương Tiện Nào Để Làm Hài Lòng Những Người Xung Quanh.
Khi Đối Mặt Với Nguy Cơ, Não Sẽ Gửi Tín Hiệu Đến Toàn Bộ Cơ Thể Để Chuẩn Bị Phản Ứng. Amygdala, Bộ Phận Điều Khiển Cảm Xúc Và Sợ Hãi, Được Kích Hoạt Đầu Tiên. Sau Đó, Tín Hiệu Được Chuyển Đến Thalamus Và Kích Hoạt Hệ Thần Kinh Giao Cảm.
Ngoài Ra, Khi Não Tập Trung Vào Xử Lý Cảm Xúc, Các Khu Vực Điều Khiển Ngôn Ngữ Và Kiểm Soát Hành Vi Sẽ Giảm Hoạt Động. Điều Này Giải Thích Tại Sao Bạn Thường Không Thể Lập Tức Phản Ứng Lý Trí Khi Đối Mặt Với Nguy Hiểm. Sự Tập Trung Cao Độ Vào Nguy Hiểm Gần Kề Cũng Dẫn Đến Hạn Chế Tầm Nhìn, Làm Bạn Bỏ Qua Những Thông Tin Liên Quan Khi Đánh Giá Tình Hình.
Phản Ứng 'Nhanh Chóng' Thực Ra Là Để Bảo Vệ Bạn Và Giảm Thiểu Thiệt Hại. Với Những Người Có Lịch Sử Về Chấn Thương Tâm Lý, Khả Năng Dự Đoán Nguy Hiểm Của Họ Sẽ Càng Nhạy Bén Hơn Vì Luôn Bị 'Kích Động' Bởi Những Ký Ức Đau Thương.
Chống Trả (Fight)
Đây Là Phản Ứng Khi Một Người Đối Mặt Và Chiến Đấu Trực Tiếp Với Nguy Hiểm. Theo Nhà Trị Liệu Pete Walker, Cơ Chế Này Xuất Phát Từ Niềm Tin Tiềm Thức Rằng Quyền Lực Và Sự Kiểm Soát Đi Kèm Với Sự Công Nhận, Tình Yêu Và An Toàn. Đôi Khi, Phản Ứng Có Thể Chuyển Hướng Sang Tấn Công Một Cách Hung Hăng, Bạo Lực Và Độc Tôn.
Ví Dụ Bạn Vốn Đã Rất Thất Vọng Vì Bị Điểm Kém Trong Bài Thi, Nhưng Về Nhà Lại Bị Mẹ Mắng Mỏ Một Tràng. Bạn Cảm Thấy Giận Dữ Và Đáp Trả Bằng Cách Cãi Lớn Với Mẹ, Quăng Hết Sách Vở Đi. Một Số Biểu Hiện Chống Trả Phổ Biến Bao Gồm:
- Nghiến Răng, Nắm Chặt Tay, Đau Bụng, Người Nóng Ran.
- Cảm Giác Muốn Làm Hại Ai Đó, Thậm Chí Chính Mình.
- La Hét, Mắng Mỏ Hoặc Chế Giễu Người Khác.
- Mong Muốn Tác Động Vật Lý: Đấm Đá, Tát Hoặc Đập Vỡ Đồ Đạc.
- Không Lắng Nghe Người Khác Và Chèo Lái Theo Ý Mình.
- Cảm Thấy Hối Hận Hoặc Xấu Hổ Sau Khi Bộc Phát.
Chạy Trốn (Flight)
“Ba Mươi Sáu Kế, Chạy Là Thượng Sách” Là Câu Nói Tóm Gọn Cơ Chế Này. Khi Não Bộ Xác Định Bạn Không Thể Vượt Qua Tình Thế Căng Thẳng, Nó Sẽ Tìm Cách Tách Bạn Khỏi Đó, Khiến Bạn Tạm Quên Cảm Giác Khó Chịu Đang Phải Đương Đầu.
Và “Chạy Trốn” Không Có Nghĩa Bạn Phải Thực Sự Vắt Giò Lên Cổ Mà Chạy. Theo Cơ Chế Thoát Ly Thực Tại (Escapism), Bạn Có Thể “Chạy” Bằng Vô Số Cách Khác:
- Làm Việc Vội Vã, Dở Dang, Trì Hoãn Dù Bị Deadline Dí.
- Bỏ Nhà Ra Đi Khi Có Bất Đồng, Đi Du Lịch Khi Căng Thẳng.
- Sợ Cam Kết Trong Các Mối Quan Hệ, “Ghost” Người Khác.
- Dễ Bị Phân Tâm, Có Nhiều Thời Gian “Chết'.
- Làm Việc Hoặc Tập Thể Dục Quá Độ Để Quên Đi Nỗi Đau.
- Cơ Thể Bồn Chồn, Không Ngừng Di Chuyển.
Đóng Băng (Freeze)
Chế Độ Này Được Kích Hoạt Khi Bạn Chủ Ý Hoặc Vô Thức Kìm Nén Những Hoảng Loạn Bên Trong, Đồng Thời Tạm Ngưng Khả Năng Phản Hồi Và Tương Tác. Tê Liệt Cảm Xúc Là Ví Dụ “Đóng Băng” Phổ Biến, Khi Người Ta Trải Qua Biến Cố Quá Lớn (Như Mất Người Thân Hoặc Thoát Chết Trong Gang Tấc). Những Cú Sốc Này Khiến Hạch Hạnh Nhân Bị Quá Tải, Không Xử Lý Cảm Xúc Kịp Thời.
Xu Nịnh (Fawn)
Theo Nhà Trị Liệu Pete Walker, Phản Ứng Này Thể Hiện Ở Hành Vi Chiều Lòng, Cố Gắng Làm Vừa Ý Người Gây Hại Để Bảo Vệ Bản Thân. Về Bản Chất Nó Là Một Cơ Chế Tự Vệ Có Thể Học Được, Thường Xảy Ra Ở Người Bị Ngược Đãi, Hoặc Có Cha Mẹ Ái Kỷ, Không Ghi Nhận Cảm Xúc Của Con Cái.
Ở Trong Những Môi Trường Này, Họ Nhận Thấy Việc Nghe Lời Và Tuân Lệnh Người Lớn Là Lá Chắn Duy Nhất. Họ Cũng Thường Có Các Biểu Hiện Như:
- Không Thể Từ Chối Người Khác.
- Không Có Chính Kiến, Lệ Thuộc Vào Người Khác.
- Xin Lỗi Quá Thường Xuyên.
- Không Có Thời Gian Cho Bản Thân.
- Không Cam Kết Với Những Ranh Giới Cá Nhân.
- Cố Tỏ Ra Tích Cực, Vui Vẻ.
Làm Sao để Điều Hoà Các Phản Ứng Căng Thẳng?
Về Bản Chất, Các Phản Ứng Căng Thẳng Là Cơ Chế Giúp Bạn Tự Vệ. Nhưng Do Diễn Ra Nhanh Chóng & Nằm Ngoài Khả Năng Kiểm Soát Của Bạn, Chúng Có Thể Dẫn Đến Hệ Quả Ngoài Ý Muốn. Để Điều Hòa Phản Ứng Căng Thẳng & Hạn Chế Các “Tác Dụng Phụ”, Bạn Có Thể Áp Dụng Các Mẹo Sau:
Kỹ Năng Quản Lý Công Việc, Thời Gian: Các Kỹ Thuật Như Ma Trận Eisenhower, Quy Tắc 2 Phút, Thuyết 4 Lò Lửa, Batching & Blocking Sẽ Giúp Bạn Bổ Nhỏ Và Kiểm Soát Những Tác Nhân Gây Áp Lực.
Kỹ Thuật Thư Giãn: Các Bài Tập Nhẹ Nhàng Như Yoga Hay Đi Bộ Có Tác Dụng Điều Hòa Hơi Thở, Giãn Cơ Và Thả Lỏng Tâm Trí. Ngoài Ra, Việc Thực Hành Chánh Niệm Cũng Giúp Kích Hoạt Lại Các Phản Ứng Logic Của Não Bộ, Nhìn Nhận Vấn Đề Và Thay Đổi Suy Nghĩ Về Stress.
Làm Thế Nào để Điều Hoà Các Phản Ứng Căng Thẳng?
