Chín lỗ (hay còn gọi là Chín vía hoặc Chín phách) là một khái niệm liên quan đến phần thể xác của phụ nữ trong tín ngưỡng và văn hóa Việt Nam. Vì văn hóa Việt Nam chủ yếu được truyền miệng, nên có nhiều phiên bản khác nhau, dẫn đến sự khó hiểu. Dưới đây là những giải thích chi tiết hơn về cửu khiếu.
Các cách lý giải
- Theo sách của Đào Duy Anh (xem tham khảo), trong thiên thứ ba, chương VI 'Tín ngưỡng và tế tự', có viết:
- Hồn là phần linh hồn gắn với khí của người, thuộc dạng thanh nhẹ, sau khi chết sẽ bay lên trời; còn phách là phần linh hồn gắn với hình thể của người, thuộc dạng nặng nề, sau khi chết sẽ rơi xuống đất. Đàn ông có ba hồn gắn với tam tiêu và bảy phách (vía) gắn với thất khiếu, trong khi phụ nữ có chín phách (vía) gắn với cửu khiếu.
- Và các chú giải:
- Tam tiêu bao gồm ba khu vực: thượng tiêu (khu vực trên dạ dày), trung tiêu (khu vực giữa dạ dày), và hạ tiêu (khu vực trên bàng quang).
- Thất khiếu là bảy lỗ trên khuôn mặt: hai mắt, hai tai, hai lỗ mũi, và miệng.
- Cửu khiếu bao gồm thất khiếu cộng thêm hai lỗ: lỗ sinh thực khí và hậu môn.
- Sách của Hoàng Quốc Hải (xem tham khảo), chương 'Tang lễ và hiếu đạo' ghi rằng:
- Theo quan điểm cổ truyền, con người có 7 lỗ (thất khiếu) để tiếp nhận vật chất và tinh thần trong quá trình trưởng thành. Bảy lỗ này bao gồm: hai mắt, hai tai, hai lỗ mũi và miệng. Phụ nữ có thêm lỗ vú và lỗ sinh dục để sinh đẻ và nuôi con. Khi không còn chức năng sinh đẻ, các lỗ này trở về thất khiếu (Phật giáo cho rằng các động vật có cửu khiếu (9 lỗ) có thể tu luyện Phật pháp. Trong lịch sử, có Tôn Hành giả xuất phát từ con khỉ. Cửu khiếu bao gồm đàn ông và phụ nữ tính theo hình thức ổn định: 2 lỗ tai, 2 lỗ mắt, 2 lỗ mũi, miệng, lỗ sinh dục, và lỗ bài tiết).
- Đào Duy Anh, 'Việt Nam văn hóa sử cương', (1938), Nhà xuất bản Tổng hợp Đồng Tháp (tái bản), 1998.
- Hoàng Quốc Hải, 'Văn hóa phong tục', Nhà xuất bản Phụ Nữ, 2005.
- Thất khiếu