Chợ Khau Vai

Chợ Khau Vai, hay còn gọi là chợ tình Khau Vai, là một lễ hội đặc sắc diễn ra tại bản Khau Vai, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang, Việt Nam.

Tên 'Khau Vai' trong tiếng Tày - Nùng có nghĩa là 'đèo Mây - dây Mây', nhưng nhiều tài liệu lại ghi là 'Khâu Vai'. Du khách đôi khi gọi chợ là

Ban đầu, chợ không có nhiều hoạt động mua bán hàng hóa mà chủ yếu là nơi các quầy hàng ăn uống phục vụ người dân. Đây là dịp để những người xa cách lâu năm, đặc biệt là những đôi tình nhân không thể kết duyên, gặp gỡ và chia sẻ cuộc sống của mình. Vào ngày này, họ tụ tập để trò chuyện, chia sẻ tâm tư và hồi tưởng tình cảm xưa. Nhiều cặp vợ chồng đến chợ; khi đến nơi, vợ tìm bạn của vợ và chồng tìm bạn của chồng, không ghen tuông hay bực bội mà thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau và đối với bạn đời của mình, coi đây là nghĩa vụ và trách nhiệm đối với đời sống tinh thần của bạn đời.

Hiện tại, chợ tình Khau Vai đang dần bị thương mại hóa, làm mất đi nét giản dị vốn có và trở thành nơi bày bán đủ loại hàng hóa.

Nguồn gốc

Chợ tình Khau Vai xuất phát từ truyền thuyết về chàng Ba và cô Út. Chàng Ba là người dân tộc Nùng, sống tại Khau Vai, nổi bật với vẻ đẹp trai, tài năng ca hát và thổi sáo, nhưng lại nghèo. Cô Út, con gái của một tộc trưởng người Giáy, rất xinh đẹp. Dù hai người yêu nhau sâu đậm, gia đình cô Út phản đối vì chàng nghèo và khác dân tộc, không cùng phong tục tập quán.

Chàng Ba và cô Út quyết định trốn nhà lên sống trong hang núi Khau Vai. Gia đình cô gái mang súng và cung nỏ đến nhà chàng trai để mắng chửi và ngăn cản. Gia đình chàng trai cũng phản ứng bằng gậy gộc, súng, dao. Nhìn từ hang núi xuống cảnh xung đột giữa hai gia đình, cả hai cảm thấy đau lòng vì tình yêu của mình đã gây ra thù hận giữa các bản làng. Họ quyết định chia tay, hứa hẹn kiếp sau sẽ thành vợ thành chồng. Ngày họ chia tay là 27/3 âm lịch, nên người dân chọn ngày đó để tổ chức chợ.

Khi chia tay, họ đã cắt máu thề rằng dù không thể kết hôn nhưng mỗi năm vào ngày 27/3, họ sẽ quay lại Khau Vai để hát cho nhau nghe và chia sẻ những tâm tư trong suốt năm xa cách. Họ tâm tình, ca hát suốt đêm và tiếp tục đến đêm hôm sau rồi trở lại cuộc sống thường ngày. Vào cuối đời, họ lại tìm đến nhau, trở về gốc cây rừng và hòn đá nơi họ từng thề, ôm chặt nhau trước khi ra đi vào cõi vĩnh hằng. Họ qua đời vào đúng ngày 27/3, ngày chia tay và cũng là ngày họp chợ. Người dân đã dựng hai miếu thờ, 'miếu Bà' và 'miếu Ông', tại nơi họ mất để tưởng nhớ mối tình của họ.

Câu chuyện của người H'Mông

Có một câu chuyện kể rằng: từ lâu lắm, có một cặp trai gái yêu nhau nhưng bị gia đình ngăn cấm. Họ không thể chống lại phong tục hà khắc, nên đã quyết định đến mỏm đá tai mèo (nay là chợ tình Khau Vai) để tự vẫn. Linh hồn của họ vẫn vất vưởng ở đó, khóc than không nguôi. Để giải thoát linh hồn, thầy cúng của người Mông phải thực hiện nghi lễ tại đây. Từ đó, vào ngày này, người Mông lại tụ tập về đây để họp chợ. Chợ chủ yếu không bán hàng hóa mà là nơi các đôi tình nhân xưa gặp gỡ, tâm sự. Vợ của người này có thể ngủ tại hốc đá của người khác. Mọi người đều không ghen tuông, chỉ có một lần trong năm để hóa giải mọi khát khao, rồi mỗi người trở về cuộc sống thường nhật.

Tiến sĩ Bàn Tuấn Năm kể thêm: 'Có một năm, cụ ông Mã Văn Sủng đến chợ rất sớm. Ông chờ bà từ chiều hôm trước đến sáng hôm sau mà bà vẫn không xuất hiện. Thấy vậy, bà cụ bán nước báo cho ông biết: “Bà cụ đã qua đời từ lâu rồi, ông ạ”. Nghe tin, cụ ông lặng lẽ mua một chai rượu và đôi giày, đặt vào hốc đá để cúng linh hồn người yêu. Sau khi cúng xong, ông đập vỡ chai rượu tưới vào hốc đá, nơi hai người đã từng gắn bó. Phần còn lại, ông tưới lên đầu mình rồi khóc rằng: KHAU VAI ƠI – TỪ NAY TA KHÔNG ĐẾN NỮA.'

Đây là một tập tục mang tính nhân văn, không chỉ thể hiện sự văn minh mà còn rất đặc trưng của người Mông xưa và nay, ít có dân tộc nào trên thế giới có được mức độ văn minh sâu sắc như vậy.

• Chợ tình Sa Pa

Liên kết bên ngoài