Chó là người bạn đồng hành đáng tin cậy nhất của con người, nhưng liệu con người có thực sự là bạn đồng hành đáng tin cậy nhất của loài chó không?

Tôi tin rằng câu hỏi này không xa lạ với bất kỳ ai, khi nói về mối quan hệ giữa loài chó và con người, từ 'bạn bè' và 'lòng trung thành' thường được nhắc đến.

Có nhiều lý do để giải thích tại sao chó được coi là người bạn đồng hành tốt nhất của con người: Chúng chăn cừu giúp con người tuần tra bảo vệ đàn gia súc, săn bắt giúp con người kiếm thức ăn, canh gác nhà cửa thì bảo vệ gia đình...

Tuy nhiên, hãy suy nghĩ theo cách khác, liệu chó có coi con người là bạn không? Chúng có thực sự hiểu suy nghĩ và chỉ dẫn của chúng ta? Mối quan hệ giữa con người và chó có phải chỉ là mối quan hệ giữa kẻ đi thuần hóa và kẻ được thuần hóa không?

Để trả lời những câu hỏi này, chúng ta có thể tìm manh mối trong một thí nghiệm hành vi cổ điển được thực hiện cách đây 20 năm.

Liệu chó có thực sự hiểu những gì chúng ta nói không?

Thí nghiệm này khá đơn giản, người thử nghiệm sẽ giấu thức ăn trong hai chiếc cốc màu đục úp ngược và để đối tượng (trẻ em hoặc các loài động vật) chọn chiếc cốc chứa thức ăn. Trước khi chọn, người thử nghiệm sẽ dùng ngón tay, gõ nhẹ vào cốc hoặc dùng mắt để chỉ ra cốc chứa thức ăn.

Nếu thí nghiệm áp dụng cho trẻ em khoảng hai tuổi, chúng có thể hiểu được cử chỉ và ánh mắt của người thí nghiệm. Nhưng nếu thay đổi đối tượng thành các loài động vật, kết quả sẽ khác biệt hoàn toàn.

Tinh tinh có thể được coi là một trong những loài động vật thông minh nhất, nhưng chúng không thể thực hiện được thí nghiệm đơn giản này một cách chính xác; ngược lại, những con chó lại thể hiện sự chính xác nhiều hơn: ngay cả khi không được huấn luyện, chúng có khả năng đọc được cử chỉ của con người và xác định chính xác cốc nào chứa thức ăn.

Điều này cho thấy sự 'tin tưởng' của chúng đối với con người, cũng như tiết lộ một vấn đề về nhận thức: những chú chó này dường như có khả năng đọc được cử chỉ và ánh mắt của con người.

Ngoài thí nghiệm đơn giản này, những nhà nghiên cứu đã thực hiện nhiều thí nghiệm khác và phát hiện ra rằng loài chó có khả năng hiểu được ý muốn của con người từ những cử động nhỏ như quay đầu, cúi đầu hoặc gật đầu.

Tất cả các thí nghiệm và hiện tượng dường như đều cho thấy một kết quả: chó thực sự có khả năng hiểu ý của chúng ta!

Khả năng hiểu con người của chó đến từ đâu?

Sau khi phát hiện ra hiện tượng này, các nhà nghiên cứu đặt ra một câu hỏi mới: khả năng này của loài chó đến từ đâu?

Các nhà nghiên cứu đưa ra ba giả thuyết về điều này:

Giả thuyết 1: Có thể đây là những con chó đã được 'huấn luyện' sau một thời gian sống cùng con người;

Giả thuyết 2: Có thể đây là 'bản năng hoang dã' của chúng: Sói cần đồng minh để săn mồi, có thể được thừa hưởng từ tổ tiên của chó sói và chó?

Giả thuyết 3: Có khả năng con người đã phát triển khả năng này cho chúng khi thuần hóa chó cách đây hàng nghìn năm.

Và khi đã có những giả thuyết, bước tiếp theo cần phải làm chính là kiểm chứng.

Đối với giả thuyết đầu tiên, các nhà nghiên cứu bắt đầu tập hợp những con chó ở các độ tuổi khác nhau và thực hiện lại thí nghiệm tương tự, và nhận thấy rằng những con chó ở các độ tuổi khác nhau có độ chính xác tương tự nhau trong thí nghiệm. Họ cũng so sánh chó nhà và chó hoang, điều tương tự cũng diễn ra. Do đó có thể thấy được rằng giả thuyết 1 là hoàn toàn sai.

Đối với giả thuyết thứ hai, các nhà nghiên cứu đã thực hiện thí nghiệm trên 'người họ hàng gần' của chó, chó sói. Nếu tỷ lệ chính xác giữa chó sói và chó tương đương, điều đó có nghĩa là khả năng đọc hiểu ý muốn của con người có thể đến từ tổ tiên chung của chó và chó sói.

Tuy nhiên, kết quả cho thấy loài sói không thể thực hiện các hành động chính xác như loài chó, vì vậy giả thuyết thứ hai cũng hoàn toàn sai.

Do đó, có thể thấy rằng khả năng đọc hiểu ý muốn của con người ở loài chó được hình thành từ khi con người thuần hóa những con chó đầu tiên hàng nghìn năm trước.

Trên thực tế, nghiên cứu gần đây đã xác nhận điều này. Các nhà nghiên cứu đã lặp lại thí nghiệm cách đây 20 năm với 378 con chó con hai tháng tuổi. Điểm khác biệt là hơn 300 chú chó này đã được sàng lọc rất nghiêm ngặt: cùng giống, cùng giới, cùng tuổi, cùng điều kiện nuôi ...

Và khi sử dụng mô hình toán học, các nhà nghiên cứu suy luận rằng khả năng đọc hiểu ý muốn của con người đến từ loài chó là khoảng 40% đến từ khả năng di truyền. Nói cách khác, khả năng này có thể là bẩm sinh — ngay khi mới sinh ra, chó đã có khả năng đọc hiểu ý muốn của con người. Kết hợp với các thí nghiệm trước, đây có thể là kết quả của quá trình chọn lọc thuần hóa của con người.

Loài chó có coi con người là bạn không?

Nhìn vào các thí nghiệm của các nhà khoa học trong hai thập kỷ qua, bạn có thể biết rằng sự trung thành, vâng lời và thông minh của loài chó không chỉ được hình thành bởi quá trình huấn luyện của con người.

Chúng hiểu được cử chỉ của con người, ánh mắt của con người và ngôn ngữ của con người.

Có lẽ từ khi con chó đầu tiên được thuần hóa hàng ngàn năm trước, con người luôn có một người bạn cố gắng hiểu mình.

'Chó là bạn tốt nhất của con người' và có lẽ con người cũng vậy.