Chó lông xoáy Thái Lan

Chó lông xoáy Thái Lan hay còn gọi là chó xoáy Thái (tiếng Thái: ไทยหลังอาน, RTGS: Thai Lang-An, tiếng Anh: Thai Ridgeback), đôi khi còn được biết đến với tên gọi Mah Thai Lang Ahn hoặc tên Việt Nam là Phú Quốc Thái, là một giống chó săn cổ xưa đến từ miền Tây Thái Lan. Giống chó này nổi bật với đặc điểm bờm lông trên lưng và đang được nghiên cứu xem có phải là tổ tiên của chó Phú Quốc không.

Tại Thái Lan, giống chó này được nông dân nuôi để giữ nhà và săn bắn nhờ khả năng bảo vệ tuyệt vời. Chó xoáy Thái có đường lông đặc biệt chạy ngược dọc theo lưng và sở hữu vẻ ngoài ấn tượng. Chúng thường được sử dụng để bảo vệ, canh gác và săn bắn. Chó lông xoáy Thái Lan được công nhận bởi Liên đoàn Các hiệp hội nuôi chó giống quốc tế (FCI) và được xếp vào nhóm 5-phân nhóm 7-chó săn với hình dáng nguyên thủy.

Khái quát

Di sản

Xuất hiện từ khoảng 300 năm trước tại miền Tây Thái Lan, giống chó này đã được nông dân Thái Lan nuôi dưỡng để bảo vệ nhà cửa và hỗ trợ trong việc săn bắn. Là một giống chó cổ xưa, chúng đã được ghi chép trong các tài liệu khảo cổ học từ khoảng 360 năm trước và chủ yếu được sử dụng làm chó săn ở miền đông Thái Lan. Chúng cũng được dùng để canh gác và hộ tống xe kéo. Vì hệ thống giao thông Thái Lan thời đó còn khó khăn, giống chó này ít bị lai tạo với các giống khác, giữ nguyên đặc trưng vốn có và trở thành một trong những giống chó đẹp và độc đáo trên thế giới.

Tại động Tum-Pra-Toon ở tỉnh Uthai Tanne, có những hình vẽ về Thai Ridgeback từ 300 năm trước. Người Thái còn gọi giống chó này là Mah Thai Lung Ahn. Đây là một trong những giống chó cổ xưa nhất Đông Nam Á. Một bản thảo từ thời vua Songtham thuộc triều đại Ayutthaya (năm 1627) đã mô tả chúng như sau: 'Các con chó lớn, dài hơn cánh tay người lớn, có nhiều màu lông khác nhau và đều có một chiếc lược trên lưng. Chúng rất dẻo dai và trung thành với chủ. Chúng có khả năng tự kiếm ăn bằng cách đào hang bắt các sinh vật nhỏ. Chúng theo chủ vào rừng để săn bắn và luôn mang con mồi về cho chủ. Chúng trung thành với mọi thành viên trong gia đình và luôn theo chủ mà không sợ hãi. Đôi tai của chúng dựng đứng như hai lưỡi mác'

Chó xoáy Thái Lan được chia thành hai loại: một loại có lông ngắn bình thường và một loại khác có lông rất ngắn, dày và mịn như nhung. Giống chó này được coi là chuẩn mực cho các giống chó Thái khác. Từ năm 1988 đến 1993, chó xoáy Thái Lan đã trở thành hiện tượng quốc tế. Gần đây, giống chó này ngày càng được yêu thích trên toàn thế giới. Các nhà lai giống hiện đang nỗ lực giảm bớt bản năng săn mồi của chúng, đồng thời tăng cường chiều cao, trọng lượng và khả năng thuần chủng, đồng thời giảm sự linh hoạt trong việc săn bắt như chạy, nhảy và leo trèo.

Đề cập

Hiện tại, có tranh cãi về nguồn gốc của chó xoáy Thái Lan và chó Phú Quốc của Việt Nam. Một số quan điểm cho rằng chó xoáy Thái Lan là tổ tiên của chó Phú Quốc, tuy nhiên có những ý kiến phản đối quan điểm này. Trên thế giới hiện chỉ có ba giống chó có xoáy lưng: chó Phú Quốc của Việt Nam, chó xoáy Thái Lan và chó xoáy Nam Phi (Rhodesian Ridgeback). Về hình thức, chó Phú Quốc và chó xoáy Thái Lan có nhiều điểm tương đồng, trong khi chó xoáy Phi Châu lại có sự khác biệt rõ rệt như kích thước lớn hơn (30-39kg), tai lớn và cụp, cùng tính cách hung dữ hơn.

Có một số nghiên cứu từ các nhà nghiên cứu Thái Lan và Mỹ chỉ ra rằng chó Phú Quốc của Việt Nam có thể có nguồn gốc từ giống chó xoáy Thái Lan. Theo Merle Wood và Merle Hidinger, xoáy lưng trước đây chỉ có ở chó xoáy miền Đông Thái Lan và chó xoáy châu Phi. Vì vậy, những xoáy lưng trên chó Phú Quốc hiện nay có thể bắt nguồn từ giống chó Thái. Cách đây khoảng 400 năm, ngư dân Thái Lan có thể đã mang giống chó này đến Phú Quốc trong quá trình đánh bắt hoặc buôn bán.

Người Thái Lan cho rằng chó xoáy Phú Quốc có thể xuất phát từ chó xoáy Thái Lan nhờ các vết lông xoáy chạy dọc từ cổ đến mông. Một truyền thuyết nói rằng một vị vua Việt Nam, có thể là Nguyễn Ánh, đã mang giống chó này từ Thái Lan về và từ đó chó Phú Quốc ra đời. Ngược lại, một số ý kiến khác cho rằng chó Phú Quốc có nguồn gốc từ miền Đông Thái Lan, do ngư dân và thương nhân Thái mang đến đảo.

Tuy nhiên, có những ý kiến phản đối cho rằng chó Phú Quốc và chó xoáy Thái Lan là hai giống chó khác biệt. Chó Phú Quốc được xem là giống chó bản địa, chỉ phù hợp và sinh sống tốt nhất trên đảo Phú Quốc, với những đặc điểm phân biệt rõ rệt so với chó xoáy Thái Lan. Ngoài ra, vào thời điểm 300-400 năm trước, việc ngư dân Thái Lan đi xa 400–500 km đến đảo Phú Quốc là không thực tế. Đối với giả thuyết về Nguyễn Ánh, trước khi đến Xiêm, ông đã nuôi bốn con chó Phú Quốc, những con chó này đã là chó cảnh vệ của ông. Quân đội Tây Sơn cũng đã sử dụng chó Phú Quốc trước đó và không có vua Tây Sơn nào từng đặt chân đến Thái Lan.

Đặc điểm

Mô tả

Chó xoáy Thái là giống chó có kích thước trung bình, sở hữu bộ lông ngắn và đặc trưng với dải lông mọc ngược dọc lưng. Chúng có dáng vẻ cao ráo, cơ bắp nổi bật và tính cách thuần khiết. Chiều dài cơ thể nhỉnh hơn chiều cao đến vai. Thân hình vững chắc, cơ bắp, với lưng khỏe mạnh, ngực nở, và bụng gọn. Hai chân sau dài và thẳng. Kích thước trung bình của giống chó này là con đực cao khoảng 56-60 cm và nặng từ 23–34 kg, trong khi con cái cao từ 51–56 cm. Tuổi thọ trung bình của chúng là 12-13 năm.

Xương sọ của chó xoáy Thái có hình phẳng ở giữa hai tai và hơi cong nhẹ khi nhìn từ bên cạnh. Trán có nếp nhăn khi chó tập trung, với điểm tiếp giáp giữa sống mũi và trán rõ rệt. Mũi thường có màu đen, hoặc hơi xanh xám đối với chó màu xám xanh, sống mũi thẳng và dài. Mõm có hình chữ V, hơi ngắn hơn chiều dài sọ, với hàm trên và hàm dưới khỏe mạnh, răng trắng và chắc, kiểu cắn hình cắt kéo. Môi khép chặt, có sắc tố rõ rệt, lưỡi thường có màu xanh hoặc xám xanh. Tai to rộng, luôn dựng đứng, hình tam giác và hướng về phía trước. Lưỡi có vệt đen được ưa chuộng.

Mắt chó xoáy Thái hình quả hạnh, màu nâu tối, hoặc màu hổ phách đối với chó màu xanh xám, luôn giữ thái độ cảnh giác. Lưng thẳng và song song, hông rộng và khỏe. Ngực sâu đến khuỷu chân trước, xương sườn sít chứ không cong như thùng rượu. Tai có kích thước trung bình, hình tam giác, hơi lệch sang hai bên hộp sọ, luôn chĩa về phía trước và dựng đứng, không cụp xuống. Cổ dài vừa phải, mạnh mẽ và hơi cong, giúp đầu ngẩng cao. Vai và cổ khỏe mạnh, đầu luôn ngẩng cao. Đuôi thẳng đứng và hơi cong, có thể chạm đến khuỷu chân sau.

Chân trước của chó đứng thẳng, cổ chân ngay hàng khi nhìn từ phía trước và hơi gập khi quan sát từ bên. Bàn chân có hình oval với móng chân màu đen, nhưng có thể sáng hơn tùy theo màu lông. Bắp đùi phát triển, đùi sau dốc, và khuỷu chân sau mạnh mẽ, ngắn. Khi chạy, chó giữ được sự ổn định, không bị nhấp nhô, và bước chân chạy song song. Khi nhìn từ phía trước, chân trước di chuyển lên xuống theo đường thẳng, bả vai, khuỷu chân trước và cổ chân thẳng hàng. Khi nhìn từ phía sau, đùi sau và xương hông gần như thẳng hàng. Chân di chuyển theo đường thẳng, bàn chân không bị nghiêng vào trong hay ra ngoài, tạo ra bước chạy dài và mạnh mẽ, tổng thể là sự lướt đi nhịp nhàng và cân bằng.

Làn da mềm mại, mượt mà và căng, cổ họng không có diềm cổ. Lông ngắn và bóng mượt, với các màu đỏ, đen, xanh xám và vàng nhạt. Bộ lông thường có màu hạt dẻ, đen, xanh hoặc bạc, và có dải lông mọc ngược trên sống lưng nổi bật. Bờm lưng có thể có nhiều kiểu dáng và độ dài, nhưng phải cân đối với xương sống và rộng bằng lưng. Dải lông này thường tạo thành các vòng xoắn hoặc vòng tròn đặc biệt, là đặc điểm không thể thiếu của giống chó này. Phần da thừa sau gáy thường xù lên khi chó bị kích thích, đặc biệt rõ rệt ở chó con.

Phân biệt

Chó xoáy Thái Lan có đặc điểm nổi bật là xoáy lưng, lông sát cơ thể, dáng to và bốn chân khỏe, có thể nặng đến 25 kg. Chó Phú Quốc đực nặng khoảng 18 kg. Mõm chó Phú Quốc dài vừa phải và hơi nhọn, trong khi mõm chó xoáy Thái có hình vuông. Xoáy lưng của chó Phú Quốc là dải lông mọc ngược, trong khi chó Thái cũng có lông xoáy nhưng thường có màu sẫm hơn và không tròn như chó Phú Quốc. Chó Thái nặng khoảng 21 kg và cao 55 cm, còn chó Phú Quốc nặng nhất chỉ 18 kg và cao 48 cm.

Chó xoáy Thái có vẻ ngoài đẹp, to con và có vẻ dữ dằn hơn chó Phú Quốc, nhưng chúng không tinh khôn và dũng cảm bằng chó Phú Quốc. Chó Phú Quốc yêu thích việc săn mồi, bắt chuột và là giống chó duy nhất biết đào hang để sinh con. Chúng cũng rất thích leo trèo, không sợ độ cao, trong khi chó xoáy Thái không thích leo trèo. Chó Phú Quốc có thể dễ dàng vượt qua bức tường cao 2,5 m, trong khi chó xoáy Thái chỉ có thể vượt qua 1,5 m dù có kích thước lớn hơn.

Tập tính

Giống chó này vẫn chủ yếu chỉ được biết đến ở miền Tây Thái Lan, và hiếm khi xuất hiện ở những nơi khác. Chúng rất phù hợp cho các công việc bảo vệ, canh gác và săn bắn. Đặc biệt, chúng là những con chó thông minh, nhanh nhẹn và có khả năng nhảy cao. Chó có tính cách trung thành, yêu thương chủ nhưng cũng rất cảnh giác với người lạ. Một số cá thể có thể bướng bỉnh và khó huấn luyện. Nếu không được dạy dỗ từ nhỏ, chúng có thể trở nên hung dữ. Chúng không hòa đồng với các giống chó khác, thường xuyên xung đột ngay cả với đồng loại. Chỉ trong thời gian phối giống chúng mới tạm chấp nhận nhau, còn lại sẽ cắn nhau hoặc tấn công các loài chó khác. Chó này có thể sống trong căn hộ nếu được vận động thường xuyên. Chúng ưa khí hậu ấm áp và không chịu được lạnh, thích các hoạt động thể lực và trò chơi.

Tiếp thị

Tại Thái Lan, chó xoáy Thái rất phổ biến trên thị trường. Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để giải quyết các vấn đề liên quan đến việc nhân giống, chẳng hạn như cách xử lý bệnh u nang biểu bì (các 'hạt' trên cổ chó xoáy), cũng như cải thiện tính cách, kỹ thuật lai tạo, và chăm sóc chó. Mục tiêu là phát triển bộ lông, màu sắc, vóc dáng và trọng lượng của chó xoáy Thái qua các thế hệ.

Tại Thái Lan, các dogshow diễn ra gần như hàng tuần ở nhiều địa phương, chủ yếu do các câu lạc bộ tổ chức. Những sự kiện này thường được tổ chức tại các trung tâm mua sắm và giải trí, kết hợp với các dịch vụ thương mại. Mục tiêu chính là tạo điều kiện cho các chủ chó và cơ sở nuôi chó giống trưng bày chó đẹp, có thể liên kết để giành giải hoặc luân phiên chia giải, qua đó xây dựng thương hiệu. Thị trường chó Thái lông xoáy bùng nổ trong giai đoạn 1988-1993, khi người Thái săn lùng các con chó Mah Thai Lung Ahn đẹp để tham gia dogshow, gây giống và bán các con cháu của chúng. Giá của một con chó xoáy Thái loại đẹp có thể lên tới 20.000 USD. Nhờ sự hỗ trợ của Hiệp hội Những người nuôi chó giống Nhật Bản, chó Thái lông xoáy đã được FCI công nhận vào năm 1993.

Hiện tại, Thái Lan có hơn 50.000 con chó xoáy Thái được chứng nhận bởi Hiệp hội Chó Thái (DAT). Trong hai thập kỷ qua, các nhà nhân giống Thái Lan đã không ngừng cải thiện giống chó này, nhằm đạt được những cá thể cao lớn, nặng cân và dễ bảo hơn, với bộ lông có màu đỏ, đen, xanh xám hoặc vàng nhạt. Nhờ vào những nỗ lực này, chó Thái lông xoáy đã được xuất khẩu ra nhiều quốc gia. Tại Mỹ, có khoảng 500 con chó xoáy Thái được nuôi trong các hộ gia đình, và đã thành lập Hiệp hội Chó lông xoáy Thái Lan tại Mỹ. Giá của một con chó xoáy Thái tại Mỹ dao động từ 2.000 đến 3.000 USD mỗi con.

Đọc thêm

• Thông tin giống chó Thai Ridgeback Dogs của USA
• Yvonne Kekkonen. 'Về chó Thai Ridgeback'. Lưu trữ từ bản gốc ngày 18 tháng 5 năm 2010.
• Nghiên cứu của Đại học Khoa học Nông nghiệp Thụy Điển