Chọc dịch màng bụng là gì và quy trình thực hiện như thế nào?

1. Ý nghĩa của chọc dịch màng bụng

Sự tích tụ dịch trong màng bụng được gọi là cổ trướng, thường xuất hiện ở những bệnh nhân mắc viêm, chấn thương, nhiễm trùng, xơ gan, ung thư,... Lượng dịch màng bụng nhiều có thể gây chèn ép lên các cơ quan nội tạng, gây khó chịu, đau đớn, và gây khó thở cho người bệnh.

Thực hiện chọc dịch màng bụng khi cần thu thập mẫu dịch màng bụng để xét nghiệm

Khi đó, bác sĩ sẽ thực hiện thủ thuật chọc dịch màng bụng bằng cách đưa kim qua thành bụng để hút dịch ra ngoài. Dịch này sau đó sẽ được sử dụng để xét nghiệm và tìm ra nguyên nhân cũng như điều trị tương ứng.

Cụ thể, thủ thuật chọc dịch màng bụng thường được áp dụng trong các trường hợp sau:

• Khi cổ chướng to gây khó thở, đặc biệt là ở bệnh nhi, việc tháo bớt dịch là cần thiết.

• Bệnh nhân có nghi ngờ về viêm phúc mạc hoặc chảy máu trong ổ bụng, cần thu thập dịch màng bụng để xét nghiệm.

• Xác định nguyên nhân nhiễm trùng dịch màng bụng.

• Phân tích nguyên nhân gây sự tích tụ dịch màng bụng.

• Kiểm tra các dấu hiệu của một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư gan gây cổ chướng.

• Đánh giá tổn thương và nhiễm trùng sau chấn thương.

 Thủ thuật chọc dịch màng bụng là khá đơn giản

Chọc dịch màng bụng là một thủ thuật khá đơn giản, được sử dụng để lấy mẫu xét nghiệm hoặc giảm áp lực từ dịch tích tụ quá mức. Tuy nhiên, có những trường hợp không thích hợp để thực hiện như: người có vấn đề về đông máu, huyết áp thấp, hoặc bị đầy hơi trong bụng,...

2. Quy trình thực hiện chọc dịch màng bụng

Để thực hiện thủ thuật chọc dịch màng bụng, cần có đầy đủ dụng cụ y tế như: kim chọc, dung dịch sát khuẩn, bơm tiêm, bông, gạc, thuốc gây tê, và thuốc cấp cứu. Thông thường, bác sĩ sẽ thực hiện chính và có sự hỗ trợ từ điều dưỡng, người bệnh sẽ được hướng dẫn về vệ sinh và tâm lý trước khi thực hiện thủ thuật.

Vì là thủ thuật xâm lấn, nên chọc dịch màng bụng thường được tiến hành trong phòng tiểu phẫu để đảm bảo vệ sinh. Trong tình huống cấp cứu, thủ thuật có thể được thực hiện ngay tại giường bệnh.

Cụ thể quy trình chọc dịch màng bụng như sau:

2.1. Chuẩn bị

Bệnh nhân sẽ được kiểm tra tình trạng sức khỏe để đảm bảo an toàn khi thực hiện thủ thuật chọc dịch màng bụng, bao gồm các chỉ số như huyết áp, nhịp tim, mức độ cổ trướng,... Cần xác định vị trí chọc dịch màng bụng trước địa điểm giao thoa giữa rốn và gai chậu.

Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành sát khuẩn vị trí chọc để đảm bảo không gây nhiễm trùng, sau đó gây tê cho vùng được chọc.

2.2. Thực hiện chọc dịch màng bụng

Bác sĩ sử dụng kim chọc theo hướng vuông góc với bụng từ bề ngoài vào sâu bên trong, khi tiếp xúc với dịch sẽ hút dịch ra ngoài qua ống dẫn. Dịch được lưu giữ trong ống hoặc xô cho đến khi đạt đủ lượng cần thiết. Đầu kim được băng kín và cố định bằng băng dính để đảm bảo việc hút dịch diễn ra ổn định.

Trong quá trình chọc dịch màng bụng, bác sĩ sẽ theo dõi các chỉ số sức khỏe của bệnh nhân như: màu da, lượng và tính chất của dịch, huyết áp, nhịp tim,...

2.3. Sau khi thực hiện chọc dịch màng bụng

Sau khi hoàn tất quá trình chọc dịch màng bụng, kim sẽ được rút ra và da bụng sẽ được sát khuẩn để ngăn chặn nhiễm trùng trước khi băng lại. Nếu tình hình sức khỏe không có vấn đề gì đặc biệt, người bệnh sẽ được tiếp tục nghỉ ngơi và theo dõi cho đến khi có thể tự quản lý ở nhà.

3. Các biến chứng có thể xảy ra khi thực hiện quá trình chọc dịch màng bụng

Phương pháp chọc dịch màng bụng không quá phức tạp và nguy hiểm, tuy nhiên vẫn có thể gây ra một số biến chứng như:

3.1. Biến chứng khi kim bị kẹt trong ruột

Khi tiến hành chọc dịch màng bụng, nếu lúc đầu dịch chảy nhanh nhưng sau đó yếu dần hoặc ngừng chảy, có thể do kim kẹt trong ruột gây ra. Để khắc phục, bác sĩ sẽ thay đổi tư thế của người bệnh hoặc hướng kim khác nhằm đảm bảo dịch chảy bình thường. Tình trạng này thường không gây nguy hiểm nặng, tuy nhiên có thể gây tổn thương và chảy máu trong ruột.

3.2. Tình trạng choáng sau khi thực hiện chọc dịch màng bụng

Khi dịch được rút ra khỏi ổ bụng quá nhiều, gây ra sự giảm áp lực đột ngột, nhiều bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng choáng như: hạ huyết áp đột ngột, cảm giác chóng mặt, nhịp tim tăng, và cơ thể lạnh lẽo,... Do đó, trong quá trình thực hiện, bác sĩ và y tá sẽ theo dõi tình trạng sức khỏe của bạn, và nếu phát hiện có dấu hiệu của tình trạng choáng, việc chọc dịch sẽ được ngừng lại. Thay vào đó, bác sĩ sẽ thực hiện các biện pháp chống sốc, truyền dịch bù để làm cho tình trạng của người bệnh ổn định trở lại.

Việc hút dịch màng bụng có thể dẫn đến tình trạng choáng cho người bệnh

3.3. Sự cố chọc kim vào mạch máu

Tai biến do quá trình chọc dịch màng bụng này cực kỳ nguy hiểm, có thể gây mất máu nặng nếu không phát hiện kịp thời. Các triệu chứng nhận biết bao gồm dịch màng bụng rút ra có màu đỏ, dù hiếm nhưng vẫn cần phải chú ý đặc biệt.

3.4. Chọc kim vào ruột có thể gây ra các vấn đề

Khi kim chọc dịch màng bụng và đâm vào ruột, dịch rút ra thường có màu hoặc dơ. Trong trường hợp này, cần phải ngay lập tức rút kim ra khỏi ruột, băng kín vết thương và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế. Các dấu hiệu cần theo dõi bao gồm: nhiệt độ cơ thể tăng, đau ruột, phản ứng vùng bụng không bình thường,...

3.5. Nguy cơ nhiễm khuẩn phát triển

Nguy cơ nhiễm khuẩn do quá trình chọc dịch màng bụng có thể xảy ra nếu quá trình thực hiện không đúng hoặc không đảm bảo vệ sinh. Khi gặp vấn đề này, người bệnh sẽ có những triệu chứng tổng thể của nhiễm khuẩn như: nhiệt độ cơ thể tăng, huyết áp cao, nhịp tim không đều, đau bụng,...

Khi bị nhiễm khuẩn thứ phát, sẽ cần phải sử dụng kháng sinh để điều trị cho đến khi bệnh được kiểm soát hoàn toàn.

 Cẩn thận với nguy cơ nhiễm trùng do thủ thuật chọc dịch màng bụng

Do đó, chọc dịch màng bụng được thực hiện trong trường hợp cần lấy mẫu dịch bụng hoặc xử lý dịch tích tụ nhiều gây khó thở, ảnh hưởng đến cơ quan vùng bụng. Quá trình này cần phải được thực hiện tại các bệnh viện có uy tín, chất lượng để đảm bảo an toàn, vệ sinh và giảm thiểu nguy cơ có biến chứng.