Bài viết được chuyên gia tư vấn: Thạc sĩ, Bác sĩ Trương Thành Tâm - Bác sĩ Nhi khoa - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Mytour Đà Nẵng.

Chọc dò tủy sống là phương pháp sử dụng kim để lấy dịch não tủy tại khu vực thắt lưng để mang đi xét nghiệm. Kỹ thuật này đang được áp dụng trong chẩn đoán nhiều bệnh ở hệ thống thần kinh trung ương, được đánh giá nhiều ưu điểm và tương đối an toàn.

Dịch não tủy (Cerebro Spinal Fluid - CSF) là một chất dịch trong suốt, không màu, tìm thấy trong não và tủy sống. Có khoảng 125 mL dịch não tủy bất cứ lúc nào và khoảng 500 mL được tạo ra mỗi ngày.

Dịch não tủy có 3 chức năng chính:

• Bảo vệ hệ thần kinh trung ương (CNS) trước các chấn thương cơ học.
• Đảm bảo tuần hoàn của các dịch thần kinh, hormon, kháng thể và bạch cầu.
• Tham gia điều chỉnh pH và điện giải của hệ thần kinh trung ương.

Chọc dò tủy sống là phương pháp sử dụng một cây kim nhỏ để chọc dịch não tủy, sau đó mang đi xét nghiệm nhằm xác định thay đổi của dịch não tủy trong các bệnh có ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh trung ương, như mức độ nghiêm trọng của tình trạng viêm nhiễm, tác nhân gây bệnh và sự nhạy cảm của vi sinh vật với các sản phẩm thuốc...

Cây kim được chọc đúng cách vào túi dịch bên dưới cột tủy sống. Phần lưng dưới thường được xem là an toàn nhất để lấy chất dịch này để gửi đi kiểm tra trong phòng thí nghiệm.

Khi hệ thống thần kinh trung ương bị tổn thương, dịch não tủy trải qua các biến đổi. Xét nghiệm dịch não tủy có thể giúp chẩn đoán các bệnh lý như:

• Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương như viêm màng não, viêm não, viêm tủy, viêm não tủy...
• Ung thư màng não: Bệnh ác tính ảnh hưởng đến màng não.
• Các rối loạn thần kinh ngoại biên: Viêm dây thần kinh đa rễ, xơ cứng rải rác, hội chứng ép tủy, hội chứng tăng áp lực nội sọ lành tính.
• Các bệnh lý thần kinh không xác định nguyên nhân: Co giật, động kinh, rối loạn ý thức hoặc lú lẫn... bệnh đa dây thần kinh, bệnh đa rễ và dây thần kinh cấp và mạn tính.
• Tai biến mạch máu não: Khi nghi ngờ chảy máu dưới nhện màng não và chụp CT thông thường không đủ, cần chọc dò dịch não tủy để xác định chẩn đoán.
• Thêm vào đó, chọc dò dịch não tủy còn được sử dụng trong điều trị: để tiêm kháng sinh, thuốc chống nấm, thuốc chống ung thư, làm tê tủy sống hoặc thu thập dịch não tủy theo dõi kết quả điều trị như trong viêm màng não.

• Trước khi thực hiện thủ thuật, bác sĩ cần giải thích rõ về quy trình để bệnh nhân và người nhà hiểu và giảm lo lắng.
• Tư thế của bệnh nhân: Thủ thuật có thể thực hiện khi ngồi hoặc nằm, tùy thuộc vào yêu cầu của bác sĩ.
• Lưng của bệnh nhân được lau sạch bằng thuốc khử trùng.
• Đặt một tấm phủ trên lưng bệnh nhân để đảm bảo khu vực vô trùng.
• Bác sĩ sẽ chích mũi kim giữa các đốt sống vào khoảng trống chứa dịch và rút ra một lượng dịch để kiểm tra. Đây là một thủ thuật khó và có thể cần thực hiện lại nhiều lần. Bệnh nhân cần giữ vững và không nên nhúc nhích trong quá trình thực hiện, điều này sẽ được bác sĩ hướng dẫn cụ thể trước đó. Nếu có khó chịu hoặc cần phải di chuyển vì lý do gì, bệnh nhân nên thông báo ngay cho bác sĩ để có sự điều chỉnh.
• Sau khi thu thập dịch não tủy, kim sẽ được rút ra và đặt băng dính tại chỗ chích. Bệnh nhân có thể ngồi dậy và di chuyển bình thường sau khi hoàn thành.

Bác sĩ sử dụng một cây kim nhỏ để chích gây tê vùng da trước thủ thuật. Thường không gây đau nhiều do có sử dụng thuốc gây tê cục bộ. Tuy nhiên, mức đau này có thể thay đổi tùy thuộc vào từng bệnh nhân. Một số người có thể cảm thấy đau và áp lực nhẹ khi mũi kim châm vào, nhưng chỉ kéo dài trong vài giây.

Nếu bệnh nhân cảm thấy đau nhói xuống chân, cần thông báo ngay cho bác sĩ. Bác sĩ có thể điều chỉnh vị trí của kim để làm giảm đau cho bệnh nhân.

Chọc dò tủy sống thường xuyên được thực hiện tại bộ phận cấp cứu trong quá trình điều trị bệnh.

Thực tế đã chứng minh rằng các thủ thuật này là an toàn và quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị nhiều bệnh lý.

Trong hầu hết các trường hợp, thủ thuật không tạo ra vấn đề gì và không có hậu quả tiêu cực. Nguy cơ nhiễm trùng từ thủ thuật là rất hiếm và đã giảm đáng kể do bác sĩ sử dụng thuốc sát trùng để làm sạch lưng trước khi thực hiện thủ thuật.

Đôi khi, bệnh nhân có thể trải qua đau nhẹ ở lưng sau thủ thuật, nhưng thường sẽ tự giảm đi. Một tác dụng phụ thường gặp khác có thể là đau đầu. Trong trường hợp bệnh nhân có rối loạn xuất huyết, có nguy cơ chảy máu và gây tổn thương cho dây thần kinh và cột sống, tuy nhiên, điều này rất hiếm.

Nói chung, có thể thấy chọc dò tủy sống là phương pháp an toàn, gần như không có tác dụng phụ. Hơn nữa, khi cân nhắc hiệu quả, đây là một phương pháp quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi nhiều bệnh lý thần kinh. Bệnh nhân có thể hoàn toàn tin tưởng nếu bác sĩ khuyến nghị thực hiện kỹ thuật này.