Chồn sói

Chồn sói (tiếng Anh: wolverine, phát âm: ˈwʊlvəriːn, tên khoa học: Gulo gulo - 'thói phàm ăn' trong Latin), còn được gọi là glutton, carcajou, gấu chồn hôi, hoặc quickhatch, là loài động vật lớn nhất thuộc họ Mustelidae (họ chồn) sống trên cạn. Chồn sói, với thân hình cơ bắp và hung hăng, có thể săn những con mồi lớn hơn nhiều so với trọng lượng cơ thể của nó.

Chồn sói thường sống tại các khu rừng taiga ở phương bắc, gần Bắc Cực và trên các cao nguyên núi ở bán cầu bắc. Chúng tập trung chủ yếu ở miền bắc Canada, tiểu bang Alaska, Bắc Âu, miền tây nước Nga và Siberia. Từ thế kỷ 19, số lượng chồn sói đã giảm do bị săn bắn, mất môi trường sống và hiện không còn tồn tại ở phía nam phạm vi châu Âu.

Tên gọi

Tên quốc tế của loài này là wolverine, một từ được phát triển từ wolvering trong tiếng Anh cổ thế kỷ 16, với tiền tố wolv- mang nghĩa là chó sói.

Các đặc điểm sinh học

Hình dạng cơ thể

Chồn sói có một cơ thể chắc nịch và cơ bắp. Với đôi chân ngắn, đầu rộng và tròn, mắt nhỏ cùng đôi tai tròn ngắn, nó có vẻ ngoài giống như một con gấu nhỏ hơn là chồn. Mặc dù chân ngắn, bàn chân năm ngón lớn cùng tư thế đi cả bàn chân giúp nó di chuyển dễ dàng trên lớp tuyết dày.

Chồn sói trưởng thành có kích thước tương đương với một con chó trung bình, với chiều dài từ 65–107 cm (26–42 in) và đuôi dài từ 17–26 cm (6,7–10 in). Trọng lượng của chúng dao động từ 9–25 kg (20–55 lb), và con đực lớn có thể nặng tới 32 kg (71 lb). Con đực lớn hơn khoảng 30% so với con cái và có thể nặng gấp đôi. Chiều cao vai của chồn sói từ 30 đến 45 cm (12–18 in). Đây là loài chồn lớn nhất sống trên mặt đất, chỉ có rái cá biển và rái cá khổng lồ ở lưu vực sông Amazon là lớn hơn.

Chồn sói có lớp lông dày màu đen, chứa nhiều dầu chống nước, giúp nó chống chọi với thời tiết lạnh. Tương tự như nhiều loài chồn khác, chúng có tuyến hương thơm mạnh ở hậu môn để đánh dấu lãnh thổ và phát tín hiệu tình dục. Đặc biệt, chồn sói có một răng hàm phía sau miệng có thể xoay 90 độ về phía trong, giúp chúng dễ dàng xé thịt từ con mồi hoặc xác chết đã đông cứng.

Thói quen và môi trường sống

Chồn sói là loài ăn thịt và ăn xác thối rất mạnh mẽ và linh hoạt. Chúng chủ yếu săn các loài động vật có vú từ nhỏ đến lớn, và có thể tiêu diệt cả những con mồi lớn như hươu trưởng thành. Danh sách con mồi của chúng bao gồm nhím, sóc, hải ly, chuột marmot, thỏ, chuột đồng, chuột nhắt, chuột chù, chuột lemming, tuần lộc, hươu, nai đuôi trắng, hươu Bắc Mỹ, cừu, nai sừng tấm và nai lớn. Chúng cũng đôi khi săn các động vật ăn thịt nhỏ như chồn mác, chồn rái cá, cáo, linh miêu Canada, chồn triết, linh miêu Á-Âu, và sói đồng cỏ và chó sói con.

Chồn sói thường chọn con mồi sống dễ bắt hơn, chẳng hạn như động vật mắc bẫy, động vật mới sinh, hoặc nai (bao gồm cả nai lớn và nai sừng tấm trưởng thành) khi chúng đang bị suy yếu do mùa đông hoặc bị vướng trong tuyết. Chế độ ăn của chúng cũng đôi khi bao gồm trứng chim, chim (nhất là ngỗng), rễ, hạt cây, ấu trùng côn trùng, và quả mọng. Trong mùa đông và đầu mùa xuân, phần lớn thức ăn của chúng là thịt thối rữa, mà chúng gần như hoàn toàn phụ thuộc vào. Chồn sói có thể tìm thấy xác chết một mình, ăn sau khi các động vật ăn thịt khác đã ăn no (đặc biệt là bầy sói) hoặc cướp từ tay các động vật ăn thịt khác. Cho dù ăn mồi sống hay xác chết, phong cách ăn của chúng rất tham lam, dẫn đến biệt danh 'tham ăn' (cũng là nguồn gốc của tên khoa học). Phong cách ăn này có thể là sự thích nghi với sự khan hiếm thực phẩm, đặc biệt trong mùa đông.

Với hàm răng mạnh mẽ, móng vuốt sắc bén và lớp da dày, chồn sói là một trong những loài chồn mạnh mẽ nhất so với kích thước của chúng. Chúng có khả năng chống lại các kẻ thù lớn hơn hoặc nhiều hơn, chẳng hạn như sói hoặc gấu. Nhiều báo cáo cho thấy chồn sói đã chiến thắng trong các cuộc chiến sinh tồn với gấu đen, gấu bắc cực hoặc ngay cả sói.

Chồn sói sống ở Cựu Thế Giới (cụ thể là Fennoscandia) hoạt động hơn so với các họ hàng Bắc Mỹ của chúng. Điều này có thể do sự cạnh tranh của các loài săn mồi ở đại lục Á-Âu không cao, làm cho việc tự mình săn mồi trở nên thực tế hơn là chờ đợi động vật khác giết mồi rồi cướp lấy. Chúng thường ăn xác chết từ những con sói, vì vậy sự thay đổi số lượng sói có thể ảnh hưởng đến số lượng chồn sói. Chồn sói cũng đôi khi ăn thực vật.

Con đực thành công sẽ thiết lập mối quan hệ lâu dài với hai hoặc ba con cái mà nó thường xuyên thăm viếng, trong khi các con cái khác có thể bị bỏ lại không có bạn đời. Mùa giao phối xảy ra vào mùa hè, nhưng việc cấy ghép phôi thai (túi phôi) vào tử cung bị trì hoãn cho đến đầu mùa đông, làm chậm sự phát triển của thai nhi. Con cái thường không sinh con nếu nguồn thức ăn không đủ. Thời gian mang thai của chồn sói kéo dài từ 30-50 ngày. Thường thì vào mùa xuân, hai hoặc ba con non sẽ được sinh ra. Các con non phát triển rất nhanh, đạt kích cỡ trưởng thành trong năm đầu tiên và có thể sống từ 5 năm đến 13 năm. Con bố tiếp tục thăm các con cái cho đến khi con non được cai sữa ở tuổi 10 tuần. Khi con non khoảng sáu tháng tuổi, con bố sẽ kết nối lại và cùng đi với chúng trong một thời gian.

Phân bố địa lý

Chồn sói chủ yếu sống ở các vùng Bắc Cực và những khu vực núi cao ở miền Bắc Canada, Alaska, Siberia, Scandinavia. Chúng cũng có mặt ở phần châu Âu của Nga, các quốc gia vùng Baltic, Viễn Đông của Nga, đông bắc Trung Quốc và Mông Cổ. Chồn sói đã được ghi nhận ở phía nam như Sierra Nevada, gần hồ Tahoe, và số lượng nhỏ cũng xuất hiện ở dãy núi Rocky và Cascades phía Bắc của Hoa Kỳ, cũng như xa về phía nam và phía đông như Michigan. Tuy nhiên, phần lớn chồn sói Bắc Mỹ sống tại Canada.

Số lượng chồn sói trên toàn cầu không được xác định chính xác. Chúng có mật độ thấp và cần một lãnh thổ rất rộng. Lãnh thổ của một con chồn sói đực có thể lên đến hơn 620 km2 (240 mi2), bao gồm phạm vi của một số con cái có lãnh thổ nhỏ hơn từ 130 - 260 km2 (50-100 mi2). Chồn sói cái sẽ đào một cái hang sâu trong tuyết vào tháng Hai để làm nơi sinh nở, và cái hang này được sử dụng cho đến khi con non cai sữa vào giữa tháng Năm.

Các phân loài

• Họ Chồn (Mustelidae)
  • Phân họ Chồn (Mustelinae)
    • Chi Gulo
      • Loài Gulo Gulo
        • Phân loài Gulo gulo albus (Kerr, 1792)
        • Phân loài Gulo gulo gulo (Linnaeus, 1758)
        • Phân loài Gulo gulo katschemakensis (Matschie, 1918)
        • Phân loài Gulo gulo luscus (Linnaeus, 1758)
        • Phân loài Gulo gulo luteus (Elliot, 1904)
        • Phân loài Gulo gulo vancouverensis (Goldman, 1935)

Ảnh minh họa

Chú thích

Tài nguyên liên kết

• Thông tin về Chồn sói trên trang Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học quốc gia Hoa Kỳ (NCBI).
• Gulo gulo (TSN 180551) trên Hệ thống Thông tin Phân loại Tích hợp (ITIS).
• Chồn sói tại Encyclopedia of Life
• Abramov, A., Belant, J. & Wozencraft, C. (2009). “Gulo gulo”. Sách Đỏ IUCN các loài bị đe dọa. Phiên bản 2010. Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)