Buzz
Bài văn 'Chữ người tử tù' của Nguyễn Tuân cung cấp tóm tắt nội dung, phân tích dàn ý, cấu trúc, giá trị nội dung và nghệ thuật, bên cạnh hoàn cảnh sáng tác, ra đời và tiểu sử của tác phẩm cùng với quan điểm và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Tuân, giúp học sinh hiểu sâu hơn môn văn 10.
Tác giả
- Nguyễn Tuân (10/07/1910 - 28/07/1987) sinh ra tại phố Hàng Bạc, Hà Nội, quê ở thôn Thượng Đình, xã Nhân Mục (tên nôm là làng Mọc), nay là phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội
- Ông lớn lên trong một gia đình theo triết học Nho khi học văn đã bị giới Hán đưa vào tình trạng suy thoái.
- Nguyễn Tuân theo học đến cuối cấp Thành chung Nam Định (tương đương Trung học cơ sở ngày nay, trước khi trở thành trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong, Nam Định) nhưng bị trục xuất sau khi tham gia vào cuộc biểu tình phản đối giáo viên Pháp vu khống người Việt (1929).
- Sau đó, ông bị bắt vì vượt biên sang Thái Lan mà không có giấy phép.
- Sau khi ra tù, ông bắt đầu sự nghiệp văn chương của mình.
- Nguyễn Tuân bắt đầu sự nghiệp văn chương khoảng đầu những năm 1935, nhưng trở nên nổi tiếng từ năm 1938 với những tác phẩm tùy bút, bút ký mang phong cách đặc biệt như 'Vang bóng một thời', 'Một chuyến đi...'
- Năm 1941, Nguyễn Tuân bị bắt giam lần thứ hai và gặp gỡ, tiếp xúc với các nhà hoạt động chính trị.
- Năm 1945, với thành công của Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Tuân tích cực tham gia cách mạng và kháng chiến, trở thành một nhà văn nổi tiếng của nền văn học mới.
- Từ 1948 đến 1957, ông đảm nhiệm chức vụ Tổng thư ký Hội Văn nghệ Việt Nam.
- Năm 1996, Nguyễn Tuân được nhà nước Việt Nam trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (đợt I).
2. Sự nghiệp văn học
a. Tác phẩm chính
- Vang bóng một thời (1940), Tùy bút sông Đà (1960), Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi (1972), ...
b. Phong cách nghệ thuật
- Nguyễn Tuân có một phong cách nghệ thuật rất đặc biệt và sâu sắc.
- Trước Cách mạng tháng Tám, phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân có thể được mô tả bằng một từ 'ngông':
+ Để thể hiện phong cách này, mỗi trang viết của Nguyễn Tuân đều phản ánh sự uyên bác tài hoa. Mọi thứ, dù là đồ ăn, đồ uống, đều được mô tả chủ yếu ở khía cạnh văn hoá, mỹ thuật.
- Trước Cách mạng tháng Tám, ông tìm kiếm vẻ đẹp của quá khứ còn sót lại và gọi đó là 'Vang bóng một thời'.
- Sau Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Tuân nhận ra mối liên kết chặt chẽ giữa quá khứ - hiện tại - tương lai, giọng văn trở nên lạc quan, tiến bộ; ông tìm thấy vẻ đẹp và tài hoa ở những con người lao động bình thường.
- Ông ủng hộ chủ nghĩa khám phá, không thích cuộc sống yên bình, tĩnh lặng nên ông dạo chơi khắp nơi trên đất nước để tìm kiếm những điều mới mẻ, độc đáo.
Sơ đồ tư duy của tác giả Nguyễn Tuân
Tác phẩm
Chữ người tử tù
Tóm tắt
Huấn Cao, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống chính quyền, bị kết án tử hình. Trước khi bị hành quyết, ông được giam giữ trong một nhà tù. Viên quản ngục, biết Huấn Cao là người nổi tiếng viết chữ đẹp, đã đặc biệt chăm sóc ông và đồng bọn. Trong những ngày ở trong tù, viên quản ngục mong muốn được sở hữu một tác phẩm viết của Huấn Cao. Ban đầu, Huấn Cao không quan tâm đến yêu cầu của viên quản ngục, nhưng khi hiểu được lòng tốt của ông ta, ông quyết định viết cho viên quản ngục. Trong đêm trước khi bị hành quyết, Huấn Cao viết chữ một cách uyển chuyển như rồng phượng trên tờ giấy trắng, khiến cho viên quản ngục và những người xung quanh không khỏi kinh ngạc. Sau khi viết xong, Huấn Cao khuyên viên quản ngục nên trở về quê hương để giữ gìn cho sự trong sạch. Viên quản ngục lắng nghe khuyên bảo của Huấn Cao và tỏ lòng kính trọng: 'Người đức tin này xin kính bái'.
2. Khám phá tổng quan
a. Nguồn gốc
- Truyện ngắn Chữ người tử tù ban đầu mang tên Dòng chữ cuối cùng được đăng năm 1939 trên tạp chí Tao đàn, sau đó được chọn để in trong tập Vang bóng một thời
- Vang bóng một thời được in lần đầu vào năm 1940, bao gồm 11 truyện ngắn tỏa sáng bởi tài năng và lòng nhiệt huyết của nhà văn, là tác phẩm đạt đến sự hoàn thiện và toàn vẹn.
b. Cấu trúc
4 phần:
- Phần 1: cuộc trò chuyện giữa viên quản ngục và thầy thơ về Huấn Cao và tâm trạng lo lắng của viên quản ngục
- Phần 2: việc nhận tù và sự đối xử đặc biệt của viên quản ngục dành cho Huấn Cao, cùng lòng ngưỡng mộ của viên quản ngục với Huấn Cao.
- Phần 3 (tiếp theo): Cảnh cho chữ
3. Khám phá chi tiết
a. Nghệ thuật viết chữ đẹp
- Có truyền thống sâu xa từ phương Đông
- Ở Việt Nam, trong thời kỳ phong kiến, nghệ thuật viết chữ đạt được sự phát triển đáng kể
- Là một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của người Việt, thể hiện sự tài năng, tinh thần, đạo đức, và bản lĩnh của người viết
- Người thực hành nghệ thuật viết chữ phải có kiến thức văn hóa sâu rộng và khả năng đánh giá thẩm mỹ, hiểu biết về cái đẹp và sâu sắc của ý nghĩa
b. Tình huống độc đáo trong truyện
- Huấn Cao - một phạm nhân đang chờ ngày ra tù và viên quản ngục tình cờ gặp nhau, hiểu nhầm nhau và sau đó trở thành bạn thân trong hoàn cảnh đặc biệt: nhà tù tỉnh Sơn nơi quản ngục làm việc
- Chính tình huống độc đáo này đã làm nổi bật hình ảnh Huấn Cao, làm sáng tỏ tấm lòng biệt nhất tri kỉ của viên quản ngục đồng thời thể hiện sâu sắc chủ đề của tác phẩm: ca ngợi cái đẹp và cái thiện có thể chiến thắng cái xấu và cái ác ngay cả trong bóng tối, nơi cái ác đang thống trị.
- Bút pháp lãng mạn và lý tưởng được sử dụng một cách thành công
c. Tính cách của các nhân vật
c1. Hình tượng nhân vật Huấn Cao
* Huấn Cao là một nghệ sĩ tài năng:
- Anh ta có khả năng viết chữ rất nhanh và rất đẹp. Mỗi nét chữ của Huấn Cao đều chứa đựng những hoài bão và khát vọng tràn đầy cuộc đời.
- Việc sở hữu bút pháp của ông Huấn Cao giống như sở hữu một kho báu trong cuộc sống.
→ Bằng cách ca ngợi tài năng của Huấn Cao, Nguyễn Tuân đã thể hiện triết lý nghệ thuật của mình: tôn trọng những tài năng và tinh thần nghệ sĩ, trân trọng nghệ thuật thư pháp truyền thống của dân tộc.
* Dáng vẻ uy nghiêm:
- Biểu hiện rõ ràng qua các hành động: không bận tâm, dám nhận những thách thức
- Dù trong bất kỳ tình huống nào, dáng vẻ uy nghiêm ấy vẫn không đổi
* Tinh thần trong trẻo, phẩm chất cao cả:
- Quan điểm về việc viết chữ: chỉ trừ việc tôn kính tri kỉ, không bao giờ vì tiền bạc hoặc tài sản mà viết chữ
- Đối với viên quản ngục:
+ Ban đầu khi chưa hiểu rõ lòng tốt của viên quản ngục, Huấn Cao coi hắn là kẻ nhỏ nhen, không đáng kính trọng
+ Sau khi nhận ra lòng tốt của viên quản ngục, Huấn Cao không chỉ biết ơn vì việc hắn cho chữ mà còn coi hắn như tri âm tri kỉ
→ Huấn Cao là biểu tượng của vẻ đẹp cao quý giữa trí tuệ và tấm lòng của một nghệ sĩ, một anh hùng kiên cường và không khuất phục dù đối mặt với thử thách.
c2. Hình tượng nhân vật viên quản ngục
- Một trái tim hiền hậu và thông minh
- Yêu thích cao quý của việc chơi với từ ngữ
d. Cảnh tạo ra chữ: Một khung cảnh chưa từng được mô tả trước đó
- Bối cảnh: một tù ngục u ám, ẩm thấp và bẩn thỉu
- Thời điểm: giữa đêm tối
- Biểu hiện:
+ Người ra chữ là người bị kết án tử phạt, người nhận chữ là viên quản ngục
+ Người ra chữ bị cầm tù, mang còng sống chân và bị trói cổ, trong khi viên quản ngục - người nhận chữ - làm việc một cách nhút nhát
+ Tù phạm lại trở thành người tư vấn cho quản ngục
- Sự đổi ngôi vị:
+ Ý nghĩa lời khuyên từ Huấn Cao: Cái đẹp có thể nảy sinh ở những nơi tăm tối, nơi tội ác nắm giữ, nhưng không thể tồn tại cùng với cái xấu. Con người chỉ xứng đáng trải nghiệm cái đẹp khi giữ vững thiên lương
+ Tác dụng: Lan tỏa sự nhân văn trong con người
→ Điều đặc biệt ở đây không chỉ là sự tinh tế trong việc sử dụng từ ngữ, mà còn là việc biểu hiện sự thanh cao trong nơi đen tối, bẩn thỉu. Người đang tự do biểu hiện tài năng là người bị phạt tử hình, và đặc biệt hơn nữa, trong môi trường tù tội u ám ấy, việc cho chữ là biểu hiện của tài năng và cái đẹp, người tử tù sắp bị xử tử lại có thể làm cho người trong nhà tù cảm thấy nhân văn. Điều này tạo nên một vẻ đẹp vĩnh cửu cho hình tượng của Huấn Cao.
e. Ý nghĩa của nội dung
- Trong truyện ngắn, Nguyễn Tuân thành công trong việc miêu tả hình tượng của Huấn Cao - một người có tài năng, tâm hồn trong sáng và lòng kiêu hãnh không khuất phục. Tác giả đã thông qua đó truyền đạt quan điểm về cái đẹp, khẳng định sức mạnh vĩnh cửu của cái đẹp và tiết lộ ý chí yêu nước bí mật
f. Giá trị nghệ thuật
- Trong tác phẩm, Nguyễn Tuân thể hiện sự tài năng độc đáo của mình trong việc tạo ra các tình huống truyện đặc biệt; trong việc xây dựng các cảnh cụ thể, vẽ nét tính cách của nhân vật, tạo ra bầu không khí trang trọng, cổ kính; và trong việc sử dụng các phép đối lập và ngôn ngữ phong phú để tạo ra hình ảnh sinh động.
- Tác giả xây dựng hình tượng nhân vật thông qua các tình huống truyện đầy khó khăn, kịch tính, đầy đau buồn
- Tận dụng một cách triệt để bút pháp lãng mạn và nghệ thuật tương phản để lên cao hình tượng nhân vật đến mức vượt trội
- Sử dụng ngôn từ cổ điển trang trọng, giàu cảm xúc, tạo nên bức tranh sống động
Sơ đồ tư duy về tác phẩm Chữ người tử tù
