Chùa Dâu - Di sản cổ kính của Kinh Bắc

Cổ tự gần 2.000 năm tuổi tại Bắc Ninh

Địa chỉ: xã Thanh Khương, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh

Chùa Dâu được xây dựng từ năm 187 và hoàn thành vào năm 226 tại vùng Dâu, thành Luy Lâu, theo ghi nhận của Cục Di sản Văn hóa. Nơi linh thiêng này được coi là trung tâm Phật giáo đầu tiên của Việt Nam, nơi bắt nguồn của tín ngưỡng thờ Tứ Pháp - tức 4 vị nữ thần tương ứng với hiện tượng mây, gió, sấm, chớp; hình thành từ sự kết hợp giữa Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng dân gian của người Việt.

Chùa Dâu - Danh lam thắng cảnh lâu đời nhất vùng Kinh Bắc, là di tích quốc gia đặc biệt được xếp hạng 4 của Việt Nam. Với vị trí hàng đầu trong hệ thống thờ Tứ Pháp, chùa Dâu được biết đến như chùa Cả, thờ Pháp Vân, Thần Mây, Thần Mưa, Thần Sấm và các lực lượng thiên nhiên của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước đồng, đồng thời cũng là biểu hiện của tục thờ Mẫu. Ngoài ra, chùa Dâu còn thờ Đức Thạnh Quang - biểu tượng của thần Shiva trong Ấn Độ giáo.

Chùa Dâu được coi là trung tâm Phật giáo đầu tiên của Việt Nam

Gian thiêu hương ở giữa với bàn thờ đặt tượng Cửu Long, hai bên hành lang đặt tượng các vị Diêm Vương, Tam Châu Thái Tử và Mạc Đĩnh Chi

Sân chùa nhìn ra tháp Hòa Phong uy nghi còn lại

Hướng dẫn đến chùa Dâu

Chùa Dâu cách thủ đô Hà Nội chỉ khoảng 30km, việc di chuyển rất thuận tiện. Bạn có thể đi theo quốc lộ 5, đến Phú Thị rẽ vào quốc lộ 182 khoảng 12km là đến nơi.

Lịch sử hình thành và phát triển của chùa Dâu

Dựa vào sách sử và bia đá, chúng ta có thể khẳng định chùa Dâu là ngôi chùa Phật giáo cổ nhất tại Việt Nam và là điểm giao thoa của Phật giáo từ Ấn Độ qua và từ Trung Quốc xuống. Chùa được xây dựng từ thế kỷ thứ 2 dưới thời Sĩ Nhiếp làm thái thú. Chùa Dâu còn có tên gọi là chùa Pháp Vân và nằm trong khu vực Cổ Châu, nên còn được biết đến với tên gọi chùa Cổ Châu.

Vào đầu thời kỳ công nguyên, các vị tăng sĩ từ Ấn Độ đã đến đây để truyền bá đạo Phật và thành lập trung tâm Phật giáo ở Luy Lâu. Tại đây, một ngôi chùa tháp được xây dựng gần thành quách, đền đài, cung điện và trung tâm thị trấn sầm uất của Luy Lâu. Trong số đó, chùa Dâu là trung tâm của các ngôi chùa thờ Phật và thờ Tứ Pháp, cũng là trung tâm của thiền phái Tì-ni-đa-lưu-chi, thiền phái đầu tiên của Phật giáo Việt Nam.

Trong Vườn Tháp, có 8 tháp gạch là nơi yên nghỉ của các vị sư từng tu tại chùa từ thời Lê đến thời Nguyễn

Đặc điểm nổi bật của chùa Dâu

4.1 Phong cách kiến trúc của chùa Dâu

Chùa Dâu theo mô hình kiến trúc 'Nội công, ngoại quốc' với ba tòa nhà kết hợp: tiền đường, thiêu hương và thượng điện, tạo thành hình dáng chữ công, và được bao quanh bởi bốn bức tường hình chữ quốc tráng lệ. Khi bước vào, du khách sẽ thấy Tiền đường, thiêu hương và thượng điện xây dựng tăng dần theo từng bậc cao.

Chùa Dâu ngày nay bao gồm nhiều công trình: tiền thất, tháp Hòa Phong, tiền đường, nhà tả vu – hữu vu, tam bảo, hậu đường, hành lang và các công trình phụ trợ. Tiền đường rộng có 7 gian, 2 chái, theo phong cách thời nhà Nguyễn, với niên đại ghi lại như sau: 'Hoàng triều Khải Định tam niên cửu nguyệt sơ cửu nhật trùng tu phật mộc nhận khởi công' và niên đại trên thượng lương: 'Hoàng triều Khải Định tam niên thập nhất nguyệt thập ngũ nhật trùng tu tự vũ thụ trụ thượng lương đại cát' chứng minh tòa nhà được xây lại chỉ trong hơn ba tháng, từ ngày 9-9 đến 15-11 năm Khải Định 3 (tức là từ ngày 13/10/1918 đến 17/12/1918). Ngoài hai pho tượng hộ pháp, Tiền đường còn trưng bày bát bộ kim cương sống động.

Mạc Đĩnh Chi đã xây dựng tháp Hòa Phong cao chín tầng giữa sân chùa Dâu. Tháp vuông được xây bằng gạch, có hình dáng chắc khỏe và tượng trưng cho ngọn núi vũ trụ. Bốn góc chính của tháp là 4 tượng Thiên vương, trên tháp treo một khánh đồng cổ. Tháp được xây từ loại gạch cỡ lớn ngày xưa, nung thủ công và hiện đã mất sáu tầng trên, chỉ còn lại ba tầng. Hiện tháp cao khoảng 17m nhưng vẫn là một công trình vững chãi, mỗi cạnh vuông chân tháp dài 7m, tầng dưới có 4 cửa vòm. Bên trong tháp có 1 quả chuông đồng đúc năm 1793 và 1 chiếc khánh đúc năm 1817.

Phía sau sân chùa Dâu là hồ nước nhỏ trong xanh và không gian rộng rãi, thoáng đãng. Ngay bên cạnh là vườn tháp cổ, nơi để tro cốt, nhục thân của các sư trụ trì chùa đã viện tịch. Chùa đã được công nhận là di tích Lịch sử - Văn hóa Quốc gia đặc biệt từ năm 2013.

Chùa kết hợp tinh túy của Phật giáo Ấn Độ và Trung Quốc

Bức tượng La Hán trong hành lang của Chùa Dâu. Ảnh: @rodri_aranda

Tháp Hòa Phong trang nghiêm tôn nghiêm giữa khuôn viên của chùa Dâu

Bộ chuông đồng trong tháp được đúc vào năm 1793 và 1817

Bức tượng Thiên Vương tại bốn góc tháp. Ảnh: @rodri_aranda

Chùa lưu giữ khoảng 100 tượng thờ, nhiều tác phẩm điêu khắc được coi là kiệt tác của nghệ thuật cổ điển Việt Nam

4.2 Lễ hội truyền thống chùa Dâu

Lễ hội chùa Dâu ở Bắc Ninh được coi là lễ hội truyền thống lâu đời nhất ở Việt Nam. Mỗi năm, lễ hội được tổ chức vào ngày 17 tháng Giêng Âm lịch, ngày sinh của Phật Mẫu Man Nương, và vào ngày 8 tháng 4 âm lịch, ngày sinh của Thích Ca Mâu Ni. Dân làng tại vùng lân cận đổ về chùa để tham gia lễ hội, tạo nên không khí rộn ràng. Lễ hội diễn ra trong 12 làng, với mục đích cầu mưa và hòa bình, mang lại sự an lành cho người dân.

“Dù ai đi đâu về đâu, lòng không bao giờ quên chùa Dâu

Nếu nhìn thấy tháp chùa Dâu, hãy quay về,

Bất kể ai, dù làm nghề gì

Đừng quên ngày mồng tám, hãy về dự lễ hội Dâu”.

Lễ hội chùa thu hút rất nhiều du khách đến tham quan, tôn vinh

4.3 Đặc điểm nổi bật của chùa Dâu 

Điểm đến cổ kính nhất Việt Nam: Chùa được xây dựng cách đây gần 2000 năm và vẫn tồn tại đến ngày nay, được coi là điểm đến cổ kính nhất Việt Nam. Bên cạnh kiến trúc cổ xưa, chùa Dâu còn lưu giữ những đặc điểm kiến trúc độc đáo của thời kỳ Lý Trần. Qua thời gian, mặc dù mất đi nhiều thứ nhưng vẻ đẹp của chùa vẫn được bảo tồn, thu hút nhiều Phật tử từ khắp nơi đến tham quan.

Chùa có số lượng tượng Phật lớn nhất cả nước: Chùa Dâu nổi tiếng với quần thể tượng Phật cổ xưa nhất Việt Nam, được chế tác tỉ mỉ và tinh xảo. Tại đây, bạn có cơ hội chiêm ngưỡng bộ sưu tập tượng Phật gồm tượng 8 vị Kim Cương, tượng Bà Dâu, tượng Hộ Pháp...  

Một số lưu ý khi thăm chùa Dâu

- Chùa Dâu là nơi linh thiêng, đề nghị tín đồ Phật tử mặc đồ trang trọng, trang nghiêm khi đến thăm, không nên chọn những trang phục quá màu mè để tôn trọng không gian linh thiêng tại đây. 

- Trong lòng chùa, hãy tập trung vào tinh thần an lạc và tận hưởng vẻ đẹp của nơi này thay vì quá chú trọng vào việc chụp ảnh. 

- Đề nghị không tự ý chạm vào hoặc lấy đồ vật bên trong chùa mà không được phép. 

- Xin vui lòng không đạp phá cây cỏ hoặc vứt rác tại nơi không phù hợp bên trong chùa. 

- Trước khi quay phim hoặc chụp ảnh, vui lòng xin phép từ ban quản lý chùa. 

Chùa Dâu, một điểm linh thiêng đã trải qua biết bao thăng trầm, vẫn luôn là điểm đến hàng đầu của các Phật tử trên khắp đất nước. Độc giả hãy tham khảo cẩm nang du lịch của Mytour.vn trước khi khởi hành để có một chuyến đi trọn vẹn, trải nghiệm đầy đủ những giá trị đặc biệt của nơi này.